Πώς η Ρωσία ανασυγκρότησε την αγορά ενέργειας

Μετά το πρώτο τρίμηνο του 2022, οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους έχουν επιβάλει συνολικά 18.772 κυρώσεις στη Ρωσία, προσδοκώντας να τραυματίσουν θανάσιμα κυρίως τις εξαγωγικές ενεργειακές της ροές. Στόχος να στερήσουν από την Μόσχα μία από τις μεγαλύτερες πηγές εσόδων της. Μία διετία αργότερα, το ρωσικό αργό πετρέλαιο εμφανίζεται να κυκλοφορεί παντού και μάλιστα στις αρχές Ιουνίου, Κινέζοι επενδυτές αγόρασαν εκατομμύρια βαρέλια αργού από τον ρωσικό όμιλο της LUKOIL 1, για να τροφοδοτήσουν το νέο τους διυλιστήριο στην Γκάνα.

Η Κίνα, η Βραζιλία, το Μπρουνέι, το Πακιστάν αποτελούν πλέον βασικούς αγοραστές μεγάλων όγκων αργού από την Ρωσία. Η δε Ινδία δεν αυξάνει απλώς τις εισαγωγές της, εξελισσόμενη στο μεγαλύτερο αγοραστή, αλλά συναλλάσσεται σε ρούβλια, επιτρέποντας στους ρωσικούς ομίλους να παρακάμπτουν τα χρηματοοικονομικά δίκτυα πληρωμών της Δύσης.

Έως τον Μάρτιο 2022, οι χώρες της ομάδας G7, αποτελούσαν τους μεγαλύτερους αγοραστές ρωσικού αργού πετρελαίου, αλλά με την κρίση της Ουκρανίας σε πλήρη εξέλιξη, επέβαλαν όριο ανώτατης τιμής πώλησης για το ρωσικό αργό στα $ 60 ανά βαρέλι. Το επίπεδο του συγκεκριμένου ορίου, αποσκοπούσε στην αποτροπή ενός αιφνίδιου σοβαρού πλήγματος στις τιμές σε διεθνές επίπεδο και συνοδευόταν από σειρά μέτρων δέσμευσης ρωσικών περιουσιακών στοιχείων και συναλλαγματικών αποθεμάτων της Κεντρικής Τράπεζας Ρωσίας σε δυτικές χώρες. Όμως τα αποτελέσματα διαψεύδουν κάθε αρχική προσδοκία. Η ρωσική ενεργειακή εφοδιαστική αλυσίδα διαμορφώνει μία νέα πολιτική γεωγραφία, με την Ινδία και την Κίνα να ηγούνται μίας μεγάλης ομάδας μεσαίων και μικρών δυνάμεων που έχουν σπεύσει να αξιοποιήσουν προς όφελός τους το κενό που δημιουργείται από την Δύση.

Νέα τάξη πραγμάτων

Στη νέα τάξη πραγμάτων κυριαρχεί ένας στόλος-“φάντασμα” που αποτελείται από περισσότερα από 400 δεξαμενόπλοια που εξυπηρετούν τη ρωσική ενεργειακή εφοδιαστική αλυσίδα. Αν και επίσημα η τιμολόγηση των φορτίων εμφανίζεται στα $ 59 ανά βαρέλι, στην πραγματικότητα η τιμή αυξάνεται με παράπλευρες χρεώσεις. Οι αγορές της Κίνας ήδη κινούνται σε επίπεδα ανώτερα των $ 70 ανά βαρέλι, τουλάχιστον κατά τη διάρκεια του τελευταίου δωδεκαμήνου. Η δυναμική των ρωσικών εξαγωγών εμφανίζεται τόσον ισχυρή, που το ΔΝΤ αναβάθμισε την εκτίμησή του για το ρωσικό ΑΕΠ με την λήξη του πρώτου τριμήνου του 2024, ανακοινώνοντας πως θα κινηθεί μάλλον υψηλότερα από το 3,2% σε ετήσια βάση.

Το διεθνές εμπόριο δεν συρρικνώνεται, αλλά κινείται πλέον διαφορετικά σε παγκόσμιο επίπεδο και τα σημεία που χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής αφορούν τους νέους γεωοικονομικούς σχηματισμούς και τις ροές συναλλάγματος που αλλάζουν κατευθύνσεις. Οι εμπορικές σχέσεις αντικατοπτρίζουν ανάγλυφα τις συγκεκριμένες αναδιατάξεις, με την εξάρτηση της Ρωσίας από την Κίνα να αυξάνεται κατά 7% μεταξύ των ετών 2022-2023 και της Βραζιλίας κατά 3%. Η εξάρτηση των ΗΠΑ από την Κίνα μειώνεται κατά 1,2%, αλλά της Ουκρανίας από την ΕΕ αυξάνεται κατά 6%.

Τα ρωσικά έσοδα από το αργό πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, αυξάνονται κατά 73,5% στο πρώτο πεντάμηνο του 2024, έναντι της αντίστοιχης περιόδου του 2023 και ανέρχονται πλέον σε $ 55,7 δισ.(4,95 τρισ. ρούβλια). Την ίδια στιγμή, αναμένεται ανάλογη ροή για ολόκληρο το τρέχον δωδεκάμηνο. Ενδεικτικά, τον Απρίλιο 2024 σημειώθηκαν έσοδα της τάξης των $ 13,5 δισ., σχεδόν διπλάσια σε σχέση με τον Απρίλιο 2023.

Το ρωσικό οικονομικό επιτελείο εκτιμά ότι τα έσοδα θα υπερβούν τα $ 170 δισ. το 2024, ποσό ιδιαίτερα μεγάλο ιδίως σε σχέση με τα $ 99,34 δισ. του 2023. Παράλληλα και τα μη προερχόμενα από ενεργειακές ροές έσοδα της Ρωσίας αυξήθηκαν κατά 34% κατά το πρώτο πεντάμηνο του 2024, έναντι της αντίστοιχης περιόδου του 2023, με τα στοιχεία να πιστοποιούν πως η Ρωσία παρακάμπτει αποτελεσματικά τις κυρώσεις και στρέφεται με επιτυχία προς νέους αγοραστές.

Η Ρωσία αλλάζει την αγορά ενέργειας

Όπως μάλιστα αποκαλύπτει ο επικεφαλής των αναλυτών της αγοράς φυσικού αερίου του φορέα Ανεξάρτητων Υπηρεσιών Πληροφοριών Αγοράς Αγαθών (Independent Commodity Intelligence Services-ICIS), Tom Marzec-Manser, από τον Απρίλιο οι ρωσικοί όμιλοι κατέχουν το μεγαλύτερο μερίδιο στην ευρωπαϊκή αγορά υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG), υποσκελίζοντας τις ΗΠΑ που το τελευταίο διάστημα κατείχαν την πρώτη θέση.

Παρά την ρητορική των πολιτικών ηγεσιών στην Ευρώπη και τις συχνές διασκέψεις με υποσχέσεις για απεξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο, τελικά πρόκειται για εξαπάτηση των πολιτών, οι οποίοι καλούνται να πληρώσουν τριπλάσιες τιμές, επιτρέποντας στους ρωσικούς ομίλους να θησαυρίζουν. Επιπλέον, το οικονομικό πρακτορείο Bloomberg αποκαλύπτει πως διεξάγονται διαπραγματεύσεις των Ευρωπαίων με ρωσικούς ομίλους για να παρακαμφθεί ο κίνδυνος διακοπής λειτουργίας του αγωγού μέσω Ουκρανίας στη λήξη του 2024, όπως απειλεί το Κίεβο με βάση την τρέχουσα σύμβασή του.

Οι εισαγωγές φυσικού αερίου από την Ρωσία καλύπτουν πλέον το 15% των αναγκών της ΕΕ, της Βρετανίας, της Ελβετίας και των δυτικών Βαλκανίων, με τις αντίστοιχες αμερικανικές εξαγωγές να υποχωρούν στο 14%. Μάλιστα, η σημαντική διολίσθηση του ρουβλίου και η αύξηση των τιμών του ρωσικού αργού τύπου Urals, σε περιβάλλον υψηλών διεθνών τιμών στην αγορά αργού πετρελαίου, συμβάλλουν στην διεύρυνση των εσόδων από τις πωλήσεις αργού πετρελαίου και φυσικού αερίου, σύμφωνα με τους υπολογισμούς του Bloomberg.

Η ισχυροποίηση των BRICS+

Οι αναλυτές του πρακτορείου τονίζουν πως ο διπλασιασμός των εσόδων από το αργό πετρέλαιο τον Απρίλιο 2024, σε σχέση με τα ανάλογα προ δωδεκαμήνου, που συνεχίζεται και τον Μάιο, αποκαλύπτει τις τραγικές αδυναμίες των δυτικών κυρώσεων. Σε ένα γεωπολιτικό περιβάλλον που αναδύεται πλέον μία αναπόφευκτη διχοτόμηση, οι ρωσικές ενεργειακές ροές αποτελούν προς το παρόν την κυρίαρχη ένδειξη κατακερματισμού του κόσμου.

Επιπλέον, με την είσοδο των νέων μελών (Αίγυπτος, Αιθιοπία, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Ιράν, και Σαουδική Αραβία), η ομάδα των BRICS+ αποκτά πλέον ένα μέγεθος ικανό να προκαλέσει μεγάλες γεωπολιτικές ανακατατάξεις στο διεθνές σύστημα. Ιδιαίτερα ενδιαφέρον στοιχείο ως προς αυτό, αποτελεί η περιορισμένη έως και ανύπαρκτη κάλυψη των σχετικών γεγονότων της διεύρυνσης από τα δυτικά ΜΜΕ.

Η εν λόγω διεύρυνση επιτρέπει στην ομάδα να ελέγχει συλλογικά το 43% της παγκόσμιας παραγωγής αργού πετρελαίου, έναντι του 38% που ελέγχει ο OPEC, γεγονός που την καθιστά ενεργειακά εντελώς αυτόνομη. Ως εκ τούτου, αποκλείει πιθανές κινήσεις παραγωγών που επηρεάζονται από άλλες δυνάμεις να επιχειρήσουν να απειλήσουν την ενεργειακή της κάλυψη. Επιπλέον το μεγάλο μερίδιο που κατέχουν οι BRICS+, τους επιτρέπει ευχερέστερη χειραγώγηση των τιμών, με προφανείς γεωπολιτικές επιπτώσεις.