Φιλανθρωπικά ιδρύματα: Έργα και ημέρες στο Γηροκομείο Αθηνών

Αυτό προκύπτει από τα διάφορα σκάνδαλα, που προέκυψαν πρόσφατα (Κιβωτός κ.λπ.) και παλιότερα στο Γηροκομείο Αθηνών, του οποίου ο πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου καταδικάσθηκε σε 16 χρόνια φυλάκιση για απιστία. Φοβάμαι ότι αν συνεχιστεί η αποκάλυψη σκανδάλων σε βάρος φιλανθρωπικών ιδρυμάτων, τουλάχιστον αυτών που έχουν την έδρα στη χώρα μας και διέπονται από την ελληνική νομοθεσία, αυτό θα αποτελέσει πλήγμα στη φιλανθρωπία.

Ο απλός, συνήθως άκληρος άνθρωπος, που με τη διαθήκη του αφήνει την περιουσία του σε φιλανθρωπικό ίδρυμα, δεν θα το κάνει πλέον, επειδή έχει επικρατήσει η γνώμη όχι άδικα, ότι θα τα φάνε οι επιτήδειοι. Αντίστοιχη απαξίωση παρατηρούμε και στον εθελοντισμό, που είναι διαχρονικός θεσμός σε αποδρομή, επειδή η Πολιτεία και η Δικαιοσύνη δεν επιδεικνύουν τη δέουσα προσοχή κατά την επιλογή προσώπων των διοικήσεων και τον έλεγχο λειτουργίας τους.

Συνήθως τα φιλανθρωπικά ιδρύματα λειτουργούν υπό τη μορφή σωματείου με μέλη άτομα που κατά τεκμήριο θέλουν να προσφέρουν και που εκλέγουν τα ίδια τις διοικήσεις τους (αρθ. 12 Συντάγματος). Τα φιλανθρωπικά σωματεία ελέγχονται από την Τοπική Αυτοδιοίκηση της περιφερείας, στην οποία έχουν έδρα, αλλά λόγω της εμπλοκής της μικροπολιτικής και της ατελούς νομοθεσίας, ο διοικητικός έλεγχός τους δεν είναι αποτελεσματικός ενώ ο δικαστικός έλεγχος βραδύνει υπέρμετρα.

Το Γηροκομείο Αθηνών

Όταν λείπουν τα πρόσωπα που απαιτούνται για τη διοίκηση του σωματείου το δικαστήριο διορίζει προσωρινή διοίκηση για να διενεργήσει εκλογές για την ανάδειξη τακτικής διοίκησης, κυρίως από μέλη του σωματείου, επειδή όταν διορίζει τρίτα πρόσωπα μη μέλη προκύπτουν διάφορες δυσλειτουργίες, με κλασσικό παράδειγμα την περίπτωση του Γηροκομείου Αθηνών, που είναι το παλαιότερο και ίσως το πλουσιότερο φιλανθρωπικό ίδρυμα της χώρας.

Στη συγκεκριμένη περίπτωση, όταν υπήρξε κενό διοίκησης, το δικαστήριο αντί να διορίσει προσωρινή διοίκηση από τα μέλη της ΕΕΑ διόρισε τρίτα πρόσωπα, τα οποία επί τετραετία δεν διενέργησαν αρχαιρεσίες! Στη συνέχεια το δικαστήριο διόρισε προσωρινή διοίκηση από μη μέλη που προτάθηκαν από το Δήμο Αθηναίων με ρητή εντολή να διενεργήσουν αρχαιρεσίες και να μην προβούν σε αθρόα εγγραφή νέων μελών, ώστε να μην ανατραπεί η ισορροπία τω δυνάμεων.

Η προσωρινή διοίκηση, μετά διετία και αφού παρά τη δικαστική απαγόρευση ενέγραψε 339 νέα μέλη  έναντι 200 ενεργών μελών, προκήρυξε αρχαιρεσίες, που φυσικά τις κέρδισε. Τα παλιά μέλη έχουν προσβάλλει δικαστικά το αποτέλεσμα των εκλογών, αλλά η εκλεγείσα διοίκηση παραμένει μέχρι της τελεσίδικης επίλυσης της διαφοράς, πιθανό μέχρι της λήξης της θητείας της, γεγονός που αναδεικνύει την αναποτελεσματικότητα της Δικαιοσύνης.

Μαζική πώληση ακινήτων

Το Γηροκομείο Αθηνών, λόγω υπερχρέωσης υπήχθη με το από 5-01-2023 σύμφωνο με το Κράτος σε καθεστώς εξυγίανσης, με το οποίο ρυθμίστηκαν τα χρέη του και έλαβε κρατικές επιχορηγήσεις από τον ΕΟΠΠΥ με τη δέσμευση να αξιοποιήσει τη μεγάλη ακίνητη περιουσία του κατά κανόνα μόνο με μακροχρόνιες μισθώσεις. Η διοίκηση του Γηροκομείου, μολονότι η εκλογή της αμφισβητείται δικαστικά, συγκάλεσε έκτακτη Γενική Συνέλευση και με την ψήφο των παρανόμως εγγραφέντων νέων μελών, των οποίων η εγγραφή αμφισβητείται δικαστικά και παρά τις ενστάσεις των παλιών μελών, αποφάσισε τη μαζική πώληση 103 ακινήτων του Γηροκομείου με τη χαρακτηριστική δήλωση του προέδρου του Διοικητικού Συμβουλίου: «θα αρχίσουμε να πουλάμε και όταν πιάσουμε τα 5.000.000 θα σταματήσουμε»!

Η απόφαση αυτή λήφθηκε παρά το γεγονός ότι υπό καθεστώς εξυγίανσης δεν επιτρέπεται η πώληση ακινήτων του Γηροκομείου παρά μόνο υπό αυστηρές προϋποθέσεις, οι οποίες δεν συνέτρεχαν. Όμως, η διενέργεια πράξεων με μη αναστρέψιμες συνέπειες, όπως είναι η πώληση ακινήτων, έχει προκαλέσει ήδη τέσσερις ερωτήσεις στη Βουλή, δυσμενείς εντυπώσεις στην κοινή γνώμη και πολύ επικριτικά δημοσιεύματα σε ημερήσιες εφημερίδες, που χαρακτηρίζουν «ξεπούλημα των ασημικών» τη μαζική εκποίηση των ακινήτων του Γηροκομείου.

Σαφώς σε τέτοιες περιπτώσεις δημιουργούνται γενικότερα ζητήματα που μπορεί να έχουν επιβλαβείς συνέπειες στη φιλανθρωπία και στον εθελοντισμό, επειδή η επιβίωση τέτοιων οργανισμών εξαρτάται από το παραγόμενο έργο και από τη συνέχιση των δωρεών και κληροδοσιών, για την οποία απαιτείται διαφανής διαχείριση και εμπέδωση της εμπιστοσύνης, ότι τα χρήματα των δωρεών και κληρονομιών, που είναι “ιερά”, δεν θα  διασπαθιστούν.

Επομένως η Πολιτεία οφείλει να διασφαλίσει με λήψη μέτρων την ομαλή λειτουργία αυτών των θεσμών. Βασικό μέτρο για περιπτώσεις όπως αυτή του Γηροκομείου Αθηνών, είναι ο διορισμός προσωρινής διοίκησης μόνο από μέλη του και όχι από τρίτους και με τη ρητή υποχρέωση την τάχιστη διεξαγωγή εκλογών. κατά το άρθρο 69 του Αστικού Κώδικα. Περαιτέρω, η Τοπική Αυτοδιοίκηση οφείλει να διορίζει επίτροπο στα Διοικητικά Συμβούλια των φιλανθρωπικών ιδρυμάτων για την τήρηση της νομιμότητας και της διαφάνειας και την άσκηση ακυρωτικού ελέγχου στις αποφάσεις των Διοικητικών Συμβουλίων.

Επίσης, υποχρέωση της Πολιτείας είναι η διασφάλιση διαφάνειας κατά τη διαχείριση των δημοσίων επιχορηγήσεων και των “ιερών” χρημάτων με αξιόπιστο έλεγχο. Ωστόσο, προϊόντος του χρόνου διαπιστώνουμε αναποτελεσματικότητα εάν όχι ανεπάρκεια των ελεγκτικών μηχανισμών της Πολιτείας. Συνεπώς για την επιβίωση των θεσμών απαιτείται πλήρης διαφάνεια και απόλυτη και όχι ψευδεπίγραφη τήρηση της νομιμότητας.