“Διπλή ταυτότητα”: Μία 80χρονη αριστουργηματική διαχρονική ταινία

Η ταινία “Διπλή Ταυτότητα” διακρίνεται για ιδιαίτερη ευαισθησία, κοινωνική παρατήρηση, αισθητική εξισορρόπηση αντιθέτων, χιούμορ, ιδεολογική αποστασιοποίηση από προσωρινώς κυρίαρχα ρεύματα, επαγγελματισμό, άψογη γνώση των ιδιαίτερων απαιτήσεων τού είδους, τέλεια αξιοποίηση (και έμμεσος σχολιασμός) των χιλιοχρησιμοποιημένων κλισέ, ανατροπές αριστοτεχνικής αφηγηματικότητας, εκπληκτικές ερμηνείες, ατμόσφαιρα, φωτισμούς, σκηνικά, κοστούμια, μυθοπλαστική μεγεθυντική ανάπλαση μιας εποχής…

Κάτω από το φιλμ νουάρ κρύβεται η μανιχαϊστική σύγκρουση Καλού-Κακού, η χρηματοθηρία των ανεπαρκών εξουσιομανών που χρησιμοποιούν το σεξ ως ανταλλακτική μονέδα, η συμπλεγματική (νευρωτική) μετάθεση τής παν-ερωτικής (ορφικής) επιθυμίας και –προ πάντων– ένας καίριος υποφώσκων σχολιασμός στην παντοειδή διαφθορά που συνεπάγεται η θεοποίηση τού αριστοφανικού Πλούτου και η θυσία των ζωτικών ανθρωπίνων αγαθών στο βωμό ενός προσδοκώμενου (άκοπου, ανίδρωτου, εύκολου) κέρδους… Μόνον που η Νέμεσις, ήδη από τα ομηρικά έπη και μετά την αρχαία τραγωδία, πιάνει δουλειά εκεί ακριβώς όπου ο συμβατικός εποχιακός νόμος των εκάστοτε θεσμών δεν φτάνει.

Ντοστογιεφσκικός ο κεντρικός ήρωας, μετανοεί και εξομολογείται ως καλός χριστιανός λίγο πριν το τέλος, αυτοτιμωρείται και ευαγγελίζεται την απόδοσιν κοσμικής Δικαιοσύνης, έστω και μετά τον θάνατό του. Ο ιδιοφυής σκηνοθέτης αφήνει ανοικτό το τέλος. Βιάζεται να ρίξει τίτλους χωρίς να μας πληροφορήσει για την κατάληξη του εξομολογουμένου. Θα προλάβει το ασθενοφόρο να τον σώσει και να σαπίσει στη φυλακή (με τα ελαφρυντικά τής αυθορμήτου ομολογίας); Θα καταλήξει εγκαίρως πριν διαπομπευθεί; Ακόμα και εκείνο το τυπικό «I love you too!», θα μπορούσε να θεωρηθεί κρυφο-ομοερωτικό από έναν υποψιασμένο προσεκτικό θεατή-αναγνώστη, εάν δεν ήτο τόσο ειρωνικόν.

Διπλή Ταυτότητα: Το φιλμ νουάρ όλων των εποχών!

Εκπληκτικός ο πρωταγωνιστής Φρεντ Μακμερέι (Fred MacMurray)! Παίζει σε πολλά επίπεδα, μάστορας του αντιστικτικού υποκριτικού σχολιασμού, εφαρμόζοντας (εν τη αγνοία του κατά πάσα πιθανότητα) το περίφημο “παράδοξο τού Diderot”. Με βλέμμα, χαμόγελο και γλώσσα τού σώματος συμπληρώνει, ακυρώνει, ενισχύει τα δια του στόματος λεγόμενα, καθιστώντας τον ήρωα που ενσαρκώνει αφάνταστα πολύπλευρο και για τούτο αληθοφανή.

Φανταστικά παιγμένη η σκηνή των δύο συνενόχων εραστών που αφήνουν τον καλοπροαίρετο θεατή να πιστέψει πως είχαν πραγματικά αγαπηθεί εν τω μεταξύ, παρά τις αρχικές ψυχρές προθέσεις τους. Δικαίως η πρωταγωνίστρια Μπάρμπαρα Στάνγουικ με την ανεπανάληπτη αυτή ερμηνεία της διεκδίκησε Όσκαρ. Γλαφυρός ο τρόπος που ο Έντουαρντ Τζ. Ρόμπινσον επιτίθεται στο αφεντικό του, προτάσσοντας τον φιλεργατικό κόσμο τού μόχθου έναντι των “ασπρογιακάδων”, κολακεύοντας εμμέσως πλην σαφώς το λαϊκό κοινό του. Δύσκολος ρόλος, πολυδιαστασιακός. Ο εξαίρετος αυτός καρατερίστας τον διαχειρίστηκε με απόλυτη μαεστρία!

Μάθημα για σύγχρονους σεναριογράφους, σκηνοθέτες, ηθοποιούς, παραγωγούς, κριτικούς, μελετητές, ερευνητές, σπουδαστές για το τι διαρκεί και τι ανακυκλώνεται… Δείτε το μετά πολλής, περισσής προσοχής. Θα διακινδυνεύσω και μία πρόβλεψη: ακόμα και στις ευτοπικές, αναγεννησιακές κοινωνίες τού μέλλοντος, όταν το χρήμα δεν θα παίζει τόσο κεντρικό ρόλο, ακόμα κι όταν τα κοινωνικά συμφραζόμενα αυτής της ταινίας θα είναι πλέον μουσειακά (όπως για εμάς ο όχι και τόσο μακρινός Μεσαίωνας) αυτή η ταινία θα εξακολουθήσει να συγκινεί. Κι αυτό, γιατί μιλάει για την αγάπη, τη ματαίωση, την εκδίκηση έναντι κάθε κακοποιητή-βιαστή-εκμεταλλευτή-δεσμευτή-κακούργου… Ας αναζητήσουμε την ουσία (την αναλλοίωτη) και τότε το έργο μας από συγχρονικό ενδέχεται να καταστεί διαχρονικό.