Πώς τα ρευστά και πάλι Βαλκάνια επηρεάζουν την Ελλάδα

Από όλα αυτά εκείνο που προχώρησε ήταν το οικονομικό στοιχείο. Και ατμομηχανή σε αυτό ήταν η Γερμανία. Οικονομική σύγκλιση χωρίς κάποιες πολιτικές προϋποθέσεις είναι δύσκολη αν όχι αδύνατη. Το πολιτικό μέρος το ανέλαβε η Γαλλία και αυτός είναι ο περίφημος Γαλλογερμανικός άξονας.

Ο άξονας αυτός έχει υποστεί, ρωγμές και, μάλιστα, σοβαρές. Υπάρχει μια υποδόρια κρίση στις σχέσεις  των δύο αυτών χωρών και ο καθένας στον τομέα του δεν τα πηγαίνει καλά. Η Γαλλία δεν παράγει πολιτικές ιδέες και η Γερμανία περνά καθαυτή μια οικονομική κρίση. Άρα, το δημιούργημά τους, δηλαδή, αυτό που λέμε σήμερα Ευρωπαϊκή Ένωση, τρίζει.

Οι τριγμοί, κυρίως, οι οικονομικοί είναι σοβαροί. Το γερμανικό πλεονέκτημα ήταν ότι παρήγαγε προϊόντα υψηλής αξίας σε ανταγωνιστικές τιμές και διαμόρφωνε πλεονάσματα τα οποία μπορούσε να διαχύσει, με το αζημίωτο, στην ευρωπαϊκή ομήγυρη. Επέλεγε, συνήθως, επιλογές υποδομών ή άλλων προγραμμάτων που στον ορατό ορίζοντα θα της επέστρεφαν τα χρήματα που θα κατέβαλε. Οι οδικές ή σιδηροδρομικές υποδομές ήταν και είναι μια τέτοια επιλογή. 

Για ορισμένους, η ελληνική κρίση παρέδωσε στη Γερμανία όλες τις υποδομές που δημιουργήθηκαν με ευρωπαϊκά προγράμματα. Έχουν τρόπους να παίρνουν πίσω αυτά που δαπανούν. Οι ρωγμές στον γαλλογερμανικό άξονα, οι ενδογενείς κρίσεις που περνούν οι δύο σημαντικότερες χώρες του ευρωπαϊκού οικοδομήματος και η αποδομητική, του διεθνούς συστήματος που δημιουργήθηκε μετά το 1990,  λειτουργία του τραμπισμού ως ιδεολογίας, δημιουργούν συνθήκες αποσταθεροποίησης της Ευρώπης. Θα μπορέσουν να ανακάμψουν πολιτικά και οικονομικά Γερμανία και Γαλλία; Τι θα γίνει αν τα πολιτικά κόμματα που αμφισβητούν τις κυρίαρχες επιλογές της μεταψυχροπολεμικής εποχής έχουν καθοριστική επιρροή στις πολιτικές κατευθύνσεις των χωρών τους; 

Όλη αυτή η δυναμική δημιουργεί τις προϋποθέσεις μετεωρισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι επιπτώσεις αυτού του μετεωρισμού είναι, ήδη, αισθητές και θα γίνουν ακόμη εντονότερες για χώρες όπως η Ελλάδα η οποία στερείται έρματος. 

Ελλάδα και Βαλκάνια

Τα αρκετά χρόνια που βρίσκεται στις συντελούμενες ευρωπαϊκές διεργασίες η Ελλάδα δεν μπόρεσε να αποκτήσει ούτε πλαίσιο προάσπισης της κυριαρχίας της, ούτε πολιτική ανάπτυξης. Επέλεξε το παιδιαριώδες, όλη η ανάπτυξη θα γίνεται στην Αθήνα και από εκεί θα διαχέεται στην ελληνική περιφέρεια. Βεβαίως, τίποτε δεν διαχέεται. Αυτό σε συνδυασμό με την καταστροφική επιλογή του Καλλικράτη ως μορφής διοικητικής οργάνωσης της χώρας, οδήγησαν στην σημερινή ερήμωση της περιφερειακής Ελλάδας.

Ήταν, και είναι, τόσο εμμονική η επιλογή αυτού του μοντέλου ανάπτυξης που ακόμη και στις περιπτώσεις που η Ελλάδα, ως χώρα, θα μπορούσε να ωφεληθεί από υποδομές και διεργασίες στα Βαλκάνια, μέσω ανάθεσης ενός ρόλου στη Θεσσαλονίκη, προτιμήθηκε και προτιμάται η αποχή της χώρας από τα έμμεσα οφέλη αφού στο επίκεντρο δεν βρίσκεται η Αθήνα. Για παράδειγμα, βεβαίως, είναι προτιμότερος ο άξονας Χ αλλά αν δεν μπορέσει να επιτευχθεί, ή, παράλληλα με αυτόν, γιατί δεν αναζητάται πως μπορεί να έχει οφέλη η χώρα από τον αναπόφευκτο άξονα 8 (Βουλγαρία, Σκόπια, Αλβανία, Ιταλία) με αξιοποίηση της Θεσσαλονίκης; 

Το νέο μεταψυχροπολεμικό περιβάλλον άφηνε απέξω την Ελλάδα ως προς τις μεγάλες επιλογές του. Αντί να αξιοποιήσουν άλλες περιοχές της χώρας που γειτνίαζαν με τις διεθνείς επιλογές, οι ελληνικές κυβερνήσεις επεδίωξαν να προσαρμόσουν τα νέα δεδομένα με την Αθήνα. Το αποτέλεσμα δεν ήταν, απλώς, δαπανηρό. Ήταν και ανεπιτυχές. Η Ελλάδα κατασκευάζει δρόμους από κάθε περιοχή της χώρας που θα την συνδέει με την Αθήνα, ενώ τέτοιες δυνατότητες υπάρχουν, ήδη, αδιαφορώντας πως θα συνδέσει την χώρα με την βαλκανική και ευρωπαϊκή δυναμική.  

Η Γερμανία μπορεί να καταφέρει να ξεπεράσει την πολιτική της κρίση αλλά είναι, μάλλον, δύσκολο, να ξεπεράσει την οικονομική. Το γερμανικό οικονομικό θαύμα βασίσθηκε στην φθηνή ενέργεια από τη Ρωσία, την αμυντική κάλυψη από τις ΗΠΑ, την ενιαία αγορά και τα φθηνά μεταναστευτικά χέρια για τις προλεταριακές εργασίες ή τις εργασίες δεύτερης επιλογής. Τίποτε από αυτά σήμερα δεν συντρέχει. Και δεδομένων των διακηρύξεων της ιδεολογίας του τραμπισμού οι σχέσεις Ουάσιγκτον-Βερολίνου δεν προοιωνίζονται ρόδινες. Κυρίως, λόγω της διαφορετικής φιλοσοφίας των πολιτικών επιλογών αλλά και των αναγκαστικών, λόγω γεωπολιτικής, σχέσεων της Γερμανίας με τη Ρωσία.

Δεν υπάρχει, αυτήν την στιγμή συνολική εικόνα των επιδιώξεων του Τραμπ, αλλά τα προμηνύματα είναι μιας αναθεώρησης του μεταψυχροπολεμικού status quo.  Ποιο μπορεί να είναι το μέλλον της Ελλάδας σε μια τέτοια ρευστή Ευρώπη; 

Ο Πούτιν θυμήθηκε την δραχμή!

Για λόγους που έχουν να κάνουν, προφανώς, με τις επιλογές της δικής του πολιτικής στην Ευρώπη και τα Βαλκάνια, ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν, μιλώντας στη ρωσική δεξαμενή σκέψης Βαλντάϊ, είπε πως «η Ελλάδα θα έπρεπε κάποια στιγμή να σκεφθεί την επιστροφή στην δραχμή ή εν πάση περιπτώσει σε ένα εθνικό νόμισμα για να μπορέσει να αναπτυχθεί και να μην πέσει στους ώμους του λαού αυτή η προσπάθεια». Είναι συγκινητικό το ενδιαφέρον του κ Πούτιν για τον ελληνικό λαό αλλά και προφανής η επιθυμία του να αποδομήσει την ελάχιστα συνεκτική Ευρώπη.

Πάλι, εξαιτίας των γερμανικών επιλογών η Ευρώπη δεν μπόρεσε να εμβαθύνει τις σχέσεις των κρατών μελών της και επέλεξε τις συνεχείς διευρύνσεις για να έχει ευρύ πεδίο κινήσεων η γερμανική οικονομία. Αλλά, τώρα, αντιμετωπίζει τα δύσκολα. Η Ευρώπη έχει καταστεί ένας δυσκίνητος γραφειοκρατικός μηχανισμός. Μπορεί το πείραμα σε παλαιότερες, όχι, τόσο ρευστές, περιόδους, να απέδιδε, σήμερα, όμως, που απαιτούνται γρήγορες αποφάσεις η Ευρώπη θυμίζει υπερωκεάνειο σε λίμνη.

Δεν είναι σίγουρη η πορεία της. Θα εξαρτηθεί από το μέχρι που θα τραβήξουν το σκοινί οι Αμερικανοί με τον Τραμπ και από τις επιλογές που θα έχει το Βερολίνο. Η Γερμανία δεν αποκλείεται να συνάψει στενότερες σχέσεις με τη Μόσχα. Τα παλιά ιδεολογικά στερεότυπα έχουν αρθεί. Τα έχει άρει κατ’ αρχάς ο ίδιος ο Τραμπ.

Για  την Ελλάδα το μέλλον αρχίζει και διαφαίνεται αγωνιώδες. Δεν αποκλείεται οι διεργασίες στη Μέση Ανατολή να έχουν επιπτώσεις και στην Ελλάδα. Αλλά το ποιο ανησυχητικό είναι μήπως υπάρξουν σχέδια αναθεώρησης των συνόρων στα Βαλκάνια. Ενδιαφέρεται η Αθήνα για αυτό το ενδεχόμενο;