Μήπως είναι η ώρα για την άσκηση λαϊκής αγωγής;

Με αφορμή την απόφαση του ΣτΕ 1641/2024 που απέρριψε για έλλειψη εννόμου συμφέροντος προσφυγή του ΔΣΑ για ακύρωση της διοικητικής πράξης για αντικατάσταση μελών της ΑΔΑΕ, ο αρθρογράφος διερωτάται: εάν η αναφορά στο άρθρο 120 του Συντάγματος “Η τήρηση του Συντάγματος επαφίεται στον πατριωτισμό των Ελλήνων”, υπονοεί κάθε Έλληνα πολίτη; Κατά παγία νομολογία του ΣτΕ για τη προσβολή διοικητικών-κυβερνητικών πράξεων ακόμα και για παραβίαση διατάξεων του Συντάγματος απαιτείται ο προσφεύγων να έχει ειδικό έννομο συμφέρον, όπως με την παραπάνω απόφαση του δεν αναγνώρισε στο ΔΣΑ, γιατί «οι προσβαλλόμενες πράξεις συγκρότησης της ανωτέρω αρχής δεν θίγουν τα συμφέροντα των μελών του αιτούντος συλλόγου ως επαγγελματικής τάξεως». Έτσι απορρίπτει την λαϊκή αγωγή.

Επομένως, ένας Έλληνας πολίτης χωρίς ειδικό έννομο συμφέρον  δεν μπορεί να προσφύγει στη Δικαιοσύνη, ακόμα και για εξόφθαλμη παραβίαση διατάξεων του Συντάγματος με μόνη την επίκληση του άρθρου 120, με αποτέλεσμα  το απυρόβλητο σε δικαστικό έλεγχο των διοικητικών-κυβερνητικών πράξεων από έλλειψη φυσικών ή νομικών προσώπων, που να διαθέτουν ειδικό έννομο συμφέρον για να τις προσβάλλουν.

 Οι δύο αποφάσεις της Ολομέλειας του ΣτΕ που απέρριψαν τις προσφυγές του ΔΣΑ κατά των διοικητικών πράξεων αντικατάστασης μελών του ΕΣΡ και της ΑΔΑΕ λόγω έλλειψης εννόμου συμφέροντος, αλλά  και η ανταλλαγή επιστολών μεταξύ του προέδρου του ΔΣΑ και του προέδρου του ΣτΕ προκάλεσε την αντιπαράθεση μεταξύ ΣτΕ και  δικηγόρων, που αποφάσισαν την αποχή τους από δίκες στο ΣτΕ μέχρι 31-12-2024, κυρίως για τη παραδοχή στις αποφάσεις του ΣτΕ, ότι «Η αίτηση ακύρωσης στρεφόμενη κατά ατομικών διοικητικών πράξεων προσλαμβάνει το χαρακτήρα λαϊκής αγωγής, που δεν έχει θεσμοθετηθεί από το Σύνταγμα και την οικεία νομολογία».

Η έννοια της λαϊκής αγωγής

Λαϊκή αγωγή (actio popularis) είναι η αίτηση δικαστικής προστασίας από κάθε δικαιούμενο (φυσικό ή νομικό πρόσωπο) σε περίπτωση προσβολής από τη Διοίκηση της αρχής της νομιμότητας χωρίς όμως την επίκληση ειδικού εννόμου συμφέροντος και προς τούτο διαφέρει από την αίτηση ακύρωσης διοικητικών πράξεων, που απαιτεί για την άσκησή της ειδικό έννομο συμφέρον. H actio popularis προέρχεται από το Ρωμαϊκό ποινικό δίκαιο και την ασκούσε ένας πολίτης για λόγους δημοσίου συμφέροντος και όχι προσωπικούς, έχει δε επιβιώσει ως θεσμός σε αρκετές χώρες στο δικανικό μας σύστημα ιδίως με τη μορφή της μήνυσης αξιόποινων πράξεων, που διώκονται αυτεπάγγελτα (αρθ.42 παρ.1 ΚΠΔ.).

Πιστεύω πως για την άρση κάποιων αδιεξόδων που δημιουργήθηκαν από διοικητικές πράξεις που προκαλούν την κοινή γνώμη ή προσβάλλουν το κοινό περί δικαίου αίσθημα,  θα πρέπει να μελετηθεί η θεσμοθέτηση μιας διευρυμένης προσαρμογής της εννοίας του εννόμου συμφέροντος για την άσκηση λαϊκής αγωγής από κάθε Έλληνα πολίτη, σε περιπτώσεις οφθαλμοφανών παραβιάσεων διατάξεων του Συντάγματος και τουλάχιστον του δικαίου προστασίας του περιβάλλοντος μετά φραγής στις περιπτώσεις καταχρηστικής ασκήσεώς της. Ίσως, η λύση αυτή να αποτελεί μια κάποια  απάντηση στο ερώτημα που τέθηκε με το  παραπάνω άρθρο.