Το πολιτιστικό διακύβευμα στον πόλεμο της Ουκρανίας

Ποτέ ο ρωσικός λαός δεν είχε συλλήβδην δαιμονοποιηθεί όπως σήμερα, σε σημείο που να έχουν διακοπεί βίαια κάθε είδους πολιτιστικές και επιστημονικές σχέσεις με τη ρωσική κοινωνία. Υπάρχει το νατοϊκό επιχείρημα της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, αλλά και αντίθετες απόψεις: «Το ΝΑΤΟ εμπόδισε την Ευρώπη να επιτύχει μια ειρηνική συμβίωση στο τέλος του ψυχρού πολέμου» (Πολ Κίτινγκ, πρώην Αυστραλός πρωθυπουργός).

Στην πραγματικότητα, οι νεοφιλελεύθερες ελίτ μισούσαν τη Ρωσία πολύ πριν εισβάλει στην Ουκρανία – μάλιστα, αυτό το μίσος βοήθησε την επίσπευση της εισβολής. Ας ενσκήψουμε συγκεκριμένα στις κοινωνικές και πολιτισμικές διαστάσεις αυτού του φαινομένου.

Ο βραβευμένος με Νόμπελ Λογοτεχνίας Αλεξάντρ Σολζενίτσιν ήταν σύμβολο ελευθερίας της σκέψης για τις δυτικές ελίτ λόγω της κριτικής που άσκησε στη σοβιετικό καθεστώς. Αυτό άλλαξε μετά τη ομιλία του στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ το 1978, που σόκαρε τις νεοφιλελεύθερες ελίτ και σφράγισε τη μοίρα του ως παρία του δυτικού συστήματος. Το μήνυμα του Σολζενίτσιν ήταν σαφές, ειλικρινές και προφητικό: «H έλλειψη κουράγιου είναι το πιο εντυπωσιακό χαρακτηριστικό της σημερινής Δύσης. Πολιτικοί και πνευματικοί λειτουργοί παρουσιάζουν μια παθητικότητα και αμηχανία στις πράξεις και δηλώσεις τους, και ακόμη περισσότερο στον ιδιοτελή τρόπο σκέψης τους. Αδυναμία και δειλία!».

Οι επισημάνσεις του Σολζενίτσιν εμπεριείχαν τα βαθύτερα αίτια που οδήγησαν στην εχθρότητα των δυτικών ελίτ κατά της ρωσικής κοινωνίας που εκδηλώθηκε στη μετα-ψυχροπολεμική εποχή και κορυφώνεται στις μέρες μας. Τη περίοδο αυτή σημειώθηκαν διαφορετικές εξελίξεις σε Ρωσία και Δύση.

Ρωσικές παραδοσιακές αξίες

Η μεγάλη πλειοψηφία της ρωσικής κοινωνίας θεωρεί τις παραδοσιακές αξίες – συλλογικότητα, οικογένεια, θρησκευτική πίστη, ήθη και έθιμα – βασικά στοιχεία της εθνικής της ταυτότητας. Δημοσκόπηση της περιόδου 2016-21 έδειξε ότι: «Το 70% των Ρώσων έχει παραδοσιακές απόψεις για την ανάγκη να ενισχύσουν τις δικές τους ιστορικές παραδόσεις, ηθικές και θρησκευτικές αξίες». Προτεραιότητα είναι η στήριξη του κύρος της οικογένειας και η βελτίωση της κοινωνικής της θέσης.

Η Εκκλησία είναι ένα σημαντικό κομμάτι της ζωής των Ρώσων, με τη πλειοψηφία τους να πιστεύει ότι το μέλλον της χώρας βρίσκεται στην Ορθοδοξία, όχι στην αθεΐα. Σύμφωνα με τον Αμερικανικό όμιλο δημοσκοπήσεων Pew Research: «Μεταξύ 1991 και 2008, το ποσοστό των Ρώσων ενηλίκων που αυτοπροσδιορίζονται ως ορθόδοξοι χριστιανοί αυξήθηκε από 31% σε 72%!».

Ίσως η σημαντικότερη επιβεβαίωση των παραπάνω κοινωνικών τάσεων είναι οι αντιδράσεις των πολιτικών. Ο Βλαντιμίρ Πούτιν τονίζει την ανάγκη υποστήριξης θεσμών που προωθούν τις παραδοσιακές αξίες, ενώ αναγνωρίζει τον θεμελιώδη ρόλο της Εκκλησίας : «Είναι σημαντικό η Ορθόδοξη Εκκλησία να εστιάζει σε ζητήματα κοινωνικής ηθικής». Ο επικεφαλής του Κομμουνιστικού Κόμματος, Γκενάντι Ζιουγκάνοφ, δήλωσε: «Είναι ιερό καθήκον των κομμουνιστών και της Ορθόδοξης Εκκλησίας να ενωθούν!»

Δυτικός νεοφιλελεύθερος μεταμοντερνισμός

Την ίδια εποχή στη Δύση επικρατούσε ο νεοφιλελεύθερος μεταμοντερνισμός. Τα αφηγήματα της αφύπνισης, δικαιωματισμού, μηδενισμού και αθεΐας ήταν σε πλήρη εξέλιξη. Σε αντίθεση με τη ρωσική κοινωνία, οι δυτικές ελίτ υποστήριζαν ότι οι παραδόσεις είναι άχρηστες και η θρησκευτική πίστη είναι ένας αναχρονισμός. Η Αμερικανική επιθεώρηση The Hill προέβλεψε: «Οι χριστιανοί θα είναι μειονότητα σε Ευρώπη-ΗΠΑ μέχρι το 2070».

Ο μεταμοντερνισμός υποβαθμίζει τη συλλογικότητα και βασίζεται στον ατομισμό και στην αποθέωση του εγώ – λατρεία του ατόμου και των υλικών του αναγκών. H ιδεολογία της παγκοσμιοποίησης αδιαφορεί για τις ανθρώπινες ανάγκες μιας πιο ουσιαστικής πνευματικής ύπαρξης που αναζητά νόημα στη ζωή, υποστήριξη, αγάπη, πίστη, υπευθυνότητα, δικαιοσύνη. Το αίσθημα ευθύνης του ανθρώπου προς την κοινωνία γίνεται όλο και πιο αμυδρό.

Όταν ο νεοφιλελευθερισμός γίνεται όλο και πιο υλιστικός, μετατρέπεται σε αυταρχισμό που παραμορφώνει και εκμεταλλεύεται έννοιες όπως ανθρωπισμός και ηθική. Στην Ουκρανία, η εκμετάλλευση του ανθρωπισμού από την ανίερη συμμαχία παγκοσμιοποίησης και νατοϊκού επεκτατισμού, οδήγησε σε μια ακόμα αιματοχυσία σε ευρωπαϊκό έδαφος.

Πολιτισμικά στοιχεία Ρωσίας και Ευρώπης

Η δυτική αδυναμία κατανόησης της ουσίας των άλλων λαών είναι αποτέλεσμα της λανθασμένης αξιολόγησης των πάντων με δυτικά μέτρα. Για παράδειγμα, το βάθος των συναισθημάτων που βιώνουν οι Ρώσοι είναι συχνά ακατανόητο για τον ψυχρό δυτικοευρωπαίο – είναι μια πολιτισμική διαφορά που γίνεται κατανοητή διαβάζοντας τους “Δαιμονισμένους” του Ντοστογιέφσκι.

Θα ήταν καλύτερα αν οι κοινωνίες αγνοούσαν τη προπαγάνδα και μελετούσαν την ιστορική πορεία των ρωσο-ευρωπαϊκών σχέσεων. Η ρωσική είναι μια σλαβική γλώσσα, όπως άλλες ευρωπαϊκές γλώσσες, ενώ η κρατική θρησκεία είναι ο χριστιανισμός, όπως σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Υπήρξαν ιστορικοί περίοδοι που οι εξελίξεις στο ρωσικό πολιτισμό ήταν άρρηκτα συνδεδεμένες με τη διαδρομή του δυτικού πολιτισμού:

• «Πολύ πριν ο Ψυχρός Πόλεμος διχάσει την Ευρώπη, η Ρωσία – ως χριστιανικός πολιτισμός με δεσμούς με την ελληνική αρχαιότητα – ανήκε στην ευρωπαϊκή κοινωνία και στο ευρωπαϊκό πολιτικό σύστημα. Τουλάχιστον από τα τέλη του 17ου αιώνα, η Ρωσία συμμετείχε πλήρως στην πρόοδο των ευρωπαϊκών γραμμάτων, τεχνών και επιστημών» (Κίμερλιν Γουίτσαφτερ, Ιστορικός Πανεπιστημίου Καλιφόρνιας).
• «Ο ρόλος του πολιτισμού της Ρωσίας υπήρξε ζωτικός για την ανάπτυξη της ευρωπαϊκής ιστορίας και ταυτότητας» (Ιταλικό Ινστιτούτο Ανάλυσης Διεθνών Σχέσεων).
• Ρώσοι λογοτέχνες και άνθρωποι των τεχνών – Πούσκιν, Γκόγκολ, Τολστόι, Ντοστογιέφσκι, Τσέχωφ, Πάστερνακ, Σολζενίτσιν, Μαγιακόφσκι, Ρούμπλεφ, Τσαϊκόφσκι, Σοστακόβιτς, Στραβίνσκι, Ραχμάνινοφ, Αϊβαζόφσκι, Σαγκάλ, Νιζίνσκι, Στανισλάφσκι – συγκαταλλέγονται στους μεγαλύτερους όλων των εποχών (πρόγραμμα MUSE, Πανεπιστήμιο Τζονς Χόπκινς).
• «Ρώσοι επιστήμονες και Βασιλική Εταιρεία του Λονδίνου: 350 χρόνια επιστημονικής συνεργασίας». Για πολλά χρόνια, χιλιάδες Ρώσοι συνεργάστηκαν με δυτικά επιστημονικά ιδρύματα, δεκάδες βραβεύτηκαν με Νόμπελ Φυσικής, Χημείας, Ιατρικής, Οικονομικών και Λογοτεχνίας, με Μετάλλια Φιλντς (Νόμπελ Μαθηματικών), ενώ έχουν επιστημονικές πρωτιές στη κατάκτηση του Διαστήματος, πυραυλική τεχνολογία κ.α.

Παρά τα παραπάνω, η αβάσιμη, ανιστόρητη και τελικά γελοία προπαγάνδα των μεταμοντερνιστών αποκαλεί ειρωνικά τη Ρωσία “βενζινάδικο με πυρηνικά”. Η αδυναμία και δειλία των ευρωπαίων πολιτικών και πνευματικών λειτουργών, τις οποίες είχε επισημάνει ο Σολζενίτσιν, οδήγησαν στο σημερινό κατάντημα της άλλοτε Ηπείρου του Διαφωτισμού: Καταργεί πανεπιστημιακές έδρες Ρωσικής λογοτεχνίας, λογοκρίνει ακαδημαϊκές διαλέξεις, απαγορεύει καλλιτεχνικές παραστάσεις και εκθέσεις έργων τέχνης. Η Ευρώπη καταργεί κάθε αξία για την οποία κάποτε υπερηφανευόταν στα επίσημα κείμενα της (EUR-Lex) : «Η ΕΕ βασίζεται σε αξίες όπως η ανθρώπινη αξιοπρέπεια, η αλληλεγγύη, η ανεκτικότητα, η ελευθερία έκφρασης, ο διαπολιτισμικός διάλογος».

Η ρωσική κοινωνία αντιστέκεται… 

Η ρωσική κοινωνία αντιστέκεται στο μεταμοντέρνο αφήγημα και αυτός είναι ένας θεμελιώδης λόγος που η παγκοσμιοποίηση τη δαιμονοποιεί. Το ότι παραδοσιακές αξίες και χριστιανική πίστη ενισχύονται στη μετα-σοβιετική κοινωνία είναι ένα ιστορικό γεγονός, και οι νεοφιλελεύθερες ελίτ κάνουν ό,τι μπορούν για να εμποδίσουν το δυτικό κοινό να γίνει μάρτυρας αυτού του γεγονότος.

Η ουκρανική κοινωνία αποτελεί το “δοκιμαστικού σωλήνα” εξάπλωσης του συστήματος (απ)αξιών της παγκοσμιοποίησης που υποστηρίζεται από το νατοϊκό επεκτατισμό. Με τις “έγχρωμες επαναστάσεις” των ΜΚΟ, μαζί με τα χρήματα με τα οποία εξαγοράζονται οι “επαναστάτες” κάθε χρώματος, έρχεται και η υποχρεωτική υιοθέτηση του μεταμοντέρνου πολιτιστικού περιβάλλοντος: Γεωργία, Ουκρανία, Γιουγκοσλαβία, Μολδαβία, Σλοβακία, Ρουμανία, παντού η Δύση μιλάει για “δημοκρατία”, “ανθρωπισμό” και “ελευθερία έκφρασης”.

Αποδεικνύονται απατηλές φανφάρες με τις οποίες διαφημίζει το κορυφαίο εξαγωγικό προϊόν της: την Υποκρισία. Αν ο Τρίτος Κόσμος μπορούσε να βάλει δασμούς σ’ αυτό το δυτικό εξαγωγικό προϊόν που τον κατακλύζει, θα είχε σίγουρα σωθεί από τη φτώχια…