Τα μαγικά ρούχα του διευρυμένου πλεονάσματος!

Στην καθιερωμένη άκομψη για πρωθυπουργό της χώρας κυριακάτικη (23 Φεβρουαρίου 2025) ανάρτησή του στο Facebook, ο Κυριάκος Μητσοτάκης πραγματοποίησε ξανά επιλεκτικά, ως… αντίστοιχος αρμόδιος υπουργός, ανασκόπηση… ευνοϊκών εξελίξεων παρουσιάζοντας και ανακοινώνοντας κυρίως ευχάριστες επιδόσεις της κυβέρνησής του, όπως είναι οι γνωστές και προσφιλείς σε όλους επιχορηγήσεις, επιδοτήσεις, μείωση ασφαλιστικών εισφορών, προγράμματα προστασίας ανέργων και αστέγων, “ευαλώτων”, ρύθμιση “κόκκινων δανείων” αγροτικών συνεταιρισμών και αγροτών κι άλλα τερπνά.

Κι όλα αυτά, όπως είπε, γίνονται διότι η κυβέρνηση εξασφάλισε ένα «διευρυμένο δημοσιονομικό χώρο», είναι σημαντικό «πρωτογενές πλεόνασμα». Συγκεκριμένα, επικαλούμενος στοιχεία των Δελτίων Εκτέλεσης του Προϋπολογισμού κατά τον Δεκέμβριο 2024 και τον Ιανουάριο του 2025, ο πρωθυπουργός ανέφερε τα ακόλουθα:

«Τα προσωρινά στοιχεία εκτέλεσης του κρατικού προϋπολογισμού δείχνουν ότι τον Ιανουάριο είχαμε πρωτογενές πλεόνασμα 2 δισ. ευρώ, ενώ ο στόχος ήταν 1,4 δισ. Το αυξημένο πλεόνασμα οφείλεται στον καλύτερο έλεγχο των δαπανών, αλλά και στην αύξηση των φορολογικών εσόδων πέραν των στόχων που είχαμε βάλει, χάρη στα μέτρα μείωσης της φοροδιαφυγής… Με πρωτογενές πλεόνασμα 8,6 δισ. ευρώ έκλεισε το 2024 έναντι στόχου 4,6 δισ. ευρώ».

Το πρωτογενές πλεόνασμα

Αυτό το αυξημένο πρωτογενές πλεόνασμα, τόνισε, οφείλεται στη φορολογική μεταρρύθμιση, η οποία απέσπασε τα εύσημα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Κομισιόν) κι αυτό «το αποτέλεσμα της συνετής δημοσιονομικής πολιτικής έχει κοινωνικό αντίκρισμα». Δηλαδή, όπως τόνισε, «οι επιπλέον πόροι επιστράφηκαν το 2024 πίσω στους πολίτες μέσω της μείωσης φόρων και εισφορών, ενίσχυσης του εισοδήματος, καθώς και μέσω του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων».

Όλα αυτά μού θύμισαν το ανέκδοτο με τον Χότζα, ο οποίος, αφού “μπούκωσε” το μικρό σπίτι του φτωχού χωριάτη με μικρά και μεγάλα ζώα, στη συνέχεια για να τον “ανακουφίσει” τού επέτρεψε να βγάζει έξω ένα ένα! Μού θύμισε ακόμα ένα από τα διασημότερα παλιά παραμύθια του γνωστού Δανού λογοτέχνη και συγγραφέα παραμυθιών Hans Christian Andersen (Χανς Κρίστιαν Άντερσεν, 2 Απριλίου 1805 – 4 Αυγούστου 1875) υπό τίτλο: “Τα καινούργια ρούχα του αυτοκράτορα”», που όμως έχει μείνει γνωστό περισσότερο με τον τίτλο “Ο βασιλιάς είναι γυμνός”!

Τα είπε όλα αυτά ο πρωθυπουργός στον κυριακάτικο βολικό μονόλογο (γνωρίζει ότι αμέσως μετά μερίδα του Τύπου θα τον αναπαραγάγει χωρίς σχόλια!) τη στιγμή που βλέπω τους παρατιθέμενους πίνακες να “στενάζουν” από τη “διευρυμένη” (με ρεκόρ όλων των εποχών) υπερφορολόγηση, τη στιγμή που πρέπει (αυτό δεν είπε!) μετά τις δύο προειδοποιητικές επιστολές που απέστειλε η Κομισιόν στην πανηγυρίζουσα για τα πλούσια έσοδα που εξασφαλίζει από τον ΦΠΑ ελληνική κυβέρνηση, να μεταφέρει εντός των δύο επόμενων ημερών, δηλαδή έως τις 28 Φεβρουαρίου 2025, τις δύο κοινοτικές οδηγίες για μειωμένους συντελεστές, που “ξέχασε” να συμμορφωθεί στην προθεσμία που είχε δώσει έως τις 31 Δεκεμβρίου 2024.

Πρόκειται για παράβαση του κοινοτικού δικαίου, δηλαδή για παράλειψη μεταφοράς στο εθνικό δίκαιο της οδηγίας σχετικά με το ειδικό καθεστώς ΦΠΑ, με την οποία απειλείται η χώρα μας για παραπομπή στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο (και δεν είναι η πρώτη φορά!). Ακόμα, δεν είπε ότι όλα αυτά που αναφέρουν τα στελέχη του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους (Γενική Διεύθυνση Δημοσιονομικής Πολιτικής και Προϋπολογισμού και Διεύθυνση Προϋπολογισμού Γενικής Κυβέρνησης) του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών στο κείμενό τους που συνοδεύουν το Δελτίο Εκτέλεσης του Προϋπολογισμού με τους σχετικούς πίνακες, ότι δηλαδή το μισό περίπου του “διευρυμένου” πλεονάσματος οφείλεται σε παράδοξη εγγραφή στα κρατικά έσοδα εισπράξεων από αποκρατικοποιήσεις που πηγαίνουν μόνο σε μείωση του χρέους.

Τι συμβαίνει με το ΑΕΠ

Υπενθυμίζω ότι επιστημονικώς τρεις είναι κυρίως οι παράγοντες που διαμορφώνουν το χρέος της γενικής κυβέρνησης ως ποσοστό του ΑΕΠ:

• Πρώτον, το πρωτογενές αποτέλεσμα, το οποίο στη χώρα μας οσάκις εξασφαλίστηκε με “ματωμένα” μέτρα λιτότητας πήγε σχεδόν … “στράφι” από τα “βερεσέδια| των δημόσιων επιχειρήσεων και οργανισμών!
• Δεύτερον, η μεταβολή του ΑΕΠ και των επιτοκίων, δηλαδή η διαφορά μεταξύ του επιτοκίου δανεισμού και του ρυθμού μεταβολής του ονομαστικού ΑΕΠ, η οποία έως τώρα συμβάλλει κατά το μεγαλύτερο μέρος στην αποκλιμάκωση του χρέους!
• Τρίτον, ο παράγων, ο οποίος επιστημονικώς εμφανίζεται ως “προσαρμογή ελλείμματος – χρέους” και περιλαμβάνει και δαπάνες ή ανάληψη υποχρεώσεων που, ενώ δεν επηρεάζουν το έλλειμμα, αυξάνουν το χρέος.

Πράγματι, επί δεκαετίες αυτά τα “βερεσέδια” είχαν ως αποτέλεσμα, αντί μείωσης του χρέους από τους δύο παραπάνω ευνοϊκούς παράγοντες στο 60% του ΑΕΠ, την εκτόξευσή του στο … 208% του ΑΕΠ! Σ΄ αυτόν τον παράγοντα περιλαμβάνονται και εισπράξεις από αποκρατικοποιήσεις, οι οποίες δεν επηρεάζουν το έλλειμμα (συνεπώς και το… πλεόνασμα), αλλά μειώνουν μόνο το χρέος! Οι εισπράξεις από αποκρατικοποιήσεις πάνε σε μείωση του χρέους μόνο κι όχι σε αύξηση του… πλεονάσματος!

Ποιο είναι το παράδοξο; Στο κείμενο που συνοδεύει τα στοιχεία του Δελτίου Εκτέλεσης του Κρατικού Προϋπολογισμού διαβάζω τα εξής: «Ειδικότερα, εντός του 2024 τέθηκε σε ισχύ η 25ετής Σύμβαση Παραχώρησης υπηρεσιών για τη χρηματοδότηση, λειτουργία, συντήρηση και εκμετάλλευση της Αττικής Οδού και επετεύχθη το οικονομικό κλείσιμο με την είσπραξη του τιμήματος 3,27 δισ. ευρώ που καταβάλλεται για πληρωμή δημόσιου χρέους και αναλογεί σε ποσοστό 1,5% του ΑΕΠ. Από το 2025 το Δημόσιο θα εισπράττει ετησίως το 9,3% των ακαθάριστων εσόδων της διαχειρίστριας εταιρείας…». Κι ενώ, λοιπόν, το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών τονίζει ότι τα παραπάνω έσοδα προορίζονται για πληρωμή του δημόσιου χρέους ή, καλύτερα (θα υπενθύμιζα) για μείωση του χρέους, εγγράφουν το ποσό αυτό στα κρατικά έσοδα (βλέπε πίνακα 1).

Έτσι, “φουσκώνουν” τα συνολικά καθαρά έσοδα κατά 3,4 δισ. ευρώ και το πρωτογενές πλεόνασμα, μετά την προσθήκη των τόκων στο ισχνό ισοζύγιο του κρατικού προϋπολογισμού, εμφανίζεται με το ποσό των 8,7 δις. ευρώ, αντί των 5,3 δις. ευρώ, σε δημοσιονομική βάση, δηλαδή μετά την ένταξη στο ισοζύγιο της Κεντρικής Διοίκησης και των προϋπολογισμών δημόσιων επιχειρήσεων και οργανισμών (οι οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης, οι οργανισμοί κοινωνικής ασφάλισης, υγείας κλπ), για τη διαχείριση των οποίων το Ελεγκτικό Συνέδριο είναι με τα πορίσματά ελέγχου του καταπέλτης, όπως θα γράψουμε σε επόμενη ανάλυση! Αν μάλιστα αφαιρέσουμε και τα κρατικά “φέσια” σε ιδιωτικές επιχειρήσεις – προμηθευτές, τότε το … “διευρυμένο πλεόνασμα” συρρικνώνεται σε 2,3 δις. ευρώ!

Η ίδια παρατήρηση ισχύει για το πρωτογενές πλεόνασμα του κρατικού προϋπολογισμού τον Ιανουάριο του 2025, στα έσοδα του οποίου περιλαμβάνονται εισπράξεις στο πλαίσιο της παραπάνω σύμβασης, με αποτέλεσμα: Μετά την αφαίρεση ποσού 750 εκατ. ευρώ από τη σύμβαση αυτή, το πρωτογενές πλεόνασμα δεν είναι 2 δις. ευρώ αλλά 1, 250 δις. δηλαδή μικρότερο από τον στόχο!

Πέρα από την εγγραφή των εισπράξεων από αποκρατικοποιήσεις στα καθαρά έσοδα του κρατικού προϋπολογισμού, που “φούσκωσαν” προσωρινά το πρωτογενές αποτέλεσμα του κρατικού προϋπολογισμού και όχι της Γενικής Κυβέρνησης, στο Δελτίο Εκτέλεσης του Προϋπολογισμού κατά το δωδεκάμηνο Ιανουαρίου 2024-Δεκεμβρίου 2024, αναγράφεται ότι τα ποσά από τις εισπράξεις από τη Σύμβαση για την Αττική οδό ποσού 4,2 δις. ευρώ εμφανίζονται να υπήρχαν ως… στόχος του έτους 2024 και ως εκτίμηση για το 2024 στην Εισηγητική Έκθεση επί του Προϋπολογισμού του 2025.

Όμως, τέτοια ποσά δεν υπάρχον στον σχετικό πίνακα της Εισηγητικής Έκθεσης του Προϋπολογισμού του 2025. Για τις πωλήσεις αγαθών και υπηρεσιών υπάρχει ο στόχος και η εκτίμηση για ποσά μόνο… 889 εκατ. ευρώ και 856 εκατ. ευρώ αντίστοιχα. Κάνω την παρατήρηση αυτή διότι ο κρατικός προϋπολογισμός του 2024 και του 2025 ψηφίστηκαν στη Βουλή!

Κατάρριψη των ισχυρισμών για το πλεόνασμα 

Αλλά, πέρα από τις παραπάνω διαπιστώσεις για το “φούσκωμα” των κρατικών εσόδων από εισπράξεις του προγράμματος αποκρατικοποιήσεων που πηγαίνουν μόνο σε μείωση του χρέους και δεν επηρεάζουν έλλειμμα ή πλεόνασμα, τα στοιχεία των παρατιθέμενων πινάκων δεν επιβεβαιώνουν τον ισχυρισμό του πρωθυπουργού ότι «το αυξημένο πλεόνασμα οφείλεται στον καλύτερο έλεγχο των δαπανών» και «στην αύξηση των φορολογικών εσόδων πέραν των στόχων που είχαμε βάλει, χάρη στα μέτρα μείωσης της φοροδιαφυγής», τονίζοντας μάλιστα ότι «το αποτέλεσμα αυτής της συνετής δημοσιονομικής πολιτικής έχει κοινωνικό αντίκρισμα», δηλαδή για παροχές, ενώ το ψάρι είναι ακόμα στη θάλασσα και το τηγάνι στη φωτιά!

Επικαλούμαι αυτή τη θυμόσοφη ρήση, διότι, όπως ορθώς επισημαίνουν οι τεχνοκράτες του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, αυτό το «πρωτογενές αποτέλεσμα είναι σε τροποποιημένη ταμειακή βάση», που «διαφέρει από το αποτέλεσμα σε δημοσιονομικούς όρους».

Ύστερα, αυτό είναι πρωτογενές πλεόνασμα Κεντρικής Διοίκησης κι όχι Γενικής Κυβέρνησης που περιλαμβάνει, όπως προανέφερα, τα δημοσιονομικά αποτελέσματα των παραπάνω νομικών προσώπων! Ύστερα, δεν μπορεί να είναι συνετή μία δημοσιονομική διαχείριση όταν αναλώνονται ποσά από αποκρατικοποιήσεις για παροχές και προγράμματα στήριξης “ευαλώτων”, που είναι σχεδόν όλος ο ελληνικός λαός στα “χαρτιά” (φορολογικές δηλώσεις), με εξαίρεση τους μισθωτούς και συνταξιούχους.

Ακόμα, δεν μπορούμε να πανηγυρίζουμε για «διευρυμένο δημοσιονομικό χώρο», όταν την ίδια στιγμή παρατηρείται συσσώρευση απλήρωτων και ληξιπρόθεσμων υποχρεώσεων του κράτους προς τρίτους, μολονότι η ελαχιστοποίησή τους αποτέλεσε δεσμευτικό στόχο στο πλαίσιο της Συμφωνίας Ενισχυμένης Εποπτείας, που ίσχυε μέχρι 20 Αυγούστου 2022 και αποτελεί καθοριστικό μέτρο για την εξυγίανση του Προϋπολογισμού της Κεντρικής Διοίκησης!

Ρεκόρ υπερφορολόγησης 

Από την εξέταση των στοιχείων των παρατιθέμενων πινάκων, προκύπτουν οι ακόλουθες διαπιστώσεις: Πρώτον, η αύξηση των φορολογικών εσόδων όχι μόνο δεν δικαιολογείται από τον ρυθμό μεταβολής του ονομαστικού ΑΕΠ, αλλά είναι και φορομπηχτική, καθώς είναι δύο φορές υψηλότερη από όλες τις κατηγορίες φόρων (άμεσοι, έμμεσοι, ΦΠΑ κλπ), καταρρίπτοντας μάλιστα το ρεκόρ όλων των εποχών!

Δεύτερον, η διαπίστωση ότι ο ρυθμός μεταβολής των δαπανών του κρατικού προϋπολογισμού είναι σημαντικά υψηλότερος από τον πληθωρισμό, δεν επιβεβαιώνει τον πρωθυπουργικό ισχυρισμό ότι ο «διευρυμένος δημοσιονομικός χώρος οφείλεται στον καλύτερο έλεγχο των δημόσιων δαπανών».