Οι γεωπολιτικές ανατροπές ευνοούν την Τουρκία

Η αλλαγή στάσης του Τραμπ απέναντι στον Ζελένσκι, σε συνδυασμό με τις επαφές κορυφαίων Αμερικανών αξιωματούχων με Ρώσους ομολόγους τους, σηματοδοτεί μια μετατόπιση της αμερικανικής στρατηγικής. Η Ουάσινγκτον δεν δείχνει πλέον την ίδια αδιαμφισβήτητη στήριξη στο Κίεβο, δημιουργώντας ανησυχίες στην Ευρώπη για την ασφάλεια της περιοχής. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η Τουρκία κερδίζει έδαφος, ως συνομιλητής της ΕΕ σε θέματα ασφάλειας.

Η αμυντική της βιομηχανία, με αιχμή του δόρατος τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη Bayraktar, αναδεικνύεται σε σημαντικό παράγοντα. Σύμφωνα με αναλυτές, η γενική αίσθηση στην ΕΕ είναι ότι η Τουρκία είναι πιο σημαντική από ποτέ για τη συνεργασία σε θέματα ασφάλειας, από την προμήθεια στρατιωτικού εξοπλισμού μέχρι την ενέργεια και τις κρίσιμες υποδομές. Η Ευρώπη, βλέποντας τις ΗΠΑ να απομακρύνονται από τον ρόλο του εγγυητή της σταθερότητας στην περιοχή, προσπαθεί να επανασυσπειρωθεί και να διασφαλίσει τη δική της αμυντική αυτονομία.

Οι εξελίξεις στη Συρία

Την ίδια στιγμή, η Τουρκία ενισχύει τη θέση της στη Συρία. Η αποχώρηση του Μπασάρ αλ-Άσαντ από τη Δαμασκό και η επικράτηση της Hayat Tahrir al-Sham (HTS), σηματοδοτούν τη διεύρυνση της τουρκικής επιρροής στη χώρα. Με το Ιράν και τη Χεζμπολάχ να βρίσκονται σε δυσμενή θέση, η Άγκυρα αποκτά αυξημένο ρόλο στη διαμόρφωση του μέλλοντος της Συρίας. Η δήλωση του Αμπντουλάχ Οτσαλάν, ηγέτη του PKK, με την οποία καλεί τους υποστηρικτές του να καταθέσουν τα όπλα στο πλαίσιο ενός οδικού χάρτη, θα μπορούσε να σηματοδοτήσει το τέλος ενός 47χρονου ένοπλου αγώνα κατά της Τουρκίας.

Αν αυτό συμβεί, ο Ερντογάν θα έχει επιτύχει έναν ιστορικά στρατηγικό στόχο, που κανένας προκάτοχός του δεν κατάφερε: την εξουδετέρωση της κουρδικής απειλής στο εσωτερικό της χώρας. Όμως, το ζήτημα δεν περιορίζεται εντός Τουρκίας. Οι Σύροι Κούρδοι, που επιδιώκουν αυτονομία, βρίσκονται σε δύσκολη θέση. Ο ηγέτης τους, Μαζλούμ Κομπάνι, ξεκαθάρισε ότι η ειρηνευτική κίνηση του Οτσαλάν «αφορά μόνο το PKK» και δεν σχετίζεται με τη δική τους υπόθεση. Ωστόσο, η HTS, που ελέγχει πλέον τη Δαμασκό, απαιτεί την πλήρη αποστράτευση όλων των ένοπλων ομάδων.

Αν οι Κούρδοι της Συρίας χάσουν την αυτονομία τους και αφοπλιστούν, η Τουρκία θα έχει επιτύχει ακόμη έναν σημαντικό στόχο: την εξάλειψη κάθε ενδεχόμενης συνεργασίας μεταξύ των Κούρδων ανταρτών και δυτικών δυνάμεων, αποδυναμώνοντας τις πιθανότητες δημιουργίας ενός ανεξάρτητου κουρδικού κράτους. Αυτό, ωστόσο, είναι κάτι που μπορεί να συμβεί, μπορεί και όχι. Κρίσιμο ρόλο παίζουν οι ΗΠΑ, αν δηλαδή θα παραμείνουν Αμερικανοί στρατιώτες στη βορειοανατολική Συρία.

Η στρατηγική του Ερντογάν

Για τον Ερντογάν, αυτές οι εξελίξεις έχουν και έναν προσωπικό πολιτικό υπολογισμό. Η θητεία του λήγει το 2028 και, με βάση το Σύνταγμα, δεν μπορεί να είναι εκ νέου υποψήφιος. Όμως, αν καταφέρει να προσεγγίσει το φιλοκουρδικό κόμμα DEM της Τουρκίας, ίσως εξασφαλίσει τις ψήφους που χρειάζεται για μια συνταγματική αναθεώρηση, που θα του επιτρέψει να παραμείνει στην εξουσία. Η κίνηση του Οτσαλάν μπορεί να είναι το πρώτο βήμα προς αυτή την κατεύθυνση. Το δεύτερο είναι η αποδυνάμωση των Σύρων Κούρδων, ώστε να μην υπάρχουν πιέσεις από την τουρκική κοινή γνώμη για παραχωρήσεις προς αυτούς.

Ο τελευταίος κρίσιμος παράγοντας είναι –όπως προαναφέραμε– η στάση των ΗΠΑ. Το Πεντάγωνο διατηρεί περίπου 2.000 στρατιώτες στη βόρειοανατολική Συρία με στόχο την καταπολέμηση του Ισλαμικού Κράτους. Ωστόσο, εξετάζει το ενδεχόμενο αποχώρησής τους. Αν αυτό συμβεί, το κενό θα επηρεάσει τόσο την Τουρκία όσο και τους Κούρδους. Για την Άγκυρα, θα είναι μια στρατηγική νίκη, καθώς θα μπορεί να εδραιώσει περισσότερο την επιρροή της, χωρίς αμερικανικά εμπόδια. Για τους Κούρδους, θα είναι ένα ισχυρό πλήγμα, αφού θα χάσουν τον πιο σημαντικό τους διεθνή προστάτη.

Στο νέο γεωπολιτικό τοπίο, η Τουρκία αναδεικνύεται κερδισμένη. Η απομάκρυνση των ΗΠΑ από την Ουκρανία την καθιστά πιο απαραίτητη για την Ευρώπη. Οι εξελίξεις στη Συρία την εδραιώνουν ως περιφερειακή δύναμη. Η δε διαφαινόμενη συμφωνία με τους Κούρδους ενισχύει την εσωτερική της σταθερότητα. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, ο Ερντογάν βλέπει μια ιστορική ευκαιρία. Μπορεί να πετύχει τη στρατηγική νίκη που θα τον φέρει πιο κοντά σε μια ακόμη θητεία, αν και το Σύνταγμα της Τουρκίας του το απαγορεύει. Και αν οι συνθήκες συνεχίσουν να ευνοούν την Άγκυρα, κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει ότι θα βρει τον τρόπο να παραμείνει στο τιμόνι της χώρας για ακόμη περισσότερα χρόνια.