Πότε επιτέλους οι τράπεζες θα γίνουν… πραγματικές τράπεζες;

Πριν καν εμφανιστούν οι τράπεζες, στους “Νεκρικούς Διαλόγους” (2.1) ο Λουκιανός παρουσιάζει τον νεκρό πια κυνικό φιλόσοφο Μένιππο (3oς αιώνα π.Χ.) να δίνει στον φορτικό να τον πληρώσει πορθμέα του κάτω κόσμου, τον Χάρωνα, τα ναύλα μετά το πέρασμα στην αντίπερα όχθη τη γνωστή παροιμιώδη απάντηση “οὐκ ἂν λάβοις παρὰ τοῦ μὴ ἔχοντος”, καθώς δεν είχε μαζί του ούτε τον οβολό που έβαζαν, σύμφωνα με το έθιμο, στο στόμα του νεκρού ως αμοιβή του Χάροντα!

Διαβάζοντας, όμως, μετά τις γνωστές χαρωπές ανακοινώσεις της κυβέρνησης για τα θηριώδη πρωτογενή πλεονάσματα, χωρίς να έχουν λάβει οι επιχειρήσεις παρά του “έχοντος” κράτους, όπως τουλάχιστον παρουσιάζεται δημοσιονομικά, τα χρωστούμενα 3,6 δις. ευρώ (“βερεσέδια”), και τα εξίσου θριαμβολογικά, που αναφέρει για τις τράπεζες το 2024 η Τράπεζα της Ελλάδος, στην τελευταία Έκθεση Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (Μάϊος 2025), ότι δηλαδή «τα θεμελιώδη μεγέθη των ελληνικών τραπεζών βελτιώθηκαν περαιτέρω ενισχύοντας την ανθεκτικότητα του τραπεζικού τομέα».

Αναλυτικότερα, «η κερδοφορία και η κεφαλαιακή επάρκεια ενισχύθηκαν, η ποιότητα των στοιχείων ενεργητικού των τραπεζών βελτιώθηκε περαιτέρω και η ρευστότητα διατηρήθηκε σε υψηλό επίπεδο» και παρόλα αυτά, ακόμα δεν έχει ενισχυθεί, όσο έπρεπε, η πραγματική οικονομία, με χρηματοδοτήσεις από το τραπεζικό σύστημα, σχημάτισα την εντύπωση ότι κι αυτός ο “μενίππειος” οικονομικός νόμος δεν εφαρμόζεται στην Ελλάδα.

Ουκ αν λάβοις παρά του (μη) έχοντος

Κατ’ αρχάς, σκέφτηκα ότι και επί “νεκρικής” επί 15 χρόνια ελληνικής οικονομίας και το επί 15 χρόνια “νεκρικό” ελληνικό τραπεζικό σύστημα, η απάντηση αυτή έχει αντιστραφεί τόσο από τις κυβερνήσεις μετά το 2009, όσο και από το ελληνικό τραπεζικό σύστημα ως εξής: “Λάβοις αν παρά του μη… έχοντος” και “ουκ αν λάβοις παρά του… έχοντος”! Και “εξηγούμαι” στον… Μένιππο για να μην παρεξηγηθώ ως εξής:

Πρώτον, το μη έχον (λόγω οικονομικής κρίσης) ελληνικό κράτος, αμέσως, μετά την υπογραφή του Πρώτου Μνημονίου και των επόμενων, έλαβε πάνω από 1,6 τρισ. ευρώ, παρά των μη εχόντων και κατεχόντων μισθωτών και συνταξιούχων, με τις γνωστές περικοπές και εφιαλτικές δημοσιονομικές παρεμβάσεις (και μάλιστα σε περίοδο αρνητικής μεταβολής του ονομαστικού και πραγματικού ΑΕΠ), παρά των “διεθνών κερδοσκόπων” με τη μορφή επαχθών δανείων, που θα πληρώνουν… τρεις γενεές (έως το 2071) αβάσταχτες δόσεις!

Κι έτσι, με την αφαίμαξη αυτή, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ των Ελλήνων σε μονάδες αγοραστικής δύναμης είναι στο τέλος του πίνακα των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μαζί με τη Βουλγαρία, που εντάχθηκε μετά από δεκαετίες μετά την Ελλάδα (1981) στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στο ευρώ (2001). Κι όμως, ο νέος καγκελάριος της Γερμανίας, Μέρτς, απένειμε, πριν από μερικές ημέρες, βραβείο στον επί έξι χρόνια έως τώρα πρωθυπουργό της Ελλάδος, Κυριάκο Μητσοτάκη, για τις… θαυμαστές επιδόσεις του στην οικονομία (για να μην αναφέρω και σε άλλους τομείς κράτους δικαίου ή επιτελικού κράτους και γίνομαι… κακός!).

Δεύτερον, αμέσως μετά την έναρξη επισήμως της “νεκρικής” περιόδου (μετά το 2010), και το υπό κατάρρευση ελληνικό τραπεζικό σύστημα έλαβε δεκάδες δις. ευρώ, παρά των μη εχόντων και κατεχόντων φορολογουμένων και δύσμοιρων ιδιωτών επενδυτών σε ομόλογα, με τις γνωστές ανακεφαλαιοποιήσεις.

Απλώς αναφέρω ότι, πέρα των άλλων, από το ποσό των 137,9 δισ. ευρώ (για τη μείωση τάχα του χρέους!), που προέκυψε από το “κούρεμα” (μείωση) της αξίας των ομολόγων το 2012, για την ανάγκη ανακεφαλαιοποίησης των ελληνικών τραπεζών, διατέθηκε με έκδοση νέου χρέους ποσό 41 δισ. ευρώ εντός του 2012, ενώ για τη μείωση του χρέους μόνο 51,2 δις. ευρώ και το άλλο διατέθηκε για αλλότριες σκοπιμότητες, χωρίς καμιά θεσμική παρέμβαση για τη λεηλασία αυτή!

Χρηματοδότηση της πραγματικής οικονομίας

Και τώρα, ύστερα από 15 χρόνια, που, με αυτές τις ανακεφαλαιοποιήσεις, τον “Ηρακλή” και την “Αργώ” για τα “κόκκινα δάνεια”, την αναβαλλόμενη φορολογία, το τραπεζικό σύστημα, όπως μας ενημερώνει η Τράπεζα της Ελλάδος, είναι δυνατό, ενωμένο, ισχυρό, κερδοφόρο και ανθεκτικό, δεν έχει ανταποκριθεί στο βασικό του στόχο, που είναι και η χρηματοδότηση της πραγματικής οικονομίας, δηλαδή των επιχειρήσεων, μικρομεσαίων και μεγάλων κι άστεγων νοικοκυριών!

Σ΄ αυτή τη θετική, την ανθεκτική και την κερδοφόρα εξέλιξη των τραπεζών συνέβαλαν θετικά, όπως σημειώνει η Τράπεζα της Ελλάδος, η αύξηση των καθαρών εσόδων από τόκους και προμήθειες, καθώς και η μείωση των προβλέψεων για τον πιστωτικό κίνδυνο, ενώ αρνητικά επέδρασε η αύξηση των λειτουργικών εξόδων. Πράγματι, όπως προκύπτει από τα στοιχεία που παρατίθενται στην παραπάνω Έκθεση, τα λειτουργικά έξοδα αυξήθηκαν κατά 9,7%, πρωτίστως εξαιτίας της αύξησης των δαπανών προσωπικού, καθώς και των διοικητικών εξόδων, λόγω και του πληθωρισμού!

Όμως, η αύξηση των λειτουργικών εξόδων με ταχύτερο ρυθμό έναντι των λειτουργικών εσόδων, η οποία είχε ως αποτέλεσμα την επιδείνωση του δείκτη αποτελεσματικότητας (λόγος λειτουργικών εξόδων προς έσοδα) των ελληνικών τραπεζικών ομίλων για το 2024 (αν θυμάμαι καλά αυτό γινόταν πάντοτε, κυρίως μετά τη μεταπολίτευση, ώστε αναγκαζόταν η Τράπεζα της Ελλάδος να σπεύδει να δίνει “μπόνους” για να παρουσιάζουν ικανοποιητικά αποτελέσματα, πριν από τη δημοσίευση των ισολογισμών τους, διότι ήταν εισηγμένες στο Χρηματιστήριο, γαρ!), δεν δικαιολογείται τόσο από τη δραστική μείωση των υποκαταστημάτων τους, που υπήρχαν σε κάθε πόλη και κωμόπολη, τις ηλεκτρονικές πια εργασίες εκτός τραπεζών και τις αποδοχές των τραπεζοϋπαλλήλων, οι οποίες έχουν κάνει πια την πρόσληψη σε τράπεζα παράδειγμα προς αποφυγήν, κυρίως για τους επιστήμονες, που αναζητούν καλύτερη εργασία!

Θετική η χρηματοδότηση της… κατανάλωσης!

Είπα κι εγώ, λοιπόν, ότι, μετά τις παραπάνω ευχάριστες διαπιστώσεις για το κερδοφόρο, ανθεκτικό και δυνατό, τραπεζικό σύστημα, “μαζί με τον βασιλικό” θα ποτιστεί, επιτέλους, και η… στεγνή “γλάστρα” της πραγματικής οικονομίας. Αμ δε! Από στοιχεία που παρατίθενται σε άλλο σημείο, στην ίδια παραπάνω Έκθεση, προκύπτουν τα ακόλουθα:

• Ο ετήσιος ρυθμός μεταβολής της χρηματοδότησης των νοικοκυριών από τις τράπεζες) παρέμεινε (τονίζω: παρέμεινε!) αρνητικός το 2024, όπως επίσης και στις αρχές του 2025 (Μάρτιος 2025: -0,5%).
• Αναλυτικότερα, ο ετήσιος ρυθμός μεταβολής των στεγαστικών δανείων (σε περίοδο μάλιστα εφιαλτικής κρίσης στέγης!) παρέμεινε (τονίζω: παρέμεινε!) αρνητικός (Μάρτιος 2025: -2,4%).
• Από την πλευρά της προσφοράς, το α΄ τρίμηνο του 2025 τα κριτήρια χορήγησης στεγαστικών δανείων προς τα νοικοκυριά παρέμειναν σχεδόν αμετάβλητα, ενώ οι συνολικοί όροι χορήγησης στεγαστικών δανείων έγιναν πιο αυστηροί λόγω των αυξήσεων στις επιβαρύνσεις των δανείων εκτός τόκων!
• Τα δάνεια προς ελεύθερους επαγγελματίες, αγρότες και ατομικές επιχειρήσεις παρέμειναν (τονίζω: παρέμειναν!) σχεδόν αμετάβλητα (Μάρτιος 2025: -0,1%).
• Αντίθετα, ο ετήσιος ρυθμός μεταβολής για τα καταναλωτικά δάνεια, που “φούσκωναν” έως το 2009 τα “κόκκινα δάνεια” και είναι υπερβολικά τοκοφόρα, είναι θετικός (Μάρτιος 2025: 5,6%) και ακολουθεί τον ρυθμό αύξησης του ονομαστικού ΑΕΠ. Κι αφού, συνεπώς, τον ακολουθεί είναι… θετικός για την… οικονομία, λένε!
• Τα κριτήρια και οι όροι χορήγησης καταναλωτικών και λοιπών δανείων δεν παρουσίασαν ιδιαίτερη μεταβολή το α΄ τρίμηνο του 2025. Στο ίδιο χρονικό διάστημα το ποσοστό απόρριψης δανείων προς τα νοικοκυριά παρέμεινε επίσης αμετάβλητο.
• Επειδή η εξέλιξη του διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών αποτελεί καταλυτικό παράγοντα για την ευχέρεια εξυπηρέτησης των δανειακών τους υποχρεώσεων, στην παραπάνω Έκθεση αναφέρεται ότι, «σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, το ονομαστικό διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών αυξήθηκε κατά 1,4% το δ΄ τρίμηνο του 2024 σε ετήσια βάση, ενώ το πραγματικό διαθέσιμο εισόδημα μειώθηκε κατά 2,6% ως αποτέλεσμα του αυξημένου πληθωρισμού». Συνεπώς, ας… δώσουμε μερικά καταναλωτικά για ενισχυθεί η ζήτηση και ο… πληθωρισμός!

Αρνητική η χρηματοδότηση για στέγαση!

Και τη στιγμή που ο ετήσιος ρυθμός μεταβολής των στεγαστικών δανείων παρέμεινε, όπως προαναφέρθηκε, αρνητικός, η Έκθεση αναφέρει ότι συνεχίστηκε η αυξητική τάση στις τιμές των οικιστικών ακινήτων το δ΄ τρίμηνο του 2024, ενώ οι τιμές των νέων διαμερισμάτων (ηλικίας έως 5 ετών) το δ΄ τρίμηνο του 2024 αυξήθηκαν με μέσο ετήσιο ρυθμό 9,1% και πλέον έχουν ξεπεράσει κατά 5,8% το προηγούμενο ιστορικό υψηλό του δ΄ τριμήνου 2008 (δ΄ τρίμηνο 2024: 108,8, δ΄ τρίμηνο 2008: 103), ενώ οι τιμές των παλαιών διαμερισμάτων παρουσίασαν αύξηση κατά 4,9%!

Και η Έκθεση, που καταρτίζεται από επιστήμονες βεβαίως, βεβαίως επισημαίνει εκκωφαντικά αλλά εις ώτα μη ακουόντων: «Η αύξηση των τιμών των κατοικιών σε συνδυασμό με τη φορολογική επιβάρυνση των ακινήτων, αλλά και του αυξημένου λειτουργικού κόστους τους, συνέβαλαν τα τελευταία έτη στην όξυνση του στεγαστικού ζητήματος, το οποίο αντικατοπτρίζεται στο μερίδιο του κόστους στέγασης προς το διαθέσιμο εισόδημα (2023: 35,2%)».

Και μετά από όλα αυτά έρχεται το Ελεγκτικό Συνέδριο, με την υπ΄ αριθμόν 7 Έκθεση Ελέγχου του 2021 (πριν από τέσσερα χρόνια), να επισημαίνει τα ίδια ως προς τις επιδόσεις των τραπεζών (πριν από τέσσερα χρόνια, επαναλαμβάνω!) για “βελτίωση μεγεθών των ελληνικών τραπεζών”, για “ανθεκτικότητα του τραπεζικού τομέα”, για “κερδοφορία και η κεφαλαιακή επάρκεια”, για υψηλή ρευστότητα, αλλά διερωτάται «Χρηματοδότηση από τις τράπεζες της πραγματικής οικονομίας: Συνέβαλε η δημοσιονομική παρέμβαση του Κράτους στην αποκατάσταση της χρηματοπιστωτικής κανονικότητας;», που είναι και ο τίτλος της παραπάνω Έκθεσης.

Σημειώνεται ότι η Έκθεση αυτή με τους εντυπωσιακούς επιστημονικά ελέγχους, καταρτίσθηκε κατόπιν αιτήματος της Επιτροπής Θεσμών και Διαφάνειας της Βουλής. Και το ερώτημά μου είναι: Διάβασαν τα μέλη της παραπάνω Επιτροπής τουλάχιστον τα πορίσματα της έκθεσης ελέγχου του Ελεγκτικού Συνεδρίου πριν από… τέσσερα χρόνια και τι έκαναν, ώστε σήμερα να διαπιστώνεται ότι ακόμα η πραγματική οικονομία χρειάζεται αυτό, για το οποίο προσέφερε ο ελληνικός λαός, δηλαδή να λειτουργούν ως… τράπεζες;

Το ίδιο ερώτημα απευθύνεται και προς την Τράπεζα της Ελλάδος, τους συντάκτες της παραπάνω Έκθεσης Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας. Συγκεκριμένα, διάβασαν τα πορίσματα του ελέγχου, που έκαναν με θαυμαστή επιστημονική τεκμηρίωση οι συντάκτες του Ελεγκτικού Συνεδρίου, με βάση την αρχή της αναλογικότητας και που είναι τα ακόλουθα;

Η απάντηση στο επόμενο, με πορίσματα και συστάσεις του Ελεγκτικού Συνεδρίου, το οποίο, επικαλούμενο βασικές θέσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, βασική αποστολή των τραπεζών είναι η χρηματοδότηση της πραγματικής οικονομίας, διαπιστώνει αποκλίσεις από την κανονικότητα, άνευ της οποίας δεν μπορούν να χρηματοδοτηθούν, όσο είναι αναγκαίο και χρήσιμο για την ανάπτυξη επιχειρήσεις και νοικοκυριά, προτείνοντας νέα παρέμβαση του κράτους σε συνεννόηση με τους ενωσιακούς φορείς. Στο επόμενο, τα… σπουδαιότερα…