Η σκιά του Τραμπ τρομοκρατεί την ΕΕ – Ο κίνδυνος των πιστοληπτικών γραμμών

Επικαλούμενοι τρεις αξιόπιστους παρόντες στην σύσκεψη, οι αναλυτές του πρακτορείου αποκαλύπτουν ότι οι αξιωματούχοι της ΕΚΤ φοβούνται πως με την κυβέρνηση Τραμπ, οι προσβάσεις των τραπεζών της Ευρωζώνης στο δολάριο ίσως κινδυνεύσουν να διακοπούν, με καταστροφικά αποτελέσματα. Η FED (Ομοσπονδιακή Κεντρική Τράπεζα) διατηρεί ανοικτές πιστοληπτικές γραμμές προσφοράς δολαριακής ρευστότητας για τις τράπεζες της Ευρωζώνης όταν οι περιστάσεις το απαιτούν.

Όμως παρά το γεγονός ότι ο ομοσπονδιακός κεντρικός τραπεζίτης Jerome Powell επιβεβαιώνει με επίταση την δέσμευση της FED τον Απρίλιο να διατηρήσει τα συμβόλαια Ανταλλαγής Χρέους (FX Currency Swap) από την Γραμμή Δολαριακής Ρευστότητας, οι αξιωματούχοι της ΕΚΤ ανησυχούν. Σύμφωνα με τα τελευταία δεδομένα, τουλάχιστον το 17-20% των χρηματοδοτήσεων των τραπεζών της Ευρωζώνης αντλούνται με τον συγκεκριμένο μηχανισμό, για να διοχετευθούν με μορφή πιστώσεων σε μη τραπεζικούς φορείς για τις εμπορικές συναλλαγές τους και άλλες χρήσεις. Οι συναλλαγές με τις ΗΠΑ κατά το 2024 (εισαγωγές-εξαγωγές) ανέρχονται σε €865 δισ., μέγεθος που καθιστά αντιληπτό το ευρύτερο πρόβλημα.

Με τα συγκεκριμένα συμβόλαια, μία ξένη κεντρική τράπεζα, προβαίνει σε πώληση συναλλάγματος στο εθνικό νόμισμα προς την FED, η οποία το ανταλλάσσει σε δολάρια και το αποδίδει στην αντισυμβαλλόμενη. Η ξένη κεντρική τράπεζα αναλαμβάνει ταυτόχρονα την υποχρέωση να εξαγοράσει το ποσόν που έχει στην αντίστοιχη αμερικανική με δολάρια, στην ισοτιμία της πρώτης ανταλλαγής με χρονικό περιθώριο από μία ημέρα έως τρεις μήνες, καταβάλλοντας παράλληλα τόκους.

Τα συμβόλαια ανταλλαγής χρέους

Πάντως σε συνθήκες μεγάλων πιέσεων οι πηγές χρηματοδότησης απενεργοποιούνται, οπότε η μοναδική εφεδρεία συγκροτείται από τα συμβόλαια Ανταλλαγής Χρέους (FX Currency Swap) της FED. Ένα από τα τελευταία δείγματα αποτελεί η περίπτωση του ελβετικού τραπεζικού ομίλου CREDIT SUISSE τον Μάρτιο του 2023, που αντιμετώπισε δεινή κρίση μαζικής φυγής κεφαλαίων, ύψους δισ. δολαρίων. Αντιδρώντας η FED προσφέρει μέσω συμβολαίου Ανταλλαγής Χρέους (FX Currency Swap) δεκάδες δισ. δολάρια στην Κεντρική Τράπεζα Ελβετίας, ώστε με την σειρά της να αποκαταστήσει την ρευστότητα της CREDIT SUISSE για να αποτρέψει την κατάρρευσή της.

Το δεύτερο δείγμα αναδύθηκε τον Οκτώβριο του 2023, όταν το μεγάλο πρόβλημα στα ομόλογα με προστατευόμενες από τον πληθωρισμό αποδόσεις της Βρετανίας, της Γερμανίας και των ΗΠΑ, υποχωρούν σε αρνητικό έδαφος, σημειώνοντας υποαξίες. Το σήμα συναγερμού για την έκρυθμη κατάσταση δίδεται από την ΕΚΤ στο πρώτο δεκαπενθήμερο του Οκτωβρίου, όταν προχωρεί σε συμβόλαιο Ανταλλαγής Χρέους (FX Currency Swap) από την Γραμμή Δολαριακής Ρευστότητας με την FED, ύψους 14 δισ., για την ενίσχυση της αγοράς ομολόγων με επιτόκιο 4,3%.

Κατά το παρελθόν, με την εκδήλωση της μεγάλης χρηματοοικονομικής κρίσης, τον Σεπτέμβριο του 2008 η ΕΚΤ αξιοποιεί την πιστοληπτική γραμμή της FED, με συμβόλαιο Ανταλλαγής Χρέους (FX Currency Swap) ύψους $250 δισ. με σχεδόν μηδενικό επιτόκιο και λήξη τον Απρίλιο του 2009. Πέραν της Ευρώπης, από τον Δεκέμβριο του 2007, ανοίγουν πιστοληπτικές γραμμές για τις κεντρικές τράπεζες της Αυστραλίας, της Βραζιλίας, της Βρετανίας, της Δανίας, της Ελβετίας, της Ιαπωνίας, του Μεξικού, της Νορβηγίας, της Νοτίου Κορέας, της Σιγκαπούρης και της Σουηδίας, με τερματισμό τους τον Φεβρουάριο του 2010.

Τον Μάϊο του 2010, η FED ανακρούει πάντως πρύμνα και επαναφέρει τις πιστοληπτικές γραμμές για τις κεντρικές τράπεζες της Βρετανίας, της Ελβετίας, της Ευρωζώνης, της Ιαπωνίας και του Καναδά, ενώ το 2011 με την κρίση της Ευρωζώνης, προσφέρει πιστοληπτική γραμμή χωρίς κανένα όριο και τον Οκτώβριο του 2013 ανακοινώνει την μόνιμη λειτουργία των γραμμών. Τον Μάρτιο του 2020 λόγω της υγειονομικής κρίσεις, στις πέντε συμβεβλημένες κεντρικές τράπεζες, προσθέτει ακόμα εννέα (Αυστραλίας, Βραζιλίας, Δανίας, Μεξικού, Νέας Ζηλανδίας, Νορβηγίας, Νοτίου Κορέας, Σιγκαπούρης, Σουηδίας), με διαθέσιμες πιστώσεις συνολικού ύψους $450 δισ. σε βραχυπρόθεσμα συμβόλαια Ανταλλαγής Χρέους (FX Currency Swap) από τα οποία $159 δισ. τίθενται στην διάθεση της ΕΚΤ, όλα μέγιστης διάρκειας έξι μηνών.

Υφέρπων εκβιασμός

Το πρόβλημα, όμως, στην τρέχουσα περίοδο έγκειται στο γεγονός ότι ενώ οι πιστοληπτικές γραμμές του παρελθόντος λειτουργούσαν με σχεδόν μηδενικά επιτόκια, αυτή την φορά, πέραν των ορίων του εύρους τους, υπάρχει ένα σοβαρό κόστος, λόγω του ότι όταν ενεργοποιηθούν η επιβάρυνσή τους θα υπερβεί το 5%. Εάν η έλλειψη δολαρίων επιμείνει, τότε ίσως προκληθούν πτωχεύσεις εταιρειών και μαζική φυγή κεφαλαίων από τις τράπεζες της Ευρωζώνης, οπότε η ΕΚΤ θα αναγκασθεί να προχωρήσει σε διασώσεις εξασθενημένων τραπεζών, ειδικά στην Ελλάδα και στην Ιταλία για να αποτρέψει καταρρεύσεις.

Τελικά η ΕΚΤ ίσως απωλέσει τον έλεγχο της κατάστασης, με τον κίνδυνο να προκαλέσει υπερπληθωρισμό, εάν προσφύγει σε ογκώδη κυκλοφορία νέου χρήματος ή σε μία αποπληθωριστική ύφεση, εάν επιλέξει να κινηθεί υπερβολικά συντηρητικά. Με την λήξη της σύμβασης για το επιτόκιο διατραπεζικής LIBOR στις 30 Ιουνίου του 2023, που αποτελεί τιμή αναφοράς για το κόστος δανεισμού από την διατραπεζική αγορά, εισάγεται το εναλλακτικό αμερικανικό ημερήσιο επιτόκιο SOFR (Secured Overnight Financing Rate), που τον τρέχοντα Ιούνιο διαμορφώνεται στο 4,4%.

Όμως ενώ το LIBOR κυριαρχείται από τράπεζες της Ευρώπης και υπόκειται σε χειραγώγηση των διακυμάνσεών του, το SOFR βασίζεται σε πραγματικές συναλλαγές επαναγοράς τίτλων (repo transactions) στην αμερικανική αγορά και αποδεικνύεται άτρωτο στην χειραγώγηση. Με την νέα δομή του μηχανισμού δανεισμού το κόστος της πίστωσης αυξάνεται, δεδομένο που επιβαρύνει τους εθισμένους σε χαμηλότερου κόστους δολαριακό δανεισμό Ευρωπαίους για χρηματοοικονομικές δραστηριότητες.

Η εντολή Τραμπ στην FED

Προφανέστατα οι ΗΠΑ προετοιμάζονται ταχύτατα για να χρησιμοποιήσουν το αμερικανικό δολάριο με την μορφή ενός ακόμα αιχμηρότερου όπλου, με την κυβέρνηση Τραμπ να υποχρεώνει την FED, έστω και απρόθυμα, να διακόψει τις υπάρχουσες πιστοληπτικές γραμμές προς την Ευρωζώνη.

Οι γραμμές διασφαλίζουν μέχρι πρότινος ρευστότητα σε δολάρια, αλλά σε περίπτωση ελλείψεων οι τράπεζες της Ευρωζώνης δεν την διαθέτουν, με συνέπεια η ΕΚΤ να απαιτήσει δημόσια από τις τράπεζες της Ευρωζώνης να ελέγξουν με οίκους ορκωτών τα δολαριακά τους αποθεματικά και να εντοπίσουν πιθανές ελλείψεις, έχοντας ίσως αντιληφθεί πως έχει ασυναίσθητα εκθέσει την ασύμμετρη δομή ισχύος μεταξύ ΕΕ και ΗΠΑ. Σε περίπτωση κρίσης η ΕΚΤ μάλλον θα εξαναγκασθεί να αναζητήσει με κάθε μέσον την συνδρομή της FED, για να διασφαλίσει δολαριακές πιστώσεις.