Μπορεί το Ιράν να κλείσει τα Στενά του Ορμούζ;

Οι Ιρανοί έχουν αναπτύξει ένα οπλοστάσιο πυραύλων κρουζ-βαλλιστικών και drones-καμικάζι, καθώς και μια σειρά ναυτικών δυνατοτήτων, όπως ναυτικές νάρκες, κατάλληλες για το κλείσιμο της στενής πλωτής οδού που συνδέει τον Περσικό με τον Κόλπο του Ομάν και τον Ινδικό Ωκεανό. Όμως, το ερώτημα είναι αν οι ισραηλινές επιθέσεις μπορούν να πλήξουν την ικανότητα του Ιράν για μία τέτοια επιχείρηση, πάντα αν η Τεχεράνη την αποτολμήσει.

Ο Εσμαΐλ Κοσαρί, επικεφαλής της ιρανικής κοινοβουλευτικής Επιτροπής Άμυνας και ταξίαρχος των Φρουρών της Επανάστασης, δήλωσε ότι εξετάζεται το κλείσιμο των Στενών του Ορμούζ, όπως μεταδόθηκε αρχικά από το ιρανικό δίκτυο IRINN. «Τα Στενά του Ορμούζ παραμένουν ανοιχτά και η εμπορική κυκλοφορία συνεχίζεται… Δεν υπάρχουν ενδείξεις αυξημένης απειλής για τη ναυτιλία», ανέφερε το βρετανικό Κοινό Κέντρο Ναυτιλιακών Πληροφοριών (JMIC). Στο ίδιο μήκος και η ανακοίνωση της Ambrey, εταιρείας ναυτιλιακής ασφάλειας.

Περίπου το ένα πέμπτο όλων των παγκόσμιων αποστολών πετρελαίου (και ένα ακόμη υψηλότερο ποσοστό άλλων θαλάσσιων αποστολών) διέρχονται από τα Στενά, ετησίως. 3.000 πλοία το διασχίζουν μηνιαίως. Είναι επίσης μια σημαντική διαδρομή για τις μεταφορές υγροποιημένου φυσικού αερίου. Το κλείσιμο των Στενών του Ορμούζ θα έχει δραματικές επιπτώσεις στην παγκόσμια τιμή του πετρελαίου και φυσικού αερίου, κάτι που θα προκαλέσει παγκόσμια οικονομική αστάθεια. Οι τιμές του έχουν ήδη ανέβει, απ’ όταν το Ισραήλ ξεκίνησε την επιχείρηση του έναντι του Ιράν, πλήττοντας και ενεργειακούς στόχους.

Νάρκες και άλλα μέσα

Οι ναυτικές νάρκες αποτελούν μια από τις επιλογές του Ιράν για να σταματήσει τη θαλάσσια κυκλοφορία στα Στενά του Ορμούζ. Αυτές θα μπορούσαν να τοποθετηθούν σχετικά γρήγορα από ένα ευρύ φάσμα σκαφών, συμπεριλαμβανομένων των πολλών μικρών ταχέων επιθετικών σκαφών των Ιρανών Φρουρών, των “υποβρυχίων τσέπης” του ιρανικού Ναυτικού, αλλά και εμπορικών πλοίων με γερανούς. Η εύρεση και ο καθαρισμός ναυτικών ναρκών είναι μια επίπονη διαδικασία που παρουσιάζει σημαντικούς κινδύνους.

Εάν το Ιράν όντως σχεδιάζει το κλείσιμο των Στενών του Ορμούζ, μπορεί και με άλλους τρόπους να παρεμποδίσει την θαλάσσια κυκλοφορία, όπως με παρενοχλήσεις ξένων πολεμικών και εμπορικών πλοίων από σκάφη των Φρουρών και του Ιρανικού Ναυτικού, ή με ομάδες-σαμποτέρ σε μικρές βάρκες, οι οποίοι θα τοποθετούν απευθείας μαγνητικές νάρκες σε κύτη πολιτικών πλοίων, όπως έχουν κάνει οι Ιρανοί στο παρελθόν. Πολλά από τα ιρανικά πολεμικά σκάφη, συμπεριλαμβανομένων μικρότερων σκαφών ταχείας επίθεσης, είναι οπλισμένα με πυραύλους κρουζ κατά πλοίων.

Το Ιράν διαθέτει και πολεμικά πλοία επιφανείας, ημι-υποβρύχια και τα προαναφερθέντα “υποβρύχια τσέπης” που μπορούν να εξαπολύουν επιθέσεις χρησιμοποιώντας τορπίλες, μικρούς κατευθυνόμενους πυραύλους, μη κατευθυνόμενους πυραύλους πυροβολικού κτλ. Επιπλέον, οι ιρανικές ναυτικές δυνάμεις εκπαιδεύονται στη χρήση τακτικών σμηνών έναντι οποιασδήποτε εχθρικής άμυνας. Τα τελευταία χρόνια δε, το Ιράν έχει επίσης παρατάξει έναν αριθμό φορτηγών πλοίων που έχουν μετατραπεί σε “πολεμικά” για την εκτόξευση πυραύλων κρουζ, βαλλιστικών και drones – σαν “drone carrier”.

Το Ιράν αναπτύσσει επίσης σταθερά μη επανδρωμένα επιφανειακά σκάφη και υποθαλάσσια οχήματα, ικανά να εξαπολύουν επιθέσεις καμικάζι. Ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει καταδείξει τις πραγματικές απειλές αυτών των δυνατοτήτων έναντι πλοίων, παράκτιων στόχων, ακόμη και εναέριων. Το Ιράν και οι σύμμαχοι του, οι Χούθι της Υεμένης, πρωτοπορούν σε αυτόν τον τομέα. Οι πύραυλοι κρουζ και οι βαλλιστικοί που εκτοξεύονται από την ακτή, καθώς και τα drone-καμικάζι, αποτελούν μία άλλη βασική απειλή του Ιράν στα Στενά του Ορμούζ. Η στενότητα της πλωτής οδού απλά επιδεινώνει την κατάσταση: Προσφέρει πολύ περιορισμένο χώρο ελιγμών, ειδικά για μεγάλα πλοία, ενόψει επιθέσεων κορεσμού. Το ενδεχόμενο να μετατρέψει το Ιράν τα Στενά σε ζώνη εμπλοκής με πύραυλους και drone είναι ένα ανησυχητικό σενάριο.

Οι Χούθι

Όμως, οι εντεινόμενες ισραηλινές επιθέσεις έναντι του Ιράν εγείρουν ερωτήματα για το αν όντως καταφέρει να προβεί στον αποκλεισμό των Στενών (αν το επιδιώξει). Οι Ισραηλινοί, εκτός πυρηνικών και ενεργειακών εγκαταστάσεων, πλήττουν και τις ιρανικές βάσεις βαλλιστικών πυραύλων. Πάντως, μέχρι στιγμής δεν έχουν πλήξει ναυτικούς στόχους των Ιρανών. Aναφέρθηκε ότι το “μη επανδρωμένο ιρανικό αεροπλανοφόρο”, Shahid Bagheri και το Shahid Mahdavi αποχώρησαν από το λιμάνι του Μπαντάρ Αμπάς, λόγω του κινδύνου επιθέσεων. Ταυτόχρονα, το Ιράν μπορεί να διασπείρει τους πυραύλους του, βαλλιστικούς και κρουζ. Αυτό καθιστά εξαιρετικά δύσκολο να εντοπιστούν και να πληγούν προληπτικά, ενώ η εκκαθάριση ναυτικών ναρκών είναι αργή και επικίνδυνη, όπως προαναφέραμε.

Το αμερικανικό Ναυτικό έχει εργαστεί για τον μετριασμό αυτών των κινδύνων, μεταξύ άλλων με την χρήση μη επανδρωμένων επιφανειακών και υποθαλάσσιων πλατφορμών. Ωστόσο –ανάλογα με το πόσες νάρκες τοποθετήσει το Ιράν– θα μπορούσε να πάρει χρόνο μια επιχείρηση για την οριστική απομάκρυνσή τους, ενδεχομένως εβδομάδες ή και μήνες. Η αποναρκοθέτηση της Διώρυγας του Σουέζ μετά τον πόλεμο του Γιομ Κιπούρ, διήρκεσε πάνω από χρόνο.

H εκστρατεία των Χούθι εναντίον εμπορικών και πολεμικών πλοίων στην Ερυθρά Θάλασσα (από τον Οκτώβριο του 2023) έχει δείξει πολλές από τις δυνατότητες-τακτικές που θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει το Ιράν στα Στενά του Ορμούζ. Ακόμα και σχετικά περιορισμένες απειλές για πολιτικά πλοία μπορεί να έχουν τεράστιες επιπτώσεις. Παρά το ό,τι αμερικανικές και ξένες δυνάμεις περιπολούν γύρω από την Ερυθρά Θάλασσα και πλήττουν στόχους των Χούθι στην ξηρά, η εμπορική-θαλάσσια κυκλοφορία μέσω της Ερυθράς είχε σχεδόν καταρρεύσει πέρυσι, αναγκάζοντας τα πλοία να αποφεύγουν τη Διώρυγα του Σουέζ και να εκτελούν μια πολύ μεγαλύτερη διαδρομή γύρω από την Αφρική, προσθέτοντας κόστος περίπου 200 δισ. στη ναυτιλιακή βιομηχανία. Οι επιθέσεις έχουν πλέον περιοριστεί, λόγω και της συμφωνίας κατάπαυσης μεταξύ ΗΠΑ-Χούθι, αλλά υπάρχουν φόβοι ότι μπορεί να επαναληφθούν.

Το Ιράν έχει απειλήσει με πλήγματα τις αμερικανικές και άλλες ξένες δυνάμεις στη Μέση Ανατολή, εάν βοηθήσουν στην υπεράσπιση του Ισραήλ από τις επιθέσεις με πυραύλους και drones. Θα μπορούσε να εξαπολύσει παρόμοιες επιθέσεις και αν παρεμποδιστεί ενδεχόμενη απόπειρα του να κλείσει τα Στενά του Ορμούζ. Στον αντίποδα της Ερυθράς, στον Περσικό Κόλπο δεν υπάρχει εναλλακτική διέξοδος για την εμπορική ναυτιλία από το Στενό του Ορμούζ.

Επομένως, ακόμα και η απόπειρα του Ιράν να αποκλείσει την πλωτή οδό, θα παρουσίαζε ευρύτερες περιφερειακές επιπτώσεις, που θα προκαλούσαν πληθώρα παγκόσμιων αντιδράσεων. Συγκεκριμένα, τα αραβικά κράτη του Κόλπου, τα οποία ιστορικά βρίσκονται σε αντιπαράθεση με το Ιράν και είναι ευθυγραμμισμένα με τις ΗΠΑ, θα πιεστούν να δράσουν ή να υποστηρίξουν κάποια διεθνή παρέμβαση, φοβούμενα οικονομικές επιπτώσεις, καθώς οι οικονομίες τους εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο.

Αδιέξοδη επιλογή

Το Ιράν έχει έντονη επίγνωση των κινδύνων, με δεδομένη την εμπειρία του από τον “Πόλεμο των Δεξαμενόπλοιων”, που μαίνονταν παράλληλα με τον πόλεμο Ιράν-Ιράκ, την δεκαετία του 1980.  Ο πόλεμος αυτός είχε προκαλέσει την έντονη αντίδραση των ΗΠΑ και αποτελεί μέχρι και σήμερα έναν σημαντικό παράγοντα στον αμερικανικό σχεδιασμό έκτακτης ανάγκης στη Μέση Ανατολή. Πρόσφατα, οι ΗΠΑ πήραν κάποια μέτρα για να διασφαλίσουν ότι τα Στενά του Ορμούζ θα παραμείνουν ανοιχτά.

Το Ιράν επιδιώκει, μέχρι στιγμής, να μην αναλάβουν οι ΗΠΑ ενεργό-επιθετικό ρόλο στο πλευρό του Ισραήλ στην τρέχουσα σύγκρουση. Μία προσπάθεια αποκλεισμού του Ορμούζ θα επέφερε το αντίθετο αποτέλεσμα. Επιπλέον, με το κλείσιμο των Στενών, το Ιράν θα διακινδύνευε την αποξένωση του από συμμάχους του, όπως την Κίνα, η οποία εισάγει σημαντικές ποσότητες ιρανικού και μεσανατολικού πετρελαίου. «Η Κίνα δεν θέλει να διαταραχθεί με κανέναν τρόπο η ροή πετρελαίου από τον Περσικό, ούτε να αυξηθεί η τιμή του», δήλωσε στο CNBC, η Έλεν Γουόλντ, πρόεδρος της Transversal Consulting.

Τα έσοδα από τις μεταφορές πετρελαίου και φυσικού αερίου είναι ζωτικής σημασίας για το ίδιο το Ιράν και ακόμα περισσότερο τώρα. Οι διαταραχές στο θαλάσσιο εμπόριο θα είχαν και άλλες επιπτώσεις στο ισλαμικό καθεστώς, για παράδειγμα θα διακινδυνεύσουν οι κινεζικές εισαγωγές χημικών ουσιών που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή καυσίμων για τους πυραύλους του, όπως και εισαγωγές στρατιωτικού υλικού από Κίνα και Ρωσία. «Οι φίλοι τους θα υποφέρουν περισσότερο από τους εχθρούς… Επομένως, είναι πολύ δύσκολο το κλείσιμο των Στενών…», δήλωσε στο CBNC ο Ανάς Αλχάτζι, διευθύνων σύμβουλος της Energy Outlook Advisors.

Καθώς η ισραηλινή εκστρατεία επιθέσεων συνεχίζεται, το σίγουρο είναι ότι το ιρανικό καθεστώς θα μπορούσε, ευρισκόμενο υπό πίεση, να λάβει πιο δραστικά μέτρα, εάν αντιληφθεί ότι η ύπαρξή του κινδυνεύει. Εάν δώσει σχετική εντολή, τα μέτρα ναρκοθέτησης μπορούν να εφαρμοστούν γρήγορα και να επιφέρουν αποτελέσματα, ακόμα και αν αντιδράσουν άμεσα οι ΗΠΑ ή άλλες Δυνάμεις. Οι επιπτώσεις θα είναι αισθητές, ακόμα και αν δεν κλείσει πλήρως το Ορμούζ. Η οποιαδήποτε δε επιχείρηση-απάντηση στις ιρανικές κινήσεις, θα διεξάγεται σε ένα εχθρικό αεροπορικό και θαλάσσιο περιβάλλον, με δυσκολίες για αποστολές, όπως η καταστροφή της εχθρικής αεράμυνας και η συλλογή πληροφοριών.

«Η αντίδραση του Ιράν, των πληρεξουσίων και των συμμάχων του είναι άγνωστη και οποιαδήποτε επίδραση στο θαλάσσιο περιβάλλον δεν είναι προβλέψιμη», προειδοποίησε το JMIC. «Δεδομένης της εγγύτητας των περιφερειακών σημείων ανάφλεξης σε μεγάλες θαλάσσιες οδούς… η πιθανότητα ταχείας κλιμάκωσης που αφορά το θαλάσσιο περιβάλλον δεν πρέπει να υποτιμηθεί. Η απειλή από τους Χούθι, οι οποίοι έχουν ανακοινώσει ότι θα απαντήσουν εάν θεωρήσουν ότι εμπλέκονται οι ΗΠΑ, αυξάνει την απειλή ευρύτερων περιφερειακών επιπτώσεων».

Το συμπέρασμα είναι ότι υπάρχουν αμφιβολίες αν το Ιράν όντως θα επιδιώξει τον αποκλεισμό των Στενών του Ορμούζ, με την σημείωση ότι είναι άγνωστη η αντίδρασή του, αν αισθανθεί υπαρξιακή απειλή…