Μπορεί η Δύση να ηγηθεί ενός κόσμου τον οποίο αρνείται να κατανοήσει;

Η Δύση έκανε ένα ψυχολογικό λάθος, το οποίο δεν μπορεί να διορθώσει με απειλές, κυρώσεις και χειραγώγηση. Πίστεψε ότι η κυριαρχία της ήταν αιώνια, υπέθεσε ότι ο κόσμος θα την ακολουθούσε για πάντα και ότι κανείς άλλος δεν θα γινόταν αρκετά δυνατός, σοφός και υπομονετικός ώστε να την αμφισβητήσει. Οι τελευταίες γενιές της Δύσης περιορίζονται στο να εξάγουν μια κουλτούρα μηδενισμού που συρρικνώνει τον άνθρωπο, εξελίσσουν τεχνολογίες που αγνοούν τη σοφία. Προσπαθούν να ελέγξουν ό,τι δεν καταλαβαίνουν, αντί να μάθουν από αυτό. Στοχεύουν την κυριαρχία αντί τη δημιουργική συνύπαρξη, επιδιώκουν βραχυπρόθεσμα κέρδη αντί για μακροπρόθεσμες παρακαταθήκες. Όμως, επιτυχία δεν είναι να συντρίβεις την άλλη πλευρά, αλλά να εξυψώνεσαι με αξιοπρέπεια, να έχεις ρίζες σε κάτι μεγαλύτερο από το άτομο.

Ο κόσμος κάποτε θαύμαζε τη Δύση επειδή είχε περιέργεια, εφευρετικότητα, το θάρρος να ακούει, ακόμη και όταν αυτό ήταν άβολο. Ο καθένας μπορούσε να κάνει όνειρα, να καινοτομήσει, να δουλέψει σκληρά και να γίνει σεβαστός για την προσπάθειά του. Αλλά ο κόσμος δεν επιβραβεύει τη δόξα του παρελθόντος. Ανταμείβει την προσπάθεια, τη συνεργατικότητα και τα επιτεύγματα του παρόντος. Ο σεβασμός δεν είναι μόνιμος, πρέπει να ανανεώνεται. Το μέλλον δεν χτίζεται πλέον μόνο στη Δύση. Χτίζεται παντού, όπου υπάρχουν άνθρωποι πρόθυμοι να ακούσουν, να μάθουν, να προσαρμοστούν, να εξελιχθούν.

Σήμερα η Δύση τείνει να απωλέσει αυτά ακριβώς που κάποτε την έκαναν σπουδαία. Έχει αναπτύξει μια νοοτροπία ανωτερότητας, όχι συνεργατικότητας. Θέλει να κηρύττει και όχι να αφουγκράζεται, να κυριαρχεί και όχι να συνδιαλέγεται. Στο εσωτερικό της τα όνειρα θάβονται κάτω από το χρέος, τη διαίρεση και την κουλτούρα ακύρωσης. Πώς μπορεί, όμως, η Δύση να ηγηθεί του κόσμου όταν βρίσκεται σε πόλεμο με τον εαυτό της; Το να είσαι στην ηγεσία του κόσμου συνεπάγεται σημαντικές υποχρεώσεις. Η Δύση θα πρέπει να αναρωτηθεί: ενδιαφέρεται περισσότερο να είναι καταπιεστικά ισχυρή, ή να συνεισφέρει ουσιαστικά σε θέματα που αφορούν τη παγκόσμια κοινωνία;

Λανθασμένοι υπολογισμοί

Όταν έληξε ο Ψυχρός Πόλεμος, η μονοπολική ηγεμονία οδήγησε στη νεοφιλελεύθερη διεθνή τάξη της παγκοσμιοποίησης. Αυτό δεν μπορεί να συνεχιστεί για δύο λόγους: Πρώτον, τα οικονομικά οφέλη της παγκοσμιοποίησης δεν κατανεμήθηκαν στη Δύση με τρόπο που θα ικανοποιούσε μεγάλα τμήματα του πληθυσμού της και έτσι οδήγησε σε εσωτερική εξέγερση. Δεύτερον, η παγκοσμιοποίηση σχεδιάστηκε με ασύμμετρο καταμερισμό αρμοδιοτήτων: η Δύση στο πυρήνα (Έρευνα και Ανάπτυξη, οικονομικός και στρατηγικός σχεδιασμός) και οι υπόλοιπες χώρες στην περιφέρεια (φθηνό εργατικό δυναμικό, διάθεση φυσικού πλούτου).

Φυσικά, όταν οι άλλες χώρες αναπτύχθηκαν σημαντικά, ήθελαν να ανέβουν στην “αλυσίδα αξιών” κάτι που η Δύση εξέλαβε σαν απειλή. Ενώ σκόπευε η παγκοσμιοποίηση να υπηρετήσει την εξάπλωση του νεοφιλελευθερισμού της, αναπόφευκτα δόθηκαν σημαντικές ευκαιρίες και στους άλλους. Στην πορεία κάποιοι έμαθαν να παίζουν το παιχνίδι της παγκοσμιοποίησης καλύτερα και γρηγορότερα, ενώ η Δύση αντιμετώπιζε την κυριαρχία της ως κληρονομικό δικαίωμα. Δεν είναι ότι οι άλλοι ανεβαίνουν, αλλά ότι η Δύση πίστεψε ότι ποτέ δεν θα μπορούσαν να το κάνουν.

Ένα έθνος εξελίσσεται πραγματικά όταν σέβεται την ουσία, το νόημα, την αλήθεια. Η Κίνα δεν εξελίχθηκε επειδή ήλεγξε το αφήγημα της παγκοσμιοποίησης, αλλά επειδή ο λαός της ήξερε ποιος ήταν, εκτίμησε τις παραδόσεις του, απέρριψε τον μεταμοντέρνο μηδενισμό, δίδαξε στα παιδιά πειθαρχία και υιική ευσέβεια. Πίστεψε στην ανθεκτικότητα και στη διάρκεια περισσότερο από ό,τι στα άμεσα αποτελέσματα. Όπου η Δύση επεδίωκε τριμηνιαίες αποδόσεις, η Κίνα επεδίωκε τον πλούτο των γενεών (δημιουργία μιας διαρκούς κληρονομιάς ευκαιριών και σταθερότητας), πιστεύοντας ότι η επιτυχία ενός κράτους εξαρτάται από το πόσους πολίτες εξυψώνει διαχρονικά.

Ηγεσία χωρίς κατανόηση

Η νεοφιλελεύθερη διεθνής τάξη της παγκοσμιοποίησης που υπήρχε κατά τη διάρκεια της μονοπολικότητας, τώρα καταρρέει και μια νέα τάξη αναδύεται. Έχοντας εξελιχθεί σε οικονομική υπερδύναμη, η Κίνα επηρεάζει τη νέα τάξη, διαμορφώνοντας νέους θεσμούς με τους οποίους τα κράτη αλληλοεπιδρούν μεταξύ τους μέσω οργανισμών όπως οι BRICS. Η Αμερική δεν μπορεί να ηγηθεί ενός κόσμου τον οποίο αρνείται να κατανοήσει. Ο κόσμος της Ανατολής προχωράει με γοργούς ρυθμούς. Γίνεται πιο συνειδητοποιημένος, ενώ η Αμερική γίνεται πιο αφηρημένη. Χτίζει σιωπηλά, ενώ η Αμερική επικεντρώνεται σε μια καταστροφική πολιτική. Η στρατηγική της έχει μόνο αρνητικούς στόχους: Aποδυναμωμένη Ρωσία, αποσταθεροποιημένη Ευρώπη και απομονωμένη Κίνα. Αυτοανακηρύχθηκε ταυτόχρονα νομοθέτης, εισαγγελέας, δικαστής και αστυνόμος.

Αν ο μόνος τρόπος με τον οποίο η Αμερική διατηρεί την επιρροή της είναι μέσω του εκφοβισμού και όχι μέσω της έμπνευσης, τότε δεν είναι πια ηγέτης. Παράλληλα, αναβιώνει και η αποικιοκρατική νοοτροπία: η Δύση πιστεύει ότι αν πετύχει αλλαγή καθεστώτος στη Ρωσία θα λεηλατήσει τα 75 τρισ. δολάρια του φυσικού πλούτου της και θα λύσει τα προβλήματά της. Ειδικά ο πρόεδρος Τραμπ νομίζει ότι είναι ένας γκραντ-μάστερ που κάνει κινήσεις ματ στη γεωπολιτική σκακιέρα. Ξεχνάει ότι η πιο αποφασιστική στιγμή δεν είναι το ματ, αλλά όταν ο παίκτης συνειδητοποιήσει ότι δεν του απομένει καμία άλλη κίνηση.

Σε ένα αλληλοσυνδεμένο κόσμο, το κυρίαρχο νόμισμα είναι η αμοιβαία εμπιστοσύνη, και αυτή χάνεται με γοργούς ρυθμούς. Η ψευδαίσθηση του παγκόσμιου ελέγχου είναι εθιστική, αλλά δεν είναι πια πραγματική. Κάθε φορά που η Αμερική επιβάλλει κυρώσεις, αυτές της γυρίζουν μπούμερανγκ. Όταν οπλοποιεί το δολάριο, επιταχύνει το κίνημα της αποδολαριοποίησης. Όταν αποσύρεται από μια εμπορική συμφωνία, ο υπόλοιπος κόσμος υπογράφει μια καλύτερη χωρίς αυτήν. Η ισχύς σήμερα δεν προέρχεται από την κυριαρχία, αλλά από την αλληλεξάρτηση. Η πιο θλιβερή αλήθεια για μια αυτοκρατορία δεν είναι ότι οι αντίπαλοι της είναι ισχυροί, αλλά ότι ο κόσμος σιγά-σιγά σταματάει να εξαρτάται απ’ αυτή. Οι BRICS οικοδομούν συστήματα απεξάρτησης από την αυτοκρατορία, επειδή γνωρίζουν ότι όταν αυτή πανικοβάλλεται, απομονώνει και τιμωρεί.

Ανεξαρτησία πνεύματος

Αυτό που φοβίζει περισσότερο τις παλιές παγκόσμιες δυνάμεις δεν είναι οι πύραυλοι, τα πυρηνικά ή το ψηφιακό νόμισμα. Είναι η ανεξαρτησία –όχι τόσο πολιτική όσο ψυχολογική. Η Δύση φαίνεται να πιστεύει ότι ο κόσμος χρειάζεται ακόμη άδεια για να αναπτυχθεί. Ωστόσο, ο υπόλοιπος κόσμος δεν περιμένει πια την έγκριση της Δύσης. Εργάζεται, καινοτομεί και εμπορεύεται γύρω απ΄αυτή. Οι λαοί οικοδομούν, μαθαίνουν και το σημαντικότερο, συνδέονται μεταξύ τους. Οι άνθρωποι αρχίζουν να αναρωτιούνται αν η Δύση είναι ένας εταίρος που ακόμη μπορούν να εμπιστεύονται.

Η πιο ηχηρή απόδειξη της αδυναμίας κατανόησης εκ μέρους της Δύσης ενός παγκόσμιου συστήματος που αλλάζει ταχέως είναι η παταγώδης αποτυχία των οικονομικών κυρώσεων κατά της Ρωσίας. Η Δύση δεν μπόρεσε να διαχειριστεί διανοητικά τη μαζική αλλαγή του παγκόσμιου συστήματος και έκανε καταστροφικά λανθασμένες εκτιμήσεις. Για κακή τύχη της Ευρώπης, οι πρόσφατες απειλές των Λάϊεν και Κάλας κατά της Κίνας απλά αποδεικνύουν την εντυπωσιακή ανεπάρκειά τους.

Το πραγματικό νόμισμα του μέλλοντος δεν είναι το δολάριο, το γουάν ή το κρυπτονόμισμα. Είναι η ψυχολογική ανθεκτικότητα. Ο κόσμος θα περάσει από πολλαπλά σοκ, οικονομικά, οικολογικά και πολιτισμικά. Τα έθνη που θα επιβιώσουν θα είναι αυτά με τη μεγαλύτερη συναισθηματική ωριμότητα. Αν η Δύση συνεχίσει να παίζει το παλιό παιχνίδι της αυτοκρατορίας, θα αντιμετωπίσει την παλιά κατάληξη του: κατάρρευση από αλαζονεία.

Η επόμενη παγκόσμια “υπερδύναμη” θα οικοδομηθεί πάνω σε πεποιθήσεις. Θα είναι ένα δίκτυο εμπιστοσύνης, ένας συνασπισμός ανθρώπων και πλατφορμών που μοιράζονται τις αξίες της ανθεκτικότητας, της ευφυΐας, της προσαρμοστικότητας και της αλληλεξάρτησης. Ο κόσμος έχει κουραστεί να διαιρείται από ψευτο-αφηγήματα. Θέλει να ενωθεί γύρω από ένα πραγματικό κοινό σκοπό.