Πολλά κρούσματα αλλαντίασης στην Ιταλία – Τρεις θάνατοι

Νεκροί είναι μια 38χρονη, μία 45χρονη και ένας 53χρονος. Απεβίωσαν μετά από κατανάλωση είτε γουακαμόλε (μεξικανική σάλτσα με βάση το αβοκάντο) είτε σάντουιτς με μπρόκολο και λουκάνικο. Ομως είναι πολλά τα κρούσματα στην Ιταλία και δεν εντοπίζονται μόνον σε αυτά τα τρόφιμα. Τα κρούσματα άρχισαν να παρουσιάζονται προ δύο εβδομάδων, κυρίως στο Ντιαμάντε, θέρετρο στην Τυρρηνική θάλασσα. Εκεί πέθαναν οι δύο από τους τρεις προσβεβλημένους.

Το πρώτο θύματα ήταν ο 53χρονος τουρίστας που φέρεται να κατανάλωσε σάντουιτς που πήρε από καντίνα. Ένιωσε αδιαθεσία, πήρε τις πρώτες βοήθειες από ιδιωτική κλινική και στην συνέχεια επέστρεψε στο σπίτι του. Λίγες ημέρες μετά η κατάσταση της υγείας του επιδεινώθηκε με αποτέλεσμα να ξεψυχήσει πριν προλάβει καν να πάει ξανά στο νοσοκομείο.

Το δεύτερο θύμα ήταν μια 45χρονη που επίσης ένιωσε αδιαθεσία μετά από κατανάλωση φαγητού με αποτέλεσμα να πάει και εκείνη στο νοσοκομείο και λίγο αργότερο να χάσει την μάχη για τη ζωή της. Το τρίτο θύμα ήταν μια 35χρονη που φέρεται να είχε φάει γουακαμόλε κατά τη διάρκεια πανηγυριού στην περιοχή Καλιάρι. Αν και νοσηλευόταν από τα τέλη Ιουλίου σε σχετικά σταθερή κατάσταση, παρουσίασε επιπλοκές και κατέληξε. Πάνω από δώδεκα άτομα νοσηλεύονται στην Καλαβρία και οκτώ στη Σαρδηνία, μεταξύ αυτών και ένας 11χρονος και μία 14χρονη.

Έξι κρουσματα στην Ελλάδα σε 20 χρόνια

Στην Ελλάδα τα κρουσματα σπανίζουν. Τα τελευταία 20 χρόνια έχουν καταγραφεί έξι κρούσματα: ένα κρούσμα το 2009, σε βρέφος 3,5 μηνών από την Πελοπόννησο και δύο κρούσματα το 2017, σε βρέφη 3 και 2 μηνών, το ένα πάλι από την Πελοπόννησο και το άλλο από την Αθήνα και ένα κρούσμα (μη επιβεβαιωμένο εργαστηριακά όμως), το 2017 σε 59χρονη στην Κεντρική Μακεδονία. Το 2022 σημειώθηκε ενδοοικογενειακή συρροή όταν προσεβλήθη  ζευγάρι συνταξιούχων στην Πελοπόννησο και το 2024 σημειωθηκε ένα κρούσμα σε νεογνό από την Πελοπόννησο.

Η αλλαντίαση είναι σπάνια αλλά σοβαρή παραλυτική νόσος που προκαλείται από μια νευροτοξίνη η οποία παράγεται από κλωστηρίδια. Όπως αναφέρει ο ΕΟΔΥ μπορεί κάποιος να προσβληθεί με διάφορους τρόπους, αν και ο συνήθης είναι τροφογενής. Υπάρχει πάντως και η τραυματική (όταν η τοξίνη μπαίνει στον οργανισμό από πληγή), η ιατρογενής (από ιατρικές πράξεις) αλλά και από εισπνοή (σε ερευνητικά εργαστήρια, σπανιότατα).

Η τροφογενής αλλαντίαση προκαλείται όταν καταναλώνεται τρόφιμο που δεν έχει μαγειρευτεί επαρκώς. Η τοξίνη παράγεται συνήθως, σε τρόφιμα ακατάλληλα παρασκευασμένα ή κονσερβοποιημένα, χαμηλής περιεκτικότητας σε αλάτι ή ζάχαρη, χαμηλής οξύτητας, καθώς και σε παστεριωμένα ή ελαφρώς μαγειρεμένα τρόφιμα που δεν έχουν καταψυχθεί, ειδικά σε αυτά σε αεροστεγή συσκευασία (π.χ καπνιστά ψάρια, προϊόντα κρέατος, σάλτσες κ.α). Η τοξίνη καταστρέφεται με το βρασμό (85°C για 5 λεπτά ή περισσότερο), ενώ τα σπόρια απαιτούν περισσότερο χρόνο για να καταστραφούν (10 λεπτά ή περισσότερο).

Συμπτώματα

Αρχικά οι ασθενείς παρουσιάζουν αδυναμία, ίλιγγο, θαμπή όραση, ξηροστομία, δυσκολία στην κατάποση και την ομιλία, λόγω της προσβολής των κρανιακών νεύρων. Τα νευρολογικά συμπτώματα είναι αποτέλεσμα της μυϊκής παράλυσης που προκαλείται από την τοξίνη. Η παράλυση των αναπνευστικών μυών μπορεί να είναι θανατηφόρα αν δεν αντιμετωπιστεί εγκαίρως με μηχανική υποστήριξη της αναπνοής. Δεν παρατηρείται πυρετός ή απώλεια συνείδησης. Μπορεί να συνυπάρχουν γαστρεντερικές διαταραχές, όπως ναυτία, έμετος, δυσκοιλιότητα ή σπανιότερα διάρροια.

Η βρεφική αλλαντίαση εμφανίζεται σε βρέφη ηλικίας από 6 εβδομάδων έως και 6 μηνών. Oφείλεται στην κατανάλωση σπόρων του Clostridium botuiinum σε τροφή ή σκόνη, οι οποίοι στη συνέχεια εκβλαστάνουν σε βακτήρια στο έντερο τα οποία απελευθερώνουν την τοξίνη. Θεωρείται ότι ο αποικισμός του εντέρου από τους σπόρους του Clostridium botuiinum στα βρέφη συμβαίνει γιατί στις ηλικίες αυτές δεν έχει εγκατασταθεί πλήρως η φυσιολογική χλωρίδα του εντέρου που ανταγωνίζεται την εγκατάσταση των παθογόνων μικροβίων.

Τα κλινικά συμπτώματα περιλαμβάνουν δυσκοιλιότητα, απώλεια όρεξης, αδύναμο κλάμα, αδύναμο μυϊκό τόνο, λήθαργο και απώλεια στήριξης της κεφαλής. Η κλινική εικόνα κυμαίνεται από ήπια που δεν απαιτεί εισαγωγή στο νοσοκομείο μέχρι αιφνίδιο θάνατο. Μελέτες αναφέρουν την κατανάλωση μελιού ως προδιαθεσικό παράγοντα της βρεφικής αλλαντίασης γι’ αυτό και υπάρχει η οδηγία τα βρέφη να μην καταναλώνουν μέλι μέχρι να ολοκληρώσουν το πρώτο έτος ζωής.

Η εντερική τοξιναιμία των ενηλίκων αποτελεί πολύ σπάνιο είδος αλλαντίασης. Προκαλείται όπως ακριβώς και η βρεφική αλλαντίαση, αλλά αφορά ενήλικους ασθενείς με ανοσοκαταστολή, με ανατομικές ή λειτουργικές διαταραχές στην κοιλιακή χώρα.

Η ιατρογενής αλλαντίαση προκαλείται από λανθασμένη χορήγηση νευροτοξίνης στη συστηματική κυκλοφορία ανθρώπου, αντί του προκαθορισμένου θεραπευτικού στόχου. Η εισπνευστική αλλαντίαση προκαλείται από εισπνοή τοξίνης με τη μορφή αερολύματος. Έχει καταγραφεί μόνο σε προσωπικό εργαστηρίων. Η θνητότητα της αλλαντίασης ανέρχεται στο 3-5% και οφείλεται συνήθως σε αναπνευστική ανεπάρκεια ή σε λοιμώξεις και άλλες επιπλοκές που προκύπτουν από την παρατεταμένη παρουσία της παράλυσης. Μετά την αποδρομή του νοσήματος οι ασθενείς μπορεί να αισθάνονται κόπωση ή δυσκολία στην αναπνοή για χρόνια και για αυτό συνήθως χρειάζονται μακροχρόνια θεραπεία.

Η διάγνωση στηρίζεται στην εξέταση του ορού, των κοπράνων ή γαστρικών εκκρίσεων του ασθενούς εκτός και αν υπάρχει διαθέσιμο το ύποπτο τρόφιμο για να ερευνηθεί για την παρουσία της τοξίνης. Περιστατικά βρεφικής αλλαντίασης έχουν καταγραφεί σε Αμερική, Αργεντινή, Αυστραλία, Καναδά, Ιταλία και Ιαπωνία. Στις ΗΠΑ καταγράφονται περίπου 145 κρούσματα αλλαντίασης κάθε χρόνο. Επιδημίες τροφογενούς αλλαντίασης έχουν ξεσπάσει στο παρελθόν: (α) στην Ταϊλάνδη το 2006 (κατανάλωση σπιτικών μπαμπού), (β) στην Κίνα το 2007 (κατανάλωση ατελώς συντηρημένου λουκάνικου) και (γ) στο Τέξας των ΗΠΑ το 2007 (κατανάλωση κονσέρβας σάλτσας τσίλι).

Τα συμπτώματα στην τροφογενή αλλαντίαση ξεκινούν είτε πολύ νωρίς, μέσα σε 6 ώρες από την κατανάλωση μολυσμένης τροφής, είτε αργά έως και 10 ημέρες μετά. Συνήθως, ο μέσος χρόνος επώασης της νόσου είναι 18-36 ώρες. Παρόλο που η απέκκριση τοξίνης και μικροβίων στα κόπρανα των ενηλίκων ασθενών με εντερική τοξιναιμία συνεχίζεται για εβδομάδες ή μήνες μετά την έναρξη των συμπτωμάτων, δεν έχει καταγραφεί μετάδοση της νόσου από άνθρωπο σε άνθρωπο.

Θεραπεία

Η τροφιμογενής και τραυματική αλλαντίαση θεραπεύονται με αντιτοξίνη η οποία μπλοκάρει τη δράση της τοξίνης. Όταν η αντιτοξίνη δοθεί πριν ολοκληρωθεί η παράλυση μπορεί να προλάβει την επιδείνωση και να βραχύνει τον χρόνο αποθεραπείας. Στην τροφιμογενή αλλαντίαση χρήσιμη είναι η απομάκρυνση της μολυσμένης τροφής από το έντερο είτε με υποκλυσμούς είτε με πρόκληση εμετού.

Η αναπνευστική παράλυση που συμβαίνει σε σοβαρή μορφή αλλαντίασης αντιμετωπίζεται σε Μονάδες Εντατικής Θεραπείας με τη χρήση αναπνευστήρα για εβδομάδες ή και μήνες. Στην αλλαντίαση από τραύμα η θεραπεία περιλαμβάνει χειρουργικό καθαρισμό του τραύματος και χορήγηση κατάλληλης αντιμικροβιακής αγωγής. Η βρεφική αλλαντίαση θεραπεύεται με χορήγηση ανθρώπινης ανοσοσφαιρίνης ειδικής για την αλλαντίαση, ενώ σε αυτή την περιπτωση απαγορεύεται η χορήγηση αντιτοξίνης.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) αναφέρει ότι αλλαντική τοξίνη έχει βρεθεί μεταξύ άλλων σε:

1.   Διατηρημένα λαχανικά χαμηλής οξύτητας, όπως πράσινα φασόλια, σπανάκι, μανιτάρια, παντζάρια

2.   Ψάρια, όπως τόνο σε κονσέρβα, ψάρια που έχουν υποστεί ζύμωση, παστά, καπνιστά

3.   Διατηρημένα προϊόντα κρέατος, όπως ζαμπόν, λουκάνικα

Ιδιαιτέρως επικίνδυνες είναι οι κονσέρβες, ιδίως όταν τις φτιάχνουμε στο σπίτι. Επειδή λ.χ. οι σπόροι του μικροβίου βρίσκονται στο χώμα, μπορεί να μολύνουν τα λαχανικά. Αν κατά την κονσερβοποίηση δεν γίνει σωστή προετοιμασία και αποστείρωση, μπορεί να αναπτυχθεί τοξίνη. Οι μολυσμένες κονσέρβες μπορεί να παρουσιάσουν διόγκωση από τα αέρια και το περιεχόμενό τους να είναι αλλοιωμένο. Μία άλλη πιθανή πηγή είναι το μέλι, που μπορεί να περιέχει σπόρους του μικροβίου.