“Ασύνθετος Ελληνισμός”: Μια “βουτιά” στις ιδέες του Δήμη Πουλάκου

Ο συγγραφέας του εξαιρετικού αυτού βιβλίου “ΑΣΥΝΘΕΤΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ. Η ΡΕΞΙΚΕΛΕΥΘΗ ΣΚΕΨΗ ΤΟΥ ΔΗΜΗ ΠΟΥΛΑΚΟΥ” και διδάκτωρ κοινωνιολογίας Σωτήρης Δημόπουλος όμως δεν θέλει να παρουσιάσει μόνο το πολύ ενδιαφέρον βιογραφικό του Δήμη Πουλάκου. Άλλωστε βασικό κίνητρο για να γράψει αυτό το βιβλίο «δεν ήταν άλλο από τη διερεύνηση των νεοελληνικών παθών, του επαναλαμβανόμενου εσωτερικού διχασμού και της αδυναμίας συγκρότησης μιας συμπαγούς εθνικής ιδεολογίας. Η εκ των έσω διαρκής και εμμονική αμφισβήτηση της εθνικής ταυτότητας και συνέχειας, από πλείστες ιδεολογικές αφετηρίες – διεθνιστικές, κοσμοπολίτικες, νεοφιλελεύθερες, βυζαντινο-οικουμενικές ή ακόμη και της επιθυμίας για ελληνοτουρκική ώσμωση … ».

Προτιμάει, “πατώντας” όμως έντιμα πάνω στη ζωή και στο “απίστευτα επεξεργασμένο” έργο του Πουλάκου, να μας προσφέρει κάτι πολύ πιο σημαντικό και ουσιώδες. Να παρουσιάσει μια “ιστορική επανατοποθέτηση, μέσω της εθνικής αυτοσυνειδησίας” μας, καθώς η εκτίμηση του συγγραφέα είναι ότι οι «σύνθετες» ιδέες του Πουλάκου «μπορούν να γονιμοποιήσουν τον εν εξελίξει επί μακρόν διάλογο που άπτεται της εθνικής μας αυτογνωσίας…». Να μας οδηγήσει, όπως έκανε και ο Πουλάκος, «σε μια ενδιαφέρουσα επανεξέταση του ιστορικού μας παρελθόντος, υπό διαφοροποιημένο πρίσμα σε σχέση με το εδραιωμένο». Και αυτό το καταφέρνει με εξαιρετικό τρόπο ο κ. Δημόπουλος.

Άλλωστε, δεν είναι λίγο, για παράδειγμα, που ο Πουλάκος:

• αμφισβητεί ολοκληρωτικά το βενιζελικό διακύβευμα στη Μικρά Ασία που, κατ΄ αυτόν, βασίστηκε στην επιθυμία του αγγλικού παράγοντα,
• θεωρεί πως κατά τη διάρκεια των Δεκεμβριανών του ΄44 υπήρξε ουσιαστικά μια «σύγκρουση μεταξύ γηγενών και προσφύγων» από την Ιωνία στη βάση ενός νέου εθνικού διχασμού – και όχι ταξικού – κάτι που είχε αποτυπωθεί και στις εκλογικές αναμετρήσεις του Μεσοπολέμου,
• ασκεί δριμεία κριτική στην ιδέα της αυτοδιαχείρισης αλλά και στο “καταστροφικό” για την Ελλάδα δίδυμο των ιδεαλιστών της Χαϊδελβέργης Παναγιώτη Κανελλόπουλου και Κωνσταντίνου Τσάτσου,
• συμπεραίνει ότι ο ελλαδικός κλασικός πολιτισμός αποτέλεσε εντέλει μια «φευγαλέα εξαίρεση και μια ανεπανάληπτη στιγμή ισορροπίας και σύνθεσης» ως μίξη Απολλώνειου και Διονυσιακού πνεύματος,
• ισχυρίζεται ότι «ο λεγόμενος εθνικός διχασμός υπήρξε διαχρονικός και επαναλαμβανόμενος, ανιχνεύσιμος ήδη από την αρχαιότητα, ως συστατικό στοιχείο του ελληνισμού».

Οι απόψεις του Πουλάκου

Ενδιαφέρον έχει ακόμα η συναρπαστική εξιστόρηση – ανάλυση των θέσεων του Πουλάκου για τους “παράλληλους βίους” αλλά και τις “ασύμπτωτες” πορείες δύο πολύ γνωστών Ελλήνων, πρώην Τροτσκιστών και συνομήλικών του; Του Ανδρέα Παπανδρέου και του Κορνήλιου Καστοριάδη. Ο δεύτερος, ως γνωστόν, υπήρξε «εχθρικός στην εφαρμογή του πολιτικού οράματος του Α. Παπανδρέου και τον μετασχηματισμό της ελληνικής κοινωνίας από το ΠΑΣΟΚ», αλλά και ο φιλόσοφος που έφτασε στο σημείο να θεωρεί το έθνος ούτε καν δημιούργημα της φαντασίας, όπως ισχυρίζονται κάποιοι στα ελληνικά πανεπιστήμια, αλλά του “ονείρου”.

Το τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου που αναφέρεται στις απόψεις του Πουλάκου για την Τουρκία είναι ίσως το πιο ουσιαστικό γιατί η “ακτινογραφία” της γείτονος που γίνεται είναι διαχρονικά επίκαιρη. Κυρίως γιατί αναδεικνύονται “όλες οι διαστάσεις”, όπως γράφει ο συγγραφέας, «της κοινωνικής, οικονομικής, θρησκευτικής, εθνοτικής, πολιτισμικής και εκπαιδευτικής πραγματικότητας της Τουρκίας, ενταγμένης εντός του σύγχρονού της διεθνούς πλαισίου, αλλά ταυτόχρονα, στην πλέον βαθιά διαχρονικότητά του…», παρότι διατυπώθηκαν πριν σχεδόν από μισό αιώνα.

Σε μια εποχή κατακλυσμιαίων αλλαγών παγκοσμίως και «πρωτοφανούς ιδεολογικής αποδόμησης, κατάρρευσης παραδοσιακών σχημάτων αλλά και απουσίας εσωτερικής πνευματικής αγωνίας» ο Σωτήρης Δημόπουλος πετυχαίνει με ιδιαίτερα εύστοχο και κυρίως με ένα γόνιμο τρόπο να κάνει την ανάγνωση του βιβλίου του μια πολύ ευχάριστη, αναστοχαστική και πολύ διδακτική εμπειρία. Το ότι το βιβλίο αυτό δεν κοσμεί τις βιτρίνες των μεγάλων αθηναϊκών βιβλιοπωλείων, αλλά πρέπει να το αναζητήσει κάποιος ρωτώντας, είναι και αυτό μια ένδειξη… της “παρέκκλισης” του “ιδιόμορφου” Πουλάκου και των ιδεών του!