Ρωσία: Δεν παραβιάσαμε τον εναέριο χώρο της Εσθονίας

Σε ανακοίνωσή του το Σάββατο (20/9), το ρωσικό υπουργείο Άμυνας ανέφερε πως «στις 19 Σεπτεμβρίου, τρία καταδιωκτικά MiG-31 πραγματοποίησαν προγραμματισμένη πτήση από την Καρέλια προς αεροδρόμιο της περιφέρειας Καλίνινγκραντ», διευκρινίζοντας ότι η διαδρομή εξελίχθηκε αυστηρά εντός διεθνών κανόνων, χωρίς καμία παραβίαση ξένου εναέριου χώρου. Σύμφωνα με την ίδια ανακοίνωση, η πτήση εκτελέστηκε «χωρίς απόκλιση από το εγκεκριμένο σχέδιο» και τα αεροσκάφη κινήθηκαν πάνω από διεθνή ύδατα της Βαλτικής Θάλασσας, σε απόσταση τουλάχιστον τριών χιλιομέτρων από τη νήσο Βάιντλο της Εσθονίας.

Αντίθετα, το Ταλίν επιμένει ότι σημειώθηκε «θρασύτατη παραβίαση», ζητώντας από το ΝΑΤΟ την ενεργοποίηση του Άρθρου 4 του Συμφώνου του Βορείου Ατλαντικού, το οποίο προβλέπει διαβουλεύσεις σε περίπτωση απειλής κατά κράτους-μέλους. Ως άμεση απάντηση, το ΝΑΤΟ κινητοποίησε ιταλικά μαχητικά F-35 για αναχαίτιση, ενώ ο Εσθονός πρωθυπουργός Κρίστεν Μίχαλ δήλωσε ότι η χώρα του επιμένει σε διαβουλεύσεις με τους συμμάχους, επικαλούμενη τον κίνδυνο για την εθνική της ασφάλεια.

Το επεισόδιο έρχεται σε συνέχεια πρόσφατων εντάσεων στην περιοχή. Μόλις λίγες ημέρες νωρίτερα, 20 ρωσικά drones εισήλθαν στον εναέριο χώρο της Πολωνίας, τρία εκ των οποίων καταρρίφθηκαν από πολωνικά και ολλανδικά F-35. Αντίστοιχα, και η Ρουμανία κατήγγειλε παραβίαση του εναέριου χώρου της από ρωσικό μη επανδρωμένο αεροσκάφος.

Στη συζήτηση ξανά το Άρθρο 4

Ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ, Μαρκ Ρούτε, χαιρέτισε τη «γρήγορη και αποφασιστική αντίδραση» της Συμμαχίας και γνωστοποίησε ότι είχε τηλεφωνική επικοινωνία με τον Εσθονό πρωθυπουργό, εκφράζοντας την πλήρη στήριξη του ΝΑΤΟ. Παράλληλα, η εκπρόσωπος του ΝΑΤΟ, Άλισον Χαρτ, επιβεβαίωσε ότι θα συγκληθεί έκτακτο Συμβούλιο στις αρχές της επόμενης εβδομάδας για να εξεταστεί το περιστατικό, όπως ζήτησε η Εσθονία βάσει του Άρθρου 4.

Σύμφωνα με τη Συνθήκη της Ουάσινγκτον (1949), το Άρθρο 4 δίνει σε κάθε κράτος-μέλος το δικαίωμα να ζητήσει διαβουλεύσεις με τους συμμάχους, εφόσον θεωρεί ότι η εδαφική του ακεραιότητα, η πολιτική του ανεξαρτησία ή η ασφάλειά του απειλούνται. Δεν συνεπάγεται αυτόματη στρατιωτική εμπλοκή, αλλά θέτει το ζήτημα ενώπιον του Βορειοατλαντικού Συμβουλίου, το οποίο μπορεί να λάβει αποφάσεις για διπλωματικές, στρατιωτικές ή αποτρεπτικές κινήσεις.

Το Άρθρο 4 συχνά θεωρείται ένα «καμπανάκι συναγερμού» που προηγείται πιθανών εξελίξεων. Σε αντίθεση με το Άρθρο 5, που προβλέπει συλλογική άμυνα σε περίπτωση επίθεσης κατά κράτους-μέλους, το Άρθρο 4 παραμένει σε επίπεδο πολιτικής διαβούλευσης – ωστόσο έχει ιδιαίτερη βαρύτητα καθώς ανοίγει τη συζήτηση σε ολόκληρη τη Συμμαχία. Από την ίδρυση του ΝΑΤΟ, το Άρθρο 4 έχει ενεργοποιηθεί μόλις οκτώ φορές, γεγονός που δείχνει τον εξαιρετικό χαρακτήρα της διαδικασίας:

2003 – Τουρκία: Με αφορμή τον πόλεμο στο Ιράκ, η Άγκυρα ανησύχησε για τις συνέπειες στην ασφάλεια των συνόρων της. Οι σύμμαχοι αποφάσισαν τότε μέτρα ενίσχυσης της αεράμυνας της Τουρκίας.

2012 – Τουρκία: Η κατάρριψη τουρκικού μαχητικού αεροσκάφους από τις συριακές δυνάμεις οδήγησε σε διαβουλεύσεις.

2014 – Πολωνία, Εσθονία, Λετονία, Λιθουανία: Μετά την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία, τέσσερις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης προσέφυγαν ταυτόχρονα στο άρθρο 4.

2015 – Τουρκία: Ζήτησε εκ νέου διαβουλεύσεις, επικαλούμενη την αστάθεια στη Συρία, την τρομοκρατική δράση και τις απειλές κατά της ασφάλειάς της.

2020 – Τουρκία: Με αφορμή την κλιμάκωση στο Ιντλίμπ της Συρίας, η Άγκυρα ενεργοποίησε το άρθρο 4, λίγες ώρες μετά τον θάνατο δεκάδων Τούρκων στρατιωτών από αεροπορικό πλήγμα.

2022 – Πολωνία: Μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, η Βαρσοβία ζήτησε διαβουλεύσεις, επισημαίνοντας ότι η ασφάλεια όλων των ανατολικών μελών κινδύνευε.

2022 – Σλοβακία, Ουγγαρία, Βουλγαρία, Ρουμανία: Λίγες ημέρες μετά, και άλλες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης επικαλέστηκαν το άρθρο 4 λόγω της ραγδαίας επιδείνωσης της κατάστασης στην Ουκρανία.

2025 – Πολωνία: Μετά την εισβολή ρωσικών drone στον εναέριο χώρο της.