Γάζα: Το σχέδιο 20 σημείων του Τραμπ – Πως το υποδέχονται σε Ευρώπη και Μ. Ανατολή

Με τον γνώριμο, πομπώδη τρόπο του ο Ντόναλντ Τραμπ χαρακτήρισε το νέο του σχέδιο που παρουσίασε για τον τερματισμό του πολέμου στη Γάζα ως «ίσως τη μεγαλύτερη μέρα στην ιστορία του πολιτισμού» και μια πρωτοβουλία που θα μπορούσε να φέρει «αιώνια ειρήνη στη Μέση Ανατολή». Ο Τραμπ δήλωσε ότι «ο Μπίμπι σήμερα κατάλαβε πως έχει έρθει η στιγμή για ειρήνη», προσθέτοντας ότι αυτό είναι το θέλημα τόσο του λαού του Ισραήλ όσο και ολόκληρης της Μέσης Ανατολής. «Επίσης δεν έχουν μείνει και πολλοί εχθροί στην περιοχή», σημείωσε χαρακτηριστικά. Αναφερόμενος στις Συμφωνίες του Αβραάμ, τόνισε ότι «δείχνουν πως υπάρχουν ανεξάρτητες δυνατότητες για όλους» και πρόσθεσε ότι «σήμερα δεν υπάρχουν πλέον δικαιολογίες».

«Στηρίζω το σχέδιό σας για τον τερματισμό του πολέμου στη Γάζα», δήλωσε προηγουμένως ο Μπενιαμίν Νετανιάχου, αναφερόμενος στο 20 σημείων ειρηνευτικό πλάνο του Τραμπ, τονίζοντας ότι θα διασφαλίσει πως «το Ισραήλ δεν θα απειληθεί ξανά από τη Χαμάς». Παράλληλα, εξέφρασε τις ευχαριστίες του προς τους Ισραηλινούς στρατιώτες, οι οποίοι, όπως ανέφερε, «πολεμούν σαν λιοντάρια ενάντια στη βαρβαρότητα».

Ωστόσο, κοινή πεποίθηση αναλυτών και ειδικών είναι πως το σχέδιο που παρουσίασε ο Τραμπ τη Δευτέρα στον Λευκό Οίκο, πλάι στον Ισραηλινό πρωθυπουργό Μπενιαμίν Νετανιάχου, αποτελεί όντως ένα σημαντικό διπλωματικό βήμα, χωρίς όμως να πλησιάζει τις υπερβολικές διακηρύξεις του Αμερικανού προέδρου. Όπως επισημαίνουν αναλυτές στο BBC, το σχέδιο δεν είναι μια λεπτομερής συμφωνία αλλά ένα «πλαίσιο αρχών» που απαιτεί περαιτέρω διαπραγματεύσεις.

Προβλέπει κατάπαυση του πυρός, μερική αποχώρηση των ισραηλινών δυνάμεων, απελευθέρωση ομήρων και κρατουμένων, καθώς και τη δημιουργία μιας τεχνοκρατικής αρχής διακυβέρνησης στη Γάζα υπό την εποπτεία ενός διεθνούς «Συμβουλίου Ειρήνης». Παρά τις θετικές αντιδράσεις από πολλές αραβικές χώρες, που βλέπουν μια πρόοδο σε σχέση με παλαιότερες προτάσεις, το σχέδιο είναι γεμάτο «γκρίζες ζώνες» που καθιστούν αβέβαιη την επιτυχία του.

Γκρίζες ζώνες

Πρώτο ζήτημα είναι το αν η οργάνωση δεν έχει απαντήσει επισήμως, ωστόσο αξιωματούχος της δήλωσε στο BBC ότι το σχέδιο «δεν προστατεύει τα παλαιστινιακά συμφέροντα» και ότι η Χαμάς δεν θα δεχτεί τίποτα που δεν εγγυάται την πλήρη αποχώρηση του Ισραήλ από τη Γάζα. Εάν επιμείνει σε αυτή τη θέση, η πρόταση κινδυνεύει να απορριφθεί πριν καν ξεκινήσει. Δεύτερο “αγκάθι” αποτελεί και το σχέδιο αναφέρει ότι «το Ισραήλ δεν θα προσαρτήσει ή καταλάβει τη Γάζα», επιτρέπει τη διατήρηση στρατιωτικής παρουσίας στην «περίμετρο ασφαλείας», κάτι που προκαλεί αντιδράσεις στον αραβικό κόσμο και μπορεί να μπλοκάρει τις συνομιλίες.

Επίσης, τόσο στην ισραηλινή όσο και στην παλαιστινιακή πλευρά υπάρχουν πολιτικές ομάδες που θεωρούν πως το σχέδιο συνιστά «προδοσία» ή «παγίδα». Αυτές οι εσωτερικές πιέσεις ενδέχεται να τινάξουν στον αέρα οποιαδήποτε συμφωνία. Η αναφορά σε «πιθανή κρατική υπόσταση» είναι τόσο αόριστη που δεν ικανοποιεί τους Παλαιστινίους ούτε τους Ευρωπαίους, οι οποίοι επιμένουν σε λύση δύο κρατών. Παράλληλα, το σχέδιο δεν περιλαμβάνει καμία δέσμευση για τη Δυτική Όχθη, αφήνοντας ανοιχτά μεγάλα ερωτήματα.

Τέλος, όπως επισημαίνουν ειδικοί, το σχέδιο παραμένει αόριστο σε κρίσιμα ζητήματα, όπως τα ακριβή όρια απόσυρσης του Ισραήλ, η ταυτότητα των παλαιστινίων κρατουμένων που θα απελευθερωθούν, οι λεπτομέρειες για την αποστρατιωτικοποίηση και οι όροι διακυβέρνησης της Γάζας. Η ασάφεια της πρότασης επιτρέπει και στις δύο πλευρές να δείχνουν ότι την αποδέχονται, ενώ στην πραγματικότητα τη σαμποτάρουν στις λεπτομέρειες, κατηγορώντας τον άλλον για την αποτυχία.

Αντιδράσεις

Θετικές είναι οι πρώτες αντιδράσεις σε ό,τι αφορά το σχέδιο από κράτη της Μέσης Ανατολής και της Ευρώπης, ενώ και η Παλαιστινιακή Αρχή εκφράστηκε θετικά. Στον αντίποδα, το σχέδιο απέρριψε ήδη η Ισλαμική Τζιχάντ, μια από τις μικρότερες παλαιστινιακές οργανώσεις που πολεμούν μαζί με τη Χαμάς τον ισραηλινό στρατό στη Γάζα.

Ειδικότερα, η Παλαιστινιακή Αρχή χαιρέτισε τις «ειλικρινείς και αποφαστιστικές προσπάθειες» του Ντόναλντ Τραμπ, εκφράζοντας «εμπιστοσύνη στην ικανότητα» του αμερικανού προέδρου να βρει τον «δρόμο προς την ειρήνη». Η Αίγυπτος, η Ιορδανία, η Σαουδική Αραβία, το Κατάρ, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η Τουρκία, η Ινδονησία και το Πακιστάν χαιρέτισαν «τον ρόλο του αμερικανού προέδρου και τις ειλικρινείς προσπάθειές του με στόχο τον τερματισμό του πολέμου στη Γάζα». Παράλληλα, επιβεβαίωσαν «τη βούλησή τους να συνεργαστούν με θετικό και εποικοδομητικό τρόπο με τις ΗΠΑ και τα ενδιαφερόμενα μέρη για την οριστικοποίηση της συμφωνίας και τη διασφάλιση της εφαρμογής της».

Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Αντόνιο Κόστα κάλεσε όλα τα εμπλεκόμενα μέρη «να αδράξουν αυτήν την στιγμή για να δώσουν μια πραγματική ευκαιρία στην ειρήνη». Όπως αναφέρει σε μήνυμά του στην πλατφόρμα Χ, «η κατάσταση στη Γάζα είναι αφόρητη. Οι εχθροπραξίες πρέπει να σταματήσουν και όλοι οι όμηροι πρέπει να απελευθερωθούν αμέσως».

Ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρίν χαιρέτισε τη δέσμευση του Ντόναλντ Τραμπ με στόχο τον τερματισμό του πολέμου στη Γάζα και την απελευθέρωση όλων των ομήρων. Εκφράζοντας την ελπίδα πως και το Ισραήλ θα αναλάβει τις δεσμεύσεις που του αναλογούν, ο Μακρόν υπογράμμισε σε ανάρτησή του στην πλατφόρμα Χ πως «η Χαμάς δεν έχει άλλη επιλογή από το να απελευθερώσει άμεσα όλους τους ομήρους και να ακολουθήσει αυτό το σχέδιο».

Το Λονδίνο «υποστηρίζει σθεναρά» τις προσπάθειες του Ντόναλντ Τραμπ με στόχο «τον τερματισμό των εχθροπραξιών, την απελευθέρωση των ομήρων και τη διασφάλιση της παροχής επείγουσας ανθρωπιστικής βοήθειας στον πληθυσμό της Γάζας», τόνισε ο Βρετανός πρωθυπουργός Κιρ Στάρμερ.

Η κυβέρνηση της Τζόρτζια Μελόνι στην Ιταλία έκανε λόγο για «ένα φιλόδοξο σχέδιο για σταθεροποίηση, την ανοικοδόμηση και την ανάπτυξη της Λωρίδας της Γάζας», θεωρώντας πως πρόκειται για «σημείο καμπής» στη σύγκρουση. Η Ρώμη προέτρεψε τα εμπλεκόμενα μέρη «να αξιοποιήσουν αυτήν την ευκαιρία και να αποδεχθούν το σχέδιο».

Από την πλευρά του, ο Γερμανός υπουργός Εξωτερικών Γιόχαν Βάντεφουλ δήλωσε ότι «επιτέλους, οι Ισραηλινοί και οι Παλαιστίνιοι μπορούν να ελπίζουν ότι αυτός ο πόλεμος θα τελειώσει σύντομα». «Αυτή η ευκαιρία δεν πρέπει να χαθεί. Η Χαμάς πρέπει να την εκμεταλλευθεί. Προτρέπω όλους εκείνους που μπορούν να επηρεάσουν τη Χαμάς, να το κάνουν τώρα», τόνισε ο επικεφαλής της γερμανικής διπλωματίας.

Ο Βρετανός πρώην πρωθυπουργός Τόνι Μπλερ, ο οποίος προορίζεται να διαδραματίσει ρόλο-κλειδί σε μια επιτροπή που θα επιβλέπει τη μεταβατική περίοδο στη Λωρίδα της Γάζας, χαιρέτισε το σχέδιο Τραμπ ως «τολμηρό και ευφυές». Αυτό το σχέδιο «μας προσφέρει την καλύτερη ευκαιρία για τον τερματισμό του πολέμου» που μαίνεται εδώ και δύο χρόνια, δήλωσε.

Σε ό,τι αφορά την Ισλαμική Τζιχάντ, ο γενικός γραμματέας της οργάνωσης Ζιάντ αλ Νακάλαχ είπε ότι η πρόταση απηχεί την πολιτική του Ισραήλ, ότι αποτελεί «συνταγή για τη συνέχιση της επίθεσης εναντίον του παλαιστινιακού λαού και για την ανατίναξη ολόκληρης της περιοχής».

Τα 20 σημεία

1. Η Γάζα θα είναι μια αποριζοσπαστικοποιημένη ζώνη, απαλλαγμένη από την τρομοκρατία, που δεν θα αντιπροσωπεύει απειλή για τους γείτονές της.

2. Η Γάζα θα ανασυγκροτηθεί προς όφελος των κατοίκων της, οι οποίοι έχουν ήδη υποφέρει υπερβολικά.

3. Εάν και οι δύο πλευρές συμφωνήσουν σε αυτήν την πρόταση, ο πόλεμος θα τερματιστεί άμεσα. Οι ισραηλινές δυνάμεις θα αποσυρθούν στη συμφωνηθείσα γραμμή ώστε να προετοιμαστούν για την απελευθέρωση ομήρων. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, όλες οι στρατιωτικές επιχειρήσεις – συμπεριλαμβανομένων πληγμάτων από αέρος και εδάφους – θα ανασταλούν, και τα μέτωπα των μαχών θα παγώσουν μέχρι να εκπληρωθούν οι προϋποθέσεις για την σταδιακή αποχώρηση όλων των δυνάμεων.

4. Εντός 72 ωρών από τη δημόσια αποδοχή της συμφωνίας από το Ισραήλ, όλοι οι όμηροι – ζωντανοί και νεκροί – θα επιστραφούν.

5. Μόλις απελευθερωθούν όλοι οι όμηροι, το Ισραήλ θα απελευθερώσει 250 καταδικασμένους σε ισόβια δεσμά και 1.700 Γαζαίους που συνελήφθησαν μετά την 7η Οκτωβρίου 2023, συμπεριλαμβανομένων όλων των γυναικών και παιδιών που τέθηκαν έκτοτε υπό κράτηση. Για κάθε ισραηλινό όμηρο του οποίου τα λείψανα επιστρέφονται, το Ισραήλ θα παραδίδει τα λείψανα 15 κατοίκων της Γάζας.

6. Μόλις επιστραφούν όλοι οι όμηροι, τα μέλη της Χαμάς που θα δεσμευτούν στην ειρηνική συνύπαρξη και στον αφοπλισμό τους θα λάβουν αμνηστία. Στα μέλη της Χαμάς που επιθυμούν να φύγουν από τη Γάζα θα προσφερθεί ασφαλής διέλευση σε χώρες υποδοχής.

7. Με την αποδοχή της συμφωνίας, πλήρης ανθρωπιστική βοήθεια θα σταλεί άμεσα στη Λωρίδα της Γάζας. Η ποσότητα της βοήθειας θα είναι κατ’ ελάχιστο αυτή που προβλεπόταν στη συμφωνία της 19ης Ιανουαρίου 2025, και θα περιλαμβάνει την αποκατάσταση υποδομών (υδροδότησης, ηλεκτροδότησης, αποχέτευσης), την αποκατάσταση νοσοκομείων και αρτοποιείων, και την είσοδο του απαραίτητου εξοπλισμού για την απομάκρυνση συντριμμιών και το άνοιγμα δρόμων.

8. Η είσοδος και διανομή βοήθειας στη Λωρίδα της Γάζας θα προχωρήσει χωρίς παρεμβάσεις από τα δύο μέρη, μέσω των Ηνωμένων Εθνών και των υπηρεσιών τους, της Ερυθράς Ημισελήνου, καθώς και άλλων διεθνών οργανισμών που δεν συνδέονται με κανένα από τα δύο μέρη. Το άνοιγμα του περάσματος της Ράφα και στις δύο κατευθύνσεις θα υπόκειται στον ίδιο μηχανισμό που εφαρμόστηκε στη συμφωνία της 19ης Ιανουαρίου 2025.

9. Η Γάζα θα διοικηθεί προσωρινά από μια τεχνοκρατική, παλαιστινιακή επιτροπή που δεν θα έχει πολιτικό χαρακτήρα, η οποία θα είναι υπεύθυνη για την καθημερινή λειτουργία των δημόσιων υπηρεσιών και των δήμων για τους κατοίκους της Γάζας. Η επιτροπή θα αποτελείται από καταρτισμένους Παλαιστίνιους και διεθνείς εμπειρογνώμονες, υπό την εποπτεία ενός νέου διεθνούς μεταβατικού οργάνου, του «Συμβουλίου Ειρήνης», του οποίου επικεφαλής θα είναι ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ, με άλλα μέλη και αρχηγούς κρατών που θα ανακοινωθούν, συμπεριλαμβανομένου του βρετανού πρώην πρωθυπουργού Τόνι Μπλερ. Το όργανο αυτό θα θέσει το πλαίσιο και θα χειριστεί την χρηματοδότηση για την ανασυγκρότηση της Γάζας έως ότου η Παλαιστινιακή Αρχή ολοκληρώσει το πρόγραμμα μεταρρυθμίσεών της, όπως περιγράφεται σε διάφορες προτάσεις, συμπεριλαμβανομένου του ειρηνευτικού σχεδίου του προέδρου Τραμπ το 2020 και της κοινής πρότασης Σαουδικής Αραβίας και Γαλλίας, και θα μπορεί να αναλάβει με ασφάλεια και αποτελεσματικότητα τον έλεγχο της Γάζας. Το όργανο θα εφαρμόσει τα βέλτιστα διεθνή πρότυπα για τη δημιουργία σύγχρονης και αποδοτικής διακυβέρνησης που θα εξυπηρετεί τους κατοίκους της Γάζας και θα ευνοήσει την προσέλκυση επενδύσεων.

10. Ένα σχέδιο οικονομικής ανάπτυξης του Τραμπ για την ανοικοδόμηση και αναζωογόνηση της Γάζας θα δημιουργηθεί με τη σύγκληση ομάδας εμπειρογνωμόνων που έχουν συμβάλει στη δημιουργία σύγχρονων, ευημερουσών πόλεων στη Μέση Ανατολή. Πολλές προσεγμένες επενδυτικές προτάσεις και συναρπαστικές προτάσεις ανάπτυξης έχουν εκπονηθεί από διεθνείς ομάδες με αγαθές προθέσεις και θα εξεταστούν για να συνδυαστούν με τα πλαίσια ασφάλειας και διακυβέρνησης, με στόχο την προσέλκυση και διευκόλυνση επενδύσεων που θα δημιουργήσουν θέσεις εργασίας, ευκαιρίες και ελπίδα για τη μελλοντική Γάζα.

11. Θα δημιουργηθεί ειδική οικονομική ζώνη με προνομιακούς δασμούς και ποσοστά πρόσβασης που θα αποτελέσουν αντικείμενο διαπραγμάτευσης με τις συμμετέχουσες χώρες.

12. Κανείς δεν θα αναγκαστεί να φύγει από τη Γάζα, και όσοι επιθυμούν να φύγουν θα είναι ελεύθεροι να το κάνουν και να επιστρέψουν. Θα ενθαρρύνουμε τους κατοίκους να παραμείνουν και θα τους προσφέρουμε την ευκαιρία να χτίσουν μια καλύτερη Γάζα.

13. Η Χαμάς και άλλες παρατάξεις συμφωνούν να μην έχουν κανένα ρόλο στη διακυβέρνηση της Γάζας, άμεσα, έμμεσα ή με οποιαδήποτε μορφή. Όλες οι στρατιωτικές, τρομοκρατικές και επιθετικές υποδομές, συμπεριλαμβανομένων των σηράγγων και των εγκαταστάσεων παραγωγής όπλων, θα καταστραφούν και δεν θα αποκατασταθούν. Θα υπάρξει διαδικασία αποστρατιωτικοποίησης της Γάζας υπό την εποπτεία ανεξάρτητων παρατηρητών, που θα περιλαμβάνει την οριστική αχρήστευση όπλων μέσω συμφωνημένης διαδικασίας, με την υποστήριξη διεθνώς χρηματοδοτούμενου προγράμματος, όλα επαληθευμένα από ανεξάρτητους παρατηρητές. Η νέα Γάζα θα είναι πλήρως δεσμευμένη στη δημιουργία μιας ευημερούσας οικονομίας και στην ειρηνική συνύπαρξη με τους γείτονές της.

14. Εγγύηση θα παρέχεται από περιφερειακούς εταίρους για να διασφαλιστεί ότι η Χαμάς και οι υπόλοιπες παρατάξεις θα συμμορφωθούν με τις υποχρεώσεις τους ώστε η νέα Γάζα να μην αποτελεί απειλή για τους γείτονες ή τους κατοίκους της.

15. Οι ΗΠΑ θα συνεργαστούν με άραβες και διεθνείς εταίρους για τη δημιουργία μιας προσωρινής Διεθνούς Δύναμης Σταθεροποίησης (ISF) που θα αναπτυχθεί άμεσα στη Γάζα. Η ISF θα εκπαιδεύσει και θα υποστηρίξει τις παλαιστινιακές αστυνομικές δυνάμεις στη Γάζα, και θα διαβουλευτεί με την Ιορδανία και την Αίγυπτο, που έχουν εκτεταμένη εμπειρία στον τομέα αυτό. Η δύναμη αυτή θα αποτελέσει τη μακροπρόθεσμη λύση εσωτερικής ασφάλειας. Η ISF θα συνεργαστεί με το Ισραήλ και την Αίγυπτο για την ασφάλεια των παραμεθόριων περιοχών, μαζί με τις παλαιστινιακές αστυνομικές δυνάμεις που θα εκπαιδευτούν. Είναι κρίσιμο να αποτραπεί η είσοδος πυρομαχικών στη Γάζα και να διευκολυνθεί η γρήγορη και ασφαλής ροή αγαθών για την ανοικοδόμηση και αναζωογόνηση της Γάζας. Θα συμφωνηθεί μηχανισμός αποτροπής συγκρούσεων μεταξύ των μερών.

16. Το Ισραήλ δεν θα καταλάβει ούτε θα προσαρτήσει τη Γάζα. Καθώς η ISF θα εδραιώνει τον έλεγχο και τη σταθερότητα, οι ισραηλινές ένοπλες δυνάμεις (IDF) θα αποσυρθούν με βάση πρότυπα, ορόσημα και χρονοδιαγράμματα που συνδέονται με την αποστρατιωτικοποίηση, τα οποία θα συμφωνηθούν μεταξύ IDF, ISF, των εγγυητών και των ΗΠΑ, με στόχο μια ασφαλή Γάζα που δεν θα αποτελεί πλέον απειλή για το Ισραήλ, την Αίγυπτο ή τους πολίτες τους. Πρακτικά, οι IDF θα παραδώσουν σταδιακά το κατεχόμενο έδαφος της Γάζας στην ISF βάσει συμφωνίας που θα συνάψουν με τη μεταβατική αρχή, μέχρι την πλήρη αποχώρησή τους από τη Γάζα – με εξαίρεση την παρουσία δύναμης που θα ελέγχει μια περίμετρο ασφαλείας και θα παραμείνει μέχρι η Γάζα να είναι επαρκώς ασφαλής από οποιαδήποτε αναδυόμενη τρομοκρατική απειλή.

17. Σε περίπτωση που η Χαμάς καθυστερήσει ή απορρίψει την πρόταση, τα παραπάνω – συμπεριλαμβανομένης της ενισχυμένης επιχείρησης παροχής βοήθειας – θα προχωρήσουν στις απαλλαγμένες από την τρομοκρατία περιοχές που παραδίδονται από τις IDF στην ISF.

18. Θα ξεκινήσει μια διαδικασία διαθρησκευτικού διαλόγου βασισμένη στις αξίες της ανεκτικότητας και της ειρηνικής συνύπαρξης για να αλλάξουν οι νοοτροπίες και τα αφηγήματα Παλαιστινίων και Ισραηλινών, δίνοντας έμφαση στα οφέλη που θα προκύψουν από την ειρήνη.

19. Καθώς θα προχωρά η ανασυγκρότηση της Γάζας και εφόσον το πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων της Παλαιστινιακής Αρχής υλοποιηθεί πιστά, μπορεί επιτέλους να δημιουργηθούν οι συνθήκες για μια αξιόπιστη πορεία προς την παλαιστινιακή αυτοδιάθεση και κρατική υπόσταση, την οποία αναγνωρίζουμε ως φιλοδοξία του παλαιστινιακού λαού.

20. Οι Ηνωμένες Πολιτείες θα καθιερώσουν διάλογο μεταξύ του Ισραήλ και των Παλαιστινίων προκειμένου να συμφωνήσουν σε έναν πολιτικό ορίζοντα για ειρηνική και ευημερούσα συνύπαρξη.