Τί έγραφε ο Μαρξ για το Βυζάντιο και την Ελλάδα

Οι θέσεις αυτές του Μαρξ, αν και διατυπωμένες κυρίως στη διάρκεια του “Κριμαϊκού Πολέμου” (1853-1856), έχουν και σήμερα ενδιαφέρον από την άποψη ότι εξακολουθούν να αναπαράγονται αβίαστα από “μαρξιστικά” κόμματα και από αρκετούς “μαρξιστές” ιστορικούς, διανοούμενους και πανεπιστημιακούς. Σε κάθε περίπτωση, όμως, αυτές οι μαρξιστικές θέσεις πρέπει να ειδωθούν μέσα από την γεωπολιτική διάσταση του 19ου αιώνα και από μια συνολικά αντιρωσική στάση του Μαρξ, που για κάποιους είχε όλα τα στοιχεία ενός φανατικά ρωσόφοβου.

Στο πλαίσιο αυτό, συν το γεγονός ότι ο φαλμεραϊκός Μαρξ είχε και σημαντικά γνωστικά κενά στην ιστορία, μπορούμε να πούμε συμπερασματικά ότι δεν είχε να πει τίποτα θετικό για τους Έλληνες και το νεοσύστατο κράτος τους, αφού το θεωρούσε “εξάρτημα της ρωσικής εξωτερικής πολιτικής”, πόσο μάλλον για το – κατά την άποψή του – “θεοκρατικό” Βυζάντιο, την “ανατολική βαρβαρότητα στην εποχή των Ελλήνων αυτοκρατόρων” με την “καταστρεπτική δύναμη” και για τον “ρωσοκινούμενο” ορθόδοξο κλήρο.

Είναι όντως εντυπωσιακό το γεγονός πως ο Μαρξ αντιπαρερχόμενος με ευκολία τα πραγματικά ιστορικά δεδομένα, καταφεύγει εντελώς αυθαίρετα σε ισχυρισμούς, όπως για παράδειγμα ότι την αποφράδα ημέρα της Άλωσης η Πόλη “παραδόθηκε με συνθηκολόγηση”. Και αυτή η “συνθηκολόγηση” ήταν ο μοναδικός λόγος για τον Μαρξ, που ο Σουλτάνος παραχώρησε ορισμένα προνόμια στους χριστιανούς “αποκλειστικά γιατί συμφώνησαν να τεθούν κάτω από την προστασία των μουσουλμάνων” – με τον Πατριάρχη να “είναι υπεύθυνος απέναντι στην Πύλη για την διαγωγή των ομοθρήσκων του.”

Ο μαρξιστικός αντιβυζαντινισμός απογειώνεται μάλιστα όταν νουθετεί σαν μέγας διδάσκαλος τους αναγνώστες: «Όποιος θέλει να βάλει στη θέση του Κορανίου έναν αστικό κώδικα, αυτός πρέπει να ανοικοδομήσει όλο το οικοδόμημα της βυζαντινής κοινωνίας κατά το δυτικό-ευρωπαϊκό υπόδειγμα.» Έτσι, δεν είναι να απορεί κανείς που ο Μαρξ προσπαθεί να δικαιολογήσει, αποκαλύπτοντας και τις πραγματικές του προθέσεις αναφορικά με την ρωσοτουρκική διένεξη, και το γεγονός ότι ήδη από τα τέλη του 16ου αιώνα Ρωμαιοκαθολικοί και Προτεστάντες προσπάθησαν ποικιλοτρόπως να διεισδύσουν προσηλυτιστικά και με πολιτικές διαστάσεις σε όλες τις παραδοσιακά ορθόδοξες περιοχές της “βάρβαρης” Ανατολής:

«…στην Τουρκία, δύσκολα θα βρεθεί λίγο πολύ σημαντική πόλη, όπου να μην υπάρχει ήδη πυρήνας προτεσταντικής κοινότητας …. Ο ελληνικός κλήρος, που πίσω του στέκεται η ρωσική αποστολή, έκανε ό,τι μπορούσε για να εμποδίσει αυτή την κίνηση. … Η Ρωσία είχε οριστική απόφαση να ξεριζώσει το πνεύμα εκείνο της θρησκευτικής και πολιτικής ανεξαρτησίας, που άρχισε να εμφανίζεται κατά τα τελευταία χρόνια ανάμεσα στους χριστιανούς υπηκόους της Πύλης…. Το δυνάμωμα των Ελλήνων στην Κωνσταντινούπολη σημαίνει υποταγή της Τουρκίας στη Ρωσία».

Έχοντας την πεποίθηση ότι η “ανατολική βαρβαρότητα” αποτελεί “πραγματικό εμπόδιο στη διάδοση της ευρωπαϊκής προόδου” κι έχοντας πάντα το βλέμμα στραμμένο στην διαρκή, κατά τον Μαρξ, πάλη μεταξύ της Δύσης και της Ρωσίας, ο φιλόσοφος, “θεμελιωτής του κομμουνισμού”, έρχεται και στο διά ταύτα της προλεταριακής επανάστασης : «Το ζήτημα της πάλης μεταξύ της Δυτ. Ευρώπης και της Ρωσίας για την κατάχτηση της Κωνσταντινούπολης, οδηγεί στο ζήτημα αν ο βυζαντινισμός θα παραχωρήσει τη θέση του στο δυτικό πολιτισμό, ή η καταστρεπτική του δύναμη θα ζωντανέψει ξανά με πιο φρικώδικες και βίαιες μορφές, πιο νωρίς από κάθε άλλη φορά…. Η Κωνσταντινούπολη στα χέρια του Σουλτάνου είναι μόνο ένα ενέχυρο, που φυλάγεται για την Επανάσταση …».

Ισχυρισμοί Μαρξ για το ελληνικό έθνος και τo ’21

Ως δημοσιογράφος, ο Καρλ Μαρξ δεν ήταν μόνο φανατικός πολέμιος της βυζαντινής αυτοκρατορίας, αλλά και δηλωμένος ανθέλληνας, θεωρώντας ότι η δημιουργία του ελληνικού κράτους ήταν ένα “ασυγχώρητο ευρωπαϊκό λάθος”. Η απόλυτη ταύτιση απόψεων του Μαρξ με τον “μονομανή” συμπατριώτη του Φαλμεράϋερ, αναφορικά με το ελληνικό έθνος, είναι ένα άλλο στοιχείο που δεν πρέπει να μείνει απαρατήρητο. Ουσιαστικά, ο Μαρξ αμφισβητεί την ύπαρξη ελληνικού έθνους: «Οι Έλληνες στην Τουρκία είναι κατά ένα μεγάλο μέρος σλαυϊκής προέλευσης, πήρανε όμως την νεοελληνική γλώσσα. …. πουθενά, αν εξαιρέσουμε τη Θεσσαλία και ίσως την Ήπειρο, ούτε αριθμητικά, ούτε σε πυκνότητα πληθυσμού, ούτε στην εθνική συνείδηση δεν αποτελούν αποφασιστικά έθνος.»

Για τον Μαρξ όλη η Ευρωπαϊκή Τουρκία των μέσων του 19ου αιώνα “αποτελεί φυσική κληρονομιά της νοτιοσλαυϊκής ράτσας”, η οποία “σε διάστημα δώδεκα εκατονταετηρίδων κατέχει τη χώρα”. Εξαφανίζοντας τελείως τους Έλληνες προεξοφλεί, μάλιστα, εντελώς λανθασμένα, ποια θα είναι στα Βαλκάνια τα μελλοντικά αντίπαλα στρατόπεδα: «Μην υπολογίζοντας τον ελάχιστο σλαυϊκό πληθυσμό, που δέχτηκε την ελληνική γλώσσα, αντίπαλοι των σλαύων είναι οι Τούρκοι ….».

Ο Μαρξ χαρακτηρίζει με εντελώς υπερφίαλο τρόπο, ως άλλος Μέτερνιχ, την Επανάσταση του 1821 “συνωμοσία”, την οποία οργάνωσαν “παπάδες της ελληνικής εκκλησίας από πολύν καιρό”. Μια “συνωμοσία”, που βασίστηκε “στο ρούσικο χρυσάφι και στη ρούσικη επίδραση”. Χωρίς να κάνει καμία αναφορά στις θυσίες των Ελλήνων στον επτάχρονο ηρωικό, εθνικοαπελευθερωτικό τους αγώνα, ο Μαρξ προχωρά σε απίστευτες γενικεύσεις, έχοντας πάντα στο νου του και τον φανατικό αντιρωσισμό του «… Ποιος έλυσε την έκβαση του αγώνα κατά την εξέγερση των Ελλήνων;

»Ούτε οι συνωμοσίες και οι στάσεις του Αλή πασά στα Γιάννενα, ούτε η ναυμαχία στο Ναυαρίνο, ούτε ο γαλλικός στρατός στην Πελοπόννησο, ούτε οι συνδιασκέψεις και τα πρωτόκολλα στο Λονδίνο – αλλά ο Ντίμπιτς (σ.σ. Ρώσος στρατηγός), που εισέβαλε επί κεφαλής του ρούσικου στρατού μέσα από τα Βαλκάνια στην πεδιάδα του Έβρου (σ.σ. το 1828), …».

Όσο για το νεοσύστατο ελληνικό βασίλειο, το θεωρεί “εφεύρεση” του Άγγλου πρωθυπουργού, Πάλμερσον, και ένα “πολιτικό φάντασμα”, που μπορεί να παραβληθεί “μόνο με τα βαγκνερικά ανθρωπάρια του “Φάουστ””. Για τον εμπαθή Μαρξ, ο κυβερνήτης Καποδίστριας είναι ένας “άτιμος” και ο βασιλιάς Όθων ένας “βαυαρός βλάκας”. Μάλιστα, σε μια επιστολή του στον Ένγκελς, προφητεύει ότι «οι Τούρκοι και οι Ελληνο-σλαυοικοί πληθυσμοί της Τουρκίας «είναι καταδικασμένοι να χαθούν, οι τελευταίοι τουλάχιστο μαζί με την εκκλησιαστική τους οργάνωση, που δυνάμωσε κάτω από την κυριαρχία των Τούρκων».

Εντελώς αυθαίρετα ισχυρίζεται επίσης ότι «ανάμεσα στους μουσουλμάνους και τους Έλληνες (ορθοδόξους) υπηκόους τους δεν υπάρχει καμιά θρησκευτική διαμάχη». Δεν διστάζει μάλιστα να προχωρήσει ακόμη και σε έναν εντελώς ατεκμηρίωτο ισχυρισμό, που δείχνει ότι δεν είχε μελετήσει επαρκώς το “Ανατολικό Ζήτημα” και ότι αυτό που τον χαρακτήριζε τελικά ήταν οι αβασάνιστοι ευσεβείς πόθοι του: «Οι νότιοι σλαύοι και οι Έλληνες της Τουρκίας έχουν στην πραγματικότητα περισσότερο κοινά συμφέροντα με τη Δυτική Ευρώπη, παρά με τη Ρωσία.» Και όμως, υπάρχουν Έλληνες ιστορικοί, διανοούμενοι κλπ, που ακόμα “αντιγράφουν” τον δημοσιογράφο Μαρξ και τον θεωρούν εκτός από μεγάλο φιλόσοφο και σαν μεγάλο ιστορικό, παρότι εξόφθαλμα στρατευμένο.