Στο πεδίο θα κριθεί ο Μαμντάνι

Με ποσοστό άνω του 50% και πάνω από δύο εκατομμύρια ψήφους — αριθμός ρεκόρ από το 1969 — ο Μαμντάνι επικράτησε του πρώην κυβερνήτη Άντριου Κουόμο και του ρεπουμπλικανού Κέρτις Σλίβα. Είναι ο πρώτος μουσουλμάνος και Νοτιοασιάτης δήμαρχος της πόλης, αλλά και ο νεότερος εδώ και έναν αιώνα.

Η εκλογή Μαμντάνι κινητοποίησε νέους, μετανάστες και εργαζόμενους με ένα πρόγραμμα ριζοσπαστικής αναδιανομής: δωρεάν λεωφορεία, δημόσια σούπερ μάρκετ, πάγωμα ενοικίων, πρόταση για κατώτατο μισθό 30 δολάρια την ώρα έως το 2030, φορολόγηση των «πλουσίων» — και ταυτόχρονα σημαντική μείωση των κονδυλίων της αστυνομίας, σε μια πόλη όπου η τυφλή εγκληματικότητα και οι περιοχές γκέτο απαιτούν συντονισμένη παρουσία αστυνόμευσης. Για πολλούς, αυτά είναι υποσχέσεις ανακούφισης. Για άλλους —και εγώ ανήκω σ’ αυτούς— είναι συνταγή σταδιακής απαξίωσης του αστικού ιστού.

Δεν είναι θεωρία συνωμοσίας. Είναι εμπειρία. Κάθε μεγάλος οργανωμένος χώρος έχει ένα όριο ανοχής: υποδομές που πιέζονται ξοδεύουν το πολιτικό κεφάλαιο, δημόσιες υπηρεσίες που αποδυναμώνονται υπολειτουργούν, και όταν αυτό συμβεί ο χώρος αρχίζει να μεταμορφώνεται. Το «δωρεάν λεωφορείο» στην πόλη που ζεις καθημερινά — με τις ώρες αιχμής, τις περιοχές με προβλήματα και την ήδη επιβαρυμένη επιτήρηση — δεν είναι απλώς πολιτική μέριμνα. Χωρίς συνοδευτικά, λειτουργικά μέτρα (έλεγχος εισιτηρίων στις γραμμές, σχεδιασμός δρομολογίων με ανταπόκριση ασφάλειας, αυξημένη παρουσία αστυνομίας/επιτήρησης όπου χρειάζεται, υποδομές κοινωνικής ένταξης) είναι κάλεσμα για εκμετάλλευση.

Το δύσκολο έργο του Μαμντάνι

Οι πόλεις που μετατράπηκαν σε γκέτο δεν διαμορφώθηκαν σε μια νύχτα. Είναι προϊόν χρόνιας αποτυχημένης πολιτικής: αποσύνδεση οικονομικών κινήτρων συντήρησης, υποχρηματοδότηση αστυνομίας και δημοσίων υπηρεσιών, θεσμικές τρύπες στην καταγραφή εγκληματικότητας και μια ρητορική που φέρνει την ανοχή ως πολιτικό πλεονέκτημα. Το αποτέλεσμα; Περιοχές που σταδιακά παύουν να θεωρούνται «ασφαλείς» από τους νομοταγείς πολίτες, αργά ή γρήγορα είτε μετακινούνται, είτε αποσύρονται από τη δημόσια ζωή, αφήνοντας το πεδίο σε πιο ακραίες συμπεριφορές.

Σε καμία περίπτωση δεν μπορούμε να αμφισβητήσουμε την ανάγκη για κοινωνική προστασία — όμως, η προστασία αυτή χρειάζεται σχέδιο. Όταν η πολιτική περιορίζεται σε σλόγκαν χωρίς μηχανισμούς ελέγχου, όταν οι νόμοι για την προστασία ταυτότητας ή «η αντικειμενική καταγραφή» μετατρέπουν τη στατιστική σε σκαλωσιά, τότε χάνουμε τη δυνατότητα να φιλτράρουμε την πραγματική απειλή από την απλή κοινωνική πίεση. Το κενό συμπληρώνεται από φόβο — και ο φόβος μετατρέπεται σε πολιτική ρευστότητα.

Και εδώ είναι η ουσία: Τα δωρεάν λεωφορεία, αν δεν συνοδευτούν από αυστηρή διαδικασία ελέγχου και προστασίας των επιβατών, μπορούν να φέρουν πάνω τους το στίγμα της «ανοχής»· όχι γιατί οι φτωχοί είναι κακοποιοί, αλλά γιατί η έλλειψη επιτήρησης και συντήρησης μετατρέπει τον δημόσιο χώρο σε έδαφος όπου οι πιο επιθετικές συμπεριφορές επικρατούν.

Ο Μαμντάνι και οι πολιτικοί του ομόδοξοι βλέπουν το πρόβλημα με άλλους όρους: ως ευκαιρία για επανεκτίμηση της κοινωνικής πολιτικής, ως προτεραιότητα της ένταξης και ως διόρθωση χρόνιων ανισοτήτων. Αλλά το να νομιμοποιείς πολιτικές που αποσυνδέονται από επιβολή νόμου, λογοδοσία και διαχείριση πόρων σε κλίμακα, ισοδυναμεί με παράβλεψη. Το να εξυμνούμε την «ανθρωπιστική ένταξη» χωρίς να λύνουμε τα προβλήματα συντήρησης υποδομών, δημόσιας ασφάλειας και κοινωνικής συνοχής — είναι απλώς ιδεολογικό πυροτέχνημα χωρίς θετικό αποτέλεσμα.

Θα πει κανείς: «Μα οι ανισότητες υπάρχουν· πώς να μην προχωρήσει η πολιτεία σε προστασία των αδυνάμων;». Το επιχείρημα είναι σωστό. Όμως η προστασία δεν πρέπει να αφοπλίζει την πολιτεία. Δεν μπορεί να κρύβει τα στατιστικά ή να θάβει δεδομένα στο όνομα της πολιτικής ορθότητας. Όταν το δημόσιο αφήγημα αποκρύπτει ή αποδυναμώνει την καταγραφή, όταν οι πολίτες αντιλαμβάνονται ότι η καταγραφή εγκλημάτων «παραμορφώνεται», τότε το χάσμα εμπιστοσύνης μεγαλώνει — και αυτό είναι το πιο επικίνδυνο από όλα.

Η πρόκληση για τις μεγάλες μητροπόλεις

Σήμερα, οι ευρωπαϊκές μητροπόλεις δεν καταρρέουν λόγω μιας απλής «εισαγωγής» ανθρώπων. Είναι το αποτέλεσμα κοινωνικών πολιτικών που απέτυχαν να συνδυάσουν ένταξη με ασφάλεια και εφαρμογή νόμων. Όταν έλλειψη υποδομών, ανεπαρκής καταγραφή και ιδεολογική υπερασπιστική γραμμή συναντιούνται, γεννιέται γκετοποίηση: κοινωνικοί θύλακες όπου η δημόσια υπηρεσία φτάνει σπάνια και η παρανομία γίνεται τρόπος ζωής.

Πώς αντιμετωπίζεται; Με ρεαλισμό. Με πολιτική που δεν φοβάται να συνδυάσει δικαιώματα με υποχρεώσεις. Με επενδύσεις σε επιτήρηση και συντήρηση των μετακινήσεων, με τοπικά κέντρα ένταξης που δουλεύουν — και με πλήρη, διαφανή καταγραφή εγκλημάτων. Όποιος υπόσχεται «δωρεάν τα πάντα» χωρίς σχέδιο, υπόσχεται χάος για όσους συντηρούν το δημόσιο. Κι αυτό δεν είναι ρητορική· είναι προβλέψιμη κοινωνική ακολουθία.

Η νίκη Μαμντάνι είναι δείγμα εποχής: η κοινωνία ζητά αλλαγή, προσιτότητα και αξιοπρέπεια. Αλλά η αλλαγή χωρίς θεσμική επάρκεια και χωρίς την πολιτική ικανότητα να διαχειριστεί τις συνέπειες, μετατρέπεται σε πείραμα που κινδυνεύει να φάει τους ίδιους τους πολίτες που θέλει να βοηθήσει. Αν αυτό το πείραμα δεν συνοδευτεί από σοβαρή, ρεαλιστική διακυβέρνηση, τότε η Νέα Υόρκη θα αρχίσει να μοιάζει με πόλεις όπου η αστική ζωή συρρικνώθηκε και σταδιακά απαξιώθηκε — όχι από μια «υποτιθέμενη εισβολή», αλλά από την αποτυχία της πολιτικής να συνδυάσει δικαιώματα με ρεαλιστική διαχείριση.

Μια μονοήμερη επίσκεψη στο Σαν Φρανσίσκο είναι αρκετή για να κατανοήσει κανείς πως μια πόλη-πρότυπο μετατράπηκε μέσα σε μια δεκαετία σε ένα απέραντο γκέτο παρακμής και εξαθλίωσης, πρωτίστως για τους φτωχούς και αδύναμους για τους οποίους αρχικά εξαγγέλθηκαν οι πολιτικές που σήμερα συνιστούν παράδειγμα προς αποφυγή.

Δεν είναι συνωμοσία· είναι προειδοποίηση. Και αν πιστεύει κανείς πως αυτό είναι υπερβολικό, ας πάρει ένα λεωφορείο στη Νέα Υόρκη όποια ώρα της ημέρας επιλέξει — αρκεί να έχει τα μάτια του δεκατέσσερα!