Ο Πειραιάς στη δίνη του γεωοικονομικού ανταγωνισμού ΗΠΑ-Κίνας

Η παρουσία της COSCO έχει βρεθεί στο μικροσκόπιο της κυβέρνησης Τραμπ, όπως έδειξαν οι πρόσφατες δηλώσεις της νέας πρέσβεως Κίμπερλι Γκιλφόιλ που –υπερβαίνοντας τη διπλωματική δεοντολογία– χαρακτήρισε ατυχές γεγονός την παραχώρηση του λιμανιού στην κινεζική εταιρεία. Δήλωσε, μάλιστα, πως «υπάρχει τρόπος αυτό να παρακαμφθεί», παρότι η σύμβαση αυτή έχει επικυρωθεί από την ελληνική Βουλή! Ας σημειωθούν ότι οι Αμερικανοί σχεδιάζουν να χρηματοδοτήσουν στην Ελευσίνα την ανάπτυξη ενός λιμανιού που θα λειτουργεί σαν αντίβαρο στην COSCO. Η Γκιλφόιλ, μάλιστα, έχει ήδη αρχίσει να κινείται προς αυτήν την κατεύθυνση.

Οι δηλώσεις της προκάλεσαν την σκληρή αντίδραση της κινεζικής πρεσβείας και την αμήχανη απάντηση της κυβέρνησης, η οποία δήλωσε πως η Ελλάδα τιμά και σέβεται τις συμφωνίες που έχει υπογράψει με το Πεκίνο. «Ας σημειωθεί ότι, την περίοδο εκείνη, κανείς άλλος σοβαρός διεθνής παράγοντας είχε εκδηλώσει ενδιαφέρον για το λιμάνι του Πειραιά», υπενθύμισε ο πρώην πρωθυπουργός στην ομιλία του, εξαίροντας την πορεία των ελληνοκινεζικών σχέσεων, με την παρατήρηση πως παράγουν «αμοιβαία οφέλη».

Διαπιστώνοντας τις αμερικανικές προθέσεις, οι Κινέζοι δεν θα μείνουν με σταυρωμένα χέρια. Υπάρχουν δημοσιεύματα ότι προγραμματίζεται και επίσκεψη του προέδρου Σι στη χώρα μας. Η επένδυση της COSCO, άλλωστε, έχει καταστεί εμβληματική για την κινεζική παρουσία στην Ευρώπη. Είναι μία από τις μεγαλύτερες που έγιναν ποτέ στην Ελλάδα και στην κυριολεξία μεταμόρφωσε το λιμάνι του Πειραιά, το οποίο έχει καταστεί το τρίτο μεγαλύτερο στην Ευρώπη και το μεγαλύτερο στην Μεσόγειο, όπως υπενθύμισε ο Καραμανλής. Είναι ενδεικτικό πως κατά την επίσημη επίσκεψή του στην Ελλάδα (Νοέμβριος 2019), ο πρόεδρος Σι επισκέφτηκε το λιμάνι του Πειραιά, από κοινού με τον πρωθυπουργό Μητσοτάκη.

Το ζήτημα αυτό έχει –χωρίς ευθύνη της Αθήνας– ενταχθεί στον εντεινόμενο γεωπολιτικό-γεωοικονομικό ανταγωνισμό ΗΠΑ-Κίνας. Υπενθυμίζω πως υπάρχει διακομματική συναίνεση Ρεπουμπλικάνων και Δημοκρατικών για την ανάγκη αναχαίτισης της Κίνας. Παρά τις διαχρονικές αμερικανικές (και δευτερευόντως ευρωπαϊκές) πιέσεις, διαμορφώθηκε συναίνεση στο ελληνικό πολιτικό σύστημα για τη στρατηγικού χαρακτήρα γεωοικονομική συνεργασία με το Πεκίνο. Το λιμάνι του Πειραιά είναι το κέντρο αυτής της συνεργασίας.

Το “διαμάντι” της COSCO

Για τους Κινέζους η Ελλάδα έχει μεγάλη γεωοικονομική αξία, λόγω της γεωγραφικής θέσης της και σε συνδυασμό με το γεγονός ότι είναι μέλος της Ευρωζώνης. Η Κίνα θεωρεί τον Πειραιά απόληξη του θαλάσσιου “Δρόμου του Μεταξιού” και ιδανική πύλη για το εξαγωγικό εμπόριό της προς τις ευρωπαϊκές αγορές. Πύλη που αποκτά ακόμα μεγαλύτερη αξία μετά τη διεύρυνση της διώρυγας του Σουέζ. Ειδικά για τα κοντέινερ με περιεχόμενο εμπορευμάτων αξίας πάνω από 300.000 ευρώ ο Πειραιάς συμφέρει πάρα πολύ σε σύγκριση με την εκφόρτωση στα μεγάλα λιμάνια του Ρότερνταμ και του Αμβούργου. Αφενός ρίχνει σημαντικά το κόστος, αφετέρου μειώνει περίπου κατά 10 ημέρες τον χρόνο παράδοσης των εμπορευμάτων.

Προϋπόθεση είναι, βεβαίως, να εκσυγχρονισθεί η σιδηροδρομική σύνδεση του Πειραιά με τη Βουδαπέστη μέσω Σκοπίων και Σερβίας. Αλλά και έτσι όπως είναι τα πράγματα σήμερα, το λιμάνι του Πειραιά αναδεικνύεται σε διαμάντι για την COSCO. Ας σημειωθεί ότι ο όμιλος αντλεί ένα σημαντικό μέρος των συνολικών του εσόδων από την εδώ δραστηριότητά του. Το ποσοστό αυτό ανεβαίνει. Στόχος του κινέζικου κολοσσού είναι να μετατρέψει τον Πειραιά και σε βάση για μεγάλες εταιρείες κρουαζιέρας.

Επίσης, σκοπεύει να πραγματοποιήσει επενδύσεις για την αναβάθμιση των υποδομών αποθήκευσης και διακίνησης κοντέινερ που θα μετατρέψουν τον Πειραιά σε κορυφαίο λιμάνι του είδους στη Μεσόγειο. Επενδύσεις θα γίνουν και στη ναυπηγοεπισκευαστική ζώνη που βρίσκεται στον χώρο του λιμανιού, αλλά και για την επέκταση του car terminal. Στον χώρο του λιμανιού προγραμματιζόταν να κατασκευαστούν εκθεσιακό κέντρο και πολυτελές ξενοδοχείο.

Τα σχέδια αυτά, ωστόσο, προσκρούουν σε εμπόδια, τα οποία δεν είναι μόνο γραφειοκρατικού χαρακτήρα. Όπως προανέφερα, Αμερικανοί και Ευρωπαίοι ασκούν ασφυκτικές πιέσεις στην Αθήνα να εμποδίσει την επέκταση της κινέζικης οικονομικής παρουσίας στην Ελλάδα. Αυτές οι πιέσεις αφορούν όχι μόνο νέες επενδύσεις, αλλά και τις προγραμματισμένες επενδύσεις στο λιμάνι του Πειραιά. Παράγοντας της αγοράς που γνωρίζει από πρώτο χέρι τους Κινέζους μας είπε ότι «είναι σκληροί εργοδότες», ότι «τα θέλουν όλα και πως κάθε σύμβαση είναι σκαλοπάτι για να διεκδικήσουν περισσότερα». Η ιστορία της COSCO στον Πειραιά το επιβεβαιώνει. Το ίδιο και η αναφορά του Κινέζου προέδρου στον Τσίπρα για τον περιορισμό των απεργιών, όταν αυτός είχε επισκεφθεί ως πρωθυπουργός την Κίνα το 2016.

Από την άλλη πλευρά, η Ελλάδα έχει πολλά να κερδίσει από τη διεύρυνση της οικονομικής συνεργασίας με την Κίνα. Και μόνο η διόγκωση του κινέζικου τουριστικού ρεύματος προς την Ελλάδα θα ήταν εξαιρετικά σημαντική για την ελληνική οικονομία. Κι αυτό, όχι μόνο λόγω του μεγάλου αριθμού, αλλά και επειδή το ρεύμα μπορεί να διοχετευθεί στο νεκρό διάστημα Οκτώβριος-Απρίλιος, όταν οι ελληνικές τουριστικές υποδομές υπολειτουργούν ή κλείνουν. Αυτό είναι δυνατόν, επειδή για τους Κινέζους η Ελλάδα είναι ελκυστικός προορισμός πρωτίστως για την ιστορία και τα μνημεία της και δευτερευόντως για τις παραλίες της.

Η γεωπολιτική διάσταση

Αν και οι Κινέζοι κάνουν ό,τι μπορούν για να δείξουν πως κινούνται αποκλειστικά με οικονομικά κριτήρια και πως δεν έχουν βλέψεις πολιτικής επιρροής στην Ευρώπη, αυτό δεν ισχύει. Πιστεύουν βαθιά ότι είναι η ανερχόμενη υπερδύναμη και ενδιαφέρονται πολύ να αποκτήσουν και γεωπολιτικά ερείσματα. Επειδή, όμως, είναι μακροπρόθεσμοι παίκτες, δεν βιάζονται και πολύ περισσότερο δεν κάνουν άγαρμπες κινήσεις για να μην προκαλέσουν αντιδράσεις.

Έχουν συνείδηση πως η Ευρώπη δεν είναι Αφρική, όπου έχουν βάλει πολύ γερά το πόδι τους, εξασφαλίζοντας μακροπρόθεσμες συμβάσεις και για την αγορά πρώτων υλών και για την προμήθεια αγροτικών προϊόντων που παράγονται ειδικά γι’ αυτούς. Προφανώς το Πεκίνο ενδιαφέρεται να διατηρήσει και να ενισχύσει τις κινέζικες εξαγωγές προς Ευρώπη και ΗΠΑ, αλλά έχει συνείδηση πως οι Δυτικοί έχουν αρχίσει να εγείρουν εμπόδια. Η πολιτική του προέδρου Τραμπ μπορεί να είναι κραυγαλέα, αλλά δεν αποτελεί παρένθεση.

Γι’ αυτό και η Κίνα επιδιώκει να δημιουργήσει τον δικό της ζωτικό χώρο, ο οποίος να μην εξαρτάται από τη Δύση. Αυτό το νόημα έχει ο νέος “Δρόμος του Μεταξιού”. Η πρωτοφανής αυτή πρωτοβουλία, με την αλυσίδα των μεγάλης κλίμακας υποδομών, έχει σκοπό να αλλάξει τη γεωοικονομία και τη γεωπολιτική της Ευρασίας, απεξαρτητοποιώντας την από το θαλάσσιο εμπόριο, το οποίο ελέγχουν οι Δυτικοί, πρωτίστως οι Αμερικανοί.

Στόχος του Πεκίνου είναι με τις μαζικές επενδύσεις να εδραιώσει την παρουσία και επιρροή του στην Ευρασία, αλλά κατά το δυνατόν και δυτικότερα. Εξ ου και η πρωτοβουλία “17+1”, στην οποία συμμετέχει η Κίνα και οι χώρες των Βαλκανίων και της ανατολικής Ευρώπης. Η Ελλάδα μπορεί να εξήλθε από τα Μνημόνια, αλλά σε μεγάλο βαθμό παραμένει αλυσοδεμένη, λόγω των δημοσιονομικών και άλλων δεσμεύσεων που της έχουν επιβληθεί από τους δανειστές.

Ως εκ τούτου, δεν έχει λόγο να ανησυχεί από την ενίσχυση της κινεζικής οικονομικής παρουσίας. Οι δεδηλωμένες ανησυχίες της Ουάσιγκτον και της ΕΕ για κινέζικη διείσδυση και επιρροή στην Ελλάδα, αφορούν τον δικό τους ανταγωνισμό με την Κίνα για επιρροή, όχι τα ελληνικά εθνικά συμφέροντα. Δεν είναι μόνο το γεγονός ότι η Ελλάδα έχει ζωτική ανάγκη από άμεσες ξένες επενδύσεις, οι οποίες δεν έρχονται ούτε από την Ευρώπη, ούτε από τις ΗΠΑ. Είναι και το γεγονός πως οτιδήποτε μπορεί έστω και λίγο να εξισορροπήσει την καθηλωτική εξάρτηση της Ελλάδας τόσο από την Ουάσιγκτον όσο κι από το ευρωιερατείο μόνο θετικό μπορεί να είναι για τα ελληνικά εθνικά συμφέροντα.

Δεν τίθεται, άλλωστε, ζήτημα αλλαγής στρατηγικών συμμαχιών. Αυτό που πρακτικά τίθεται ως ερώτημα είναι εάν θέλουμε κι έναν ακόμα μεγάλο παίκτη στο “ελληνικό γήπεδο”. Έναν παίκτη, μάλιστα, ο οποίος για να μπει στο γήπεδο είναι διατεθειμένος να κάνει επενδύσεις. Υπογραμμίζω, ωστόσο, πως αυτή η γενική θεώρηση δεν σημαίνει επουδενί ότι οι ελληνικές αρχές πρέπει να κάνουν τα στραβά μάτια για το εκτεταμένο λαθρεμπόριο κινέζικων προϊόντων που γίνεται από το λιμάνι του Πειραιά.