Γιατί η επιδότηση ενοικίου δεν αντιμετωπίζει την στεγαστική κρίση

Ωστόσο, η συζήτηση που έχει ανοίξει γύρω από την επιδότηση ενοικίου, έχει αναδείξει σειρά κρίσιμων ζητημάτων, τα οποία ειδικοί, συλλογικότητες ενοικιαστών και φορείς της αγοράς είχαν ήδη επισημάνει πολύ πριν την εφαρμογή του (καθώς χιλιάδες ενοικιαστές είδαν μειωμένη ή λανθασμένη επιστροφή ενοικίου, θα μπορούν να υποβάλλουν τροποιητικές δηλώσεις έως τις 30 Δεκεμβρίου).

Ο κίνδυνος αύξησης των ενοικίων αποτελεί ένα ενδεχόμενο που είχε ήδη επισημανθεί και ένα από τα πιο συζητημένα σημεία. Η ελληνική αγορά κατοικίας χαρακτηρίζεται από έντονη ανισορροπία προσφοράς-ζήτησης: Η ανάπτυξη νέων κατοικιών παραμένει περιορισμένη, μεγάλο μέρος του αποθέματος κατευθύνεται σε βραχυχρόνιες μισθώσεις και η ζήτηση σε αστικά κέντρα συνεχίζει να αυξάνεται. Σε τέτοιες συνθήκες, η εισροή επιδοτούμενων ποσών χωρίς μηχανισμούς ελέγχου δημιουργεί ανησυχίες ότι η επιδότηση μπορεί τελικά να ενσωματωθεί στις τιμές.

Ορισμένοι οικονομολόγοι έχουν επισημάνει ότι αντίστοιχα φαινόμενα έχουν καταγραφεί σε άλλες χώρες, όταν τα στεγαστικά επιδόματα εφαρμόστηκαν χωρίς συνοδευτικές πολιτικές ελέγχου ή αύξησης της προσφοράς. Η συζήτηση στην Ελλάδα κινείται πλέον γύρω από το ερώτημα εάν η επιδότηση μπορεί να λειτουργήσει θετικά για τα νοικοκυριά ή αν κινδυνεύει να μετατραπεί σε επιπλέον κίνητρο για περαιτέρω αυξήσεις.

Ένα δεύτερο ζήτημα έχει να κάνει με τη μεγάλη κατηγορία ενοικιαστών που δεν μπορούν να ενταχθούν στο πρόγραμμα επειδή διαμένουν σε αδήλωτες ή υποδηλωμένες μισθώσεις. Το φαινόμενο παραμένει εκτεταμένο σε όλη τη χώρα. Σύμφωνα με εκτιμήσεις φορέων της αγοράς, σημαντικό ποσοστό συμβολαίων, είτε δεν δηλώνονται καθόλου στο πληροφοριακό σύστημα, είτε δηλώνονται με μικρότερο μίσθωμα από το πραγματικό.

Ειδικά φοιτητές, χαμηλόμισθοι εργαζόμενοι, μετανάστες και άτομα που αναγκάζονται να φύγουν από τα μεγάλα αστικά κέντρα λόγω του κόστους, συχνά βρίσκονται σε αυτή την κατηγορία. Η μη δυνατότητα ένταξής τους στο μέτρο δημιουργεί ένα πρόσθετο επίπεδο ανισότητας, καθώς οι πιο ευάλωτοι ενοικιαστές συχνά είναι και εκείνοι που έχουν τη μικρότερη θεσμική προστασία. Παράλληλα, η απουσία κινήτρων προς τους ιδιοκτήτες για πλήρη δήλωση των μισθώσεων αναδεικνύεται ως μία από τις αδυναμίες του συνολικού σχεδιασμού.

Ανεπαρκής η επιδότηση

Το τρίτο κομβικό σημείο του δημόσιου διαλόγου σχετίζεται με το ύψος της επιδότησης. Παρά την πρόθεση κάλυψης μέρους του κόστους στέγασης, το ποσό που προβλέπεται θεωρείται μικρό σε σχέση με τις τρέχουσες τιμές της αγοράς. Στις περισσότερες αστικές περιοχές, το κόστος μίσθωσης κατοικίας έχει αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια, με αποτέλεσμα η επιδότηση να καλύπτει συχνά μικρό ποσοστό του πραγματικού ενοικίου.

Εκπρόσωποι οργανώσεων ενοικιαστών επισημαίνουν ότι χωρίς κλιμάκωση του ποσού ανάλογα με την περιοχή, το μέτρο μπορεί να αποδειχθεί τυπικό για ορισμένες κατηγορίες νοικοκυριών, χωρίς ουσιαστικό αποτέλεσμα στην καθημερινή επιβάρυνση. Τονίζεται επίσης ότι η επιδότηση, ως μεμονωμένη παρέμβαση, δεν μπορεί να αντικαταστήσει μια πιο ολοκληρωμένη στεγαστική πολιτική, ειδικά σε περιοχές όπου η ζήτηση παραμένει σταθερά υψηλή.