Το απόρρητο έγγραφο του τουρκικού ΥΠΕΞ και ο ρόλος των ΗΠΑ

Ένα απόρρητο έγγραφο του τουρκικού υπουργείου Εξωτερικών (Τμήμα για τα προβλήματα της Κύπρου και της Ελλάδος, αριθμ.332/Ι) ημερομηνίας 20 Ιανουαρίου 1984, με υπογραφή του υφυπουργού Εξωτερικών, Ε. Γιαβουλάλπ, αναφέρεται στην πολιτική της Τουρκίας μετά την ανακήρυξη της “Τουρκικής Δημοκρατίας της Βόρειας Κύπρου”. Το έγγραφο το οποίο στάλθηκε με απεσταλμένο προς όλες τις πρεσβείες της Τουρκίας, καθορίζει την πολιτική γραμμή της Άγκυρας και έχει ακόμα την αξία του:

«Κατά τις μεταγενέστερες διαπραγματεύσεις για την οριστική λύση του προβλήματος στο πλαίσιο μιας συμφωνίας για μια διζωνική ομοσπονδιακή λύση, δεν υπάρχουν δυνατότητες ούτε και κίνδυνοι που θα μπορούσαν να υποχρεώσουν την τουρκική πλευρά να υιοθετήσει δικαιώματα, αρμοδιότητες και εγγυήσεις μικρότερες από εκείνες που αναγνώρισε το Σύνταγμα του 1960, καθώς και αντίστοιχες συμφωνίες για ένα έδαφος που δεν θα είναι μικρότερο από 30%».

«Ωστόσο, μια τέτοια συμφωνία προϋποθέτει τη συγκατάθεση της ελληνοκυπριακής και της ελληνικής πλευράς για τις θέσεις αυτές αρχής. Στην πραγματικότητα, αυτό δεν θα σημαίνει την εγγύηση ενός κέρδους ή πλεονεκτημάτων για την ελληνοκυπριακή και την ελληνική πλευρά, αλλά θα αποτελεί μάλλον την επιβεβαίωση της καταστάσεως που δημιουργήθηκε μετά την τουρκική στρατιωτική επέμβαση».

«Σε μια τέτοια λύση, η ελληνοκυπριακή πλευρά θα στερηθεί από όλα τα δικαιώματα και όλες τις αρμοδιότητες όσον αφορά την τουρκική ζώνη. Το πρόβλημα της επιστροφής μεγάλου αριθμού Ελληνοκυπρίων στην ζώνη αυτή δεν θα είναι πια δυνατή και οι Ελληνοκύπριοι θα είναι υποχρεωμένοι να συμμετάσχουν από κοινού με τους Τουρκοκυπρίους στη διαχείριση των εξωτερικών σχέσεων και στην Κυβέρνηση του Κράτους…».

Στο ίδιο έγγραφο, σημειωνόταν πως κατά τις πρόσφατες διαβουλεύσεις με τους ιθύνοντες της Κυβερνήσεως Ρήγκαν (τον Υπουργό Άμυνας κ. Γουάϊνμπεργκερ, τη μόνιμη αντιπρόσωπο στον ΟΗΕ, κυρία Κιρκπάτρικ, τον Στρατηγό Ρότζερς, κλπ.) επιβεβαιώθηκε για μια ακόμη φορά ότι ο διαμελισμός της Νήσου σε δύο ζώνες στο πλαίσιο μιας ομοσπονδίας ή σε δύο ανεξάρτητα κράτη δεν συγκρούεται με τα συμφέροντα των ΗΠΑ στην Κύπρο, οι οποίες δεν αντιτίθενται επίσης στον διαμελισμό της Κύπρου ανάμεσα στην Τουρκία και την Ελλάδα. Σύμφωνα με τις διαβεβαιώσεις τους, η τουρκική στρατιωτική παρουσία είναι προτιμότερη από πλευράς γενικών συμφερόντων των ΗΠΑ στην περιοχή αυτή και κυρίως σε περίπτωση στρατιωτικής σύρραξης με ανάμιξη της ΕΣΣΔ.

Τι μπορεί να γίνει

Το ζητούμενο δεν είναι μόνο οι διαπιστώσεις και η ανάλυση των δεδομένων, αλλά το τι μέλλει γενέσθαι. Τι μπορεί να γίνει, ώστε ο ελληνισμός να ξεφύγει από τον ασφυκτικό κλοιό της τουρκικής επιθετικότητας; Η εμμονή σε μια αδιέξοδη πορεία δεν προσφέρει προοπτικές επίτευξης βιώσιμης συμφωνίας στο Κυπριακό. Αντίθετα, όπως έχει αποδειχθεί διαχρονικά, η ακολουθούμενη πολιτική της προσαρμογής στα αποτελέσματα της εισβολής και της συνεχιζόμενης κατοχής, αποβαίνει καταστροφική για την ελληνική πλευρά. Είναι σαφές πως στην αναζήτηση νέας στρατηγικής πρέπει να αναδειχθούν τα πλεονεκτήματα που έχει η Κυπριακή Δημοκρατία.

Η στρατηγική και γεωπολιτική υπεραξία της Κύπρου, αποτελεί διαχρονικά ένα γεγονός που προκάλεσε τις πολλές κατακτήσεις του νησιού, αλλά και πολλές πολιτικές περιπλοκές. Η αξιοποίησή αυτού του εργαλείου δεν έγινε καθώς η άσκηση πολιτικής, η διαμόρφωση τακτικής στηρίχθηκε, κυρίως από το 1974 και εντεύθεν σε αμυνογενείς προσανατολισμούς.

Η γεωπολιτική διάσταση, έχει ενταχθεί, κυρίως μετά την τουρκική εισβολή του 1974, στη λογική της διαχείρισης του Κυπριακού προβλήματος. Όχι υπέρ των κυπριακών συμφερόντων αλλά των τουρκικών, των αμερικανικών, των βρετανικών, ενδεχομένως κι άλλων. Είναι προφανές πως οι συζητήσεις που διεξάγονται στο Κυπριακό, οι προτάσεις που υποβάλλονται από τρίτους, όπως και τα σχέδια λύσης, έχουν ως βασικό συστατικό, τη γεωπολιτική σημασία του νησιού. Από τη μορφή και το περιεχόμενο της λύσης, θα καθορισθεί εν πολλοίς και αυτός που θα έχει και το στρατηγικό έλεγχο του νησιού. Η ανατροπή αυτών των επιδιώξεων θα απομακρύνουν συνταγές θνησιγενών λύσεων του προβλήματος.

Είναι ίσως γι αυτό που έχει σημασία τόσο η μορφή και το περιεχόμενο της λύσης του Κυπριακού όσο και η εμπλοκή τρίτων για την εφαρμογή ή την εποπτεία της συμφωνίας. Οι έρευνες για την εξόρυξη υδρογονανθράκων αναβαθμίζουν τη στρατηγική σημασία της Κύπρου. Η εμπλοκή μεγάλων εταιρειών υδρογονανθράκων στα τεμάχια της κυπριακής ΑΟΖ, επιβεβαιώνουν το ενδιαφέρον για την περιοχή αλλά και την αποφασιστικότητα τους να προχωρήσουν στην αξιοποίηση του φυσικού αερίου.

Όταν έρθει η ώρα της εξόρυξης

Το ζητούμενο είναι πώς θα προχωρήσουν όταν θα έλθει η ώρα της εξόρυξης και μεταφοράς των υδρογονανθράκων και ποιος θα είναι ο ρόλος της Άγκυρας, που επιμένει σε μερίδιο για τους Τουρκοκύπριους αλλά και στη δική της διαδρομή, με αγωγούς μέσω Τουρκίας. Εάν η αξιοποίηση του εργαλείου της στρατηγικής σημασίας της χώρας δεν γίνεται από την ίδια την Κύπρο, τότε είναι καταδικασμένη να στηρίζεται σε παραδοσιακές συντηρητικές επιλογές, που έχουν αποδειχθεί αδιέξοδες. Η συμφωνία στο Κυπριακό θα πρέπει να ευνοεί πρωτίστως τους πολίτες της χώρας και μόνο μέσω μιας τέτοιας συμφωνίας θα εξυπηρετείται και η δημιουργία συνθηκών ειρήνης στην περιοχή.

Η μεγάλη εικόνα είναι αυτό που παρακολουθούμε με τις τριμερείς συνεργασίες της Ελλάδος και της Κύπρου με χώρες της περιοχής. Με το Ισραήλ, την Αίγυπτο, τις υπό διαμόρφωση συνεργασίες, παρομοίου μοντέλου, με Λίβανο και Ιορδανία αλλά και την Ιταλία, τη Γαλλία, τις ΗΠΑ. Σε αυτό τον σχεδιασμό σε συνδυασμό με τα ενεργειακά θα πρέπει να ενταχθεί και το Κυπριακό και όχι να παραμένουν κολλημένοι στη μιζέρια των ηττημένων μυαλών του 1974. Άλλαξαν οι όροι και τα δεδομένα από τότε.

Αυτό το γνωρίζουν προφανώς οι τρίτοι και το αξιοποιούν. Μένει να το αντιληφθούμε και εμείς και να αναδιαμορφώσουμε στρατηγικές. Θα πρέπει, επιτέλους, να αξιοποιούμε προς όφελος μας τα στρατηγικά μας πλεονεκτήματα. Για να έχουν σημασία οι συμφωνίες και οι συνεργασίες με άλλες χώρες, θα πρέπει να «αγγίζουν» και το Κυπριακό. Όχι για να κερδίσουμε πόντους στις διαπραγματεύσεις, αλλά για να δοθεί μια δυναμική ως προς το περιεχόμενο μιας συμφωνίας.