Στη σκιά των προγραμματικών δηλώσεων

Μια πρώτη παρατήρηση, χρήσιμη για την κατανόηση όσων ακολουθήσουν: σε προγραμματικές δηλώσεις κατακαλόκαιρα της κυβέρνησης Μητσοτάκη είναι οι πρώτες, μετά από σχεδόν μια δεκαετία και μετά μισή ντουζίνα εκλογικές αναμετρήσεις, που νομιμοποιούνται να λέγονται έτσι. Γιατί; Διότι πάντως μετά την περιέλευση της Ελλάδας, της οικονομίας, του πολιτικού της συστήματος στο καθεστώς “διάσωσης”, δηλαδή των Προγραμμάτων Προσαρμογής (Μνημονίων), οι βαθμοί ελευθερίας των κυβερνήσεων ήταν πολύ-πολύ περιορισμένοι.

Το να εξαγγέλλει κανείς από Ζάππεια μέχρι Προγράμματα Θεσσαλονίκης ήταν ένα σπαρακτικό γύμνασμα εν κενώ. Προγραμματικές δηλώσεις είναι η διατύπωση προθέσεων πολιτικής, που επιλέγονται μεταξύ δυνατοτήτων. Το εξήγησε με την αφοπλιστική του αμεσότητα ο Κλάους Ρέγκλινγκ, όταν αναφέρθηκε σε «απογοήτευση» των Θεσμών για την ανατροπή μείωσης του αφορολόγητου (που… διεπίστωσε ότι έχει ομόφωνη στήριξη στην προηγούμενη και την τωρινή Βουλή): «η Ελλάδα δεν βρίσκεται πλέον σε Πρόγραμμα […] δεν υπάρχει [συνεπώς] πρόθεση να επιβληθεί οποιοδήποτε μέτρο».

Σε απλούστερα ελληνικά: οι μετά το καλοκαίρι του 2018 κυβερνήσεις μπορούν να σχεδιάζουν και να εφαρμόζουν, μέχρις ότου χαθούν οι (συμφωνημένοι κλπ) στόχοι ή/και να μαζευτούν τα γκέμια από το Eurogroup και τις αγορές. Από κει και πέρα, οι προγραμματικές δηλώσεις είναι τρία πράγματα: άσκηση ύφους, πρόκληση του συγκεκριμένου και αναμέτρηση με τον χρόνο.

Στο πρώτο –το ύφος– ο Μητσοτάκης μέχρι και τις ευρωεκλογές είχε υιοθετήσει την οξύτητα και την κόντρα (που δεν του πολυπήγαινε, αλλά “του βγήκε”). Μετά επιλογή του ήταν οι χαμηλοί τόνοι και η εν πολλοίς αγνόηση των απέναντι. Αυτό δεν κράτησε πολύ, ο καυγάς επανήλθε αν και κάπως ξέπνοος (είναι και καλοκαίρι, ήταν και πρόσφατες οι διαδοχικές κάλπες…), πλην όμως αξίζει να κρατήσει κανείς την “ανταπόδοση” Τσίπρα.

Πώς; Με την επανάληψη, από βήματος Βουλής, της πρόθεσης να στηρίξει προς τα έξω “κάθε σοβαρή προσπάθεια” για μείωση των πρωτογενών πλεονασμάτων και να μην επαναλάβει την πρακτική –την είδαμε επανειλημμένα τα χρόνια των Μνημονίων– να καλεί η αντιπολίτευση την Τρόικα/Θεσμούς να δείξουν αυστηρότητα και να μην είναι «φρουϊζελέδες», κατά την υπέροχη εκείνη έκφραση.

Ο χρόνος και το συγκεκριμένο

Στο μέτωπο του χρόνου, η επιλογή Μητσοτάκη ήταν να φέρει τα πράγματα μπροστά, στο άμεσο, με ορισμένες κινήσεις: πιο άμεση η “θετική κωλοτούμπα” της άμεσης μείωσης του ΕΝΦΙΑ, κατά 22% μεσοσταθμικά (αναμένεται να φανεί η λειτουργία στην πράξη) και κάποιων βελτιώσεων στις (μέχρι) 120 δόσεις. Πιο συμβολική η προαναγγελία άμεσης κατάργησης του πανεπιστημιακού ασύλου, ως “αντάλλαγμα” στο άπλωμα των υπολοίπων σχεδιασμών σε βάθος τετραετίας, ή σε βάθος χρόνου εν γένει.

Ισχύει αυτό για την συνολική φορολογική μεταρρύθμιση, η οποία αποτελεί (υποτίθεται) και την κεντρική πολιτική υπόσχεση. Ισχύει ακόμη περισσότερο για την υπόθεση του Ασφαλιστικού. Ισχύει και για όλα εκείνα τα περί ριζικής αλλαγής στο κράτος, περί ψηφιακής μετάβασης κλπ (αυτονόητο, αλλά συνήθως παραλείπεται να αναφέρεται…).

Στο καημένο το μέτωπο του συγκεκριμένου, εκείνο δηλαδή που παραδοσιακά αδικείται στις προγραμματικές δηλώσεις, η επιδίωξη ήταν να έχει προκαταλάβει τα πράγματα, να έχει υπεραναπληρώσει την κακή σχέση των ελληνικών κυβερνήσεων με το συγκεκριμένο. Έτσι, είχαμε την επίδειξη οργανωτικής ετοιμότητας στο ξεκίνημα, την πυραμίδα εξουσίας με ισχυρό το κέντρο κοκ.

Όμως, στο τερέν των ίδιων των προγραμματικών δηλώσεων, την γεύση του συγκεκριμένου επεδίωξε –και επικοινωνιακά πέτυχε κατά τα φαινόμενα– να δώσει η αναφορά στα “Πέντε Έργα” που ανακοινώθηκαν. Βέβαια, παρόμοιες εξαγγελίες χωλαίνουν στο επίπεδο του χρόνου υλοποίησης, του σχεδιασμού, της χρηματοδότησης, πλην η αίσθηση του συγκεκριμένου δόθηκε. Είναι ενδιαφέρον να σημειώσει κανείς ότι, συγκριτικά, θέματα όπως της επένδυσης στο Ελληνικό ή των ιδιωτικοποιήσεων (π.χ. πώληση ΕΛΠΕ ή αερολιμένα “Ελευθέριος Βενιζέλος”) αφέθηκαν παραπίσω.

Ενώ από πλευράς αντιπολίτευσης επιδιώχθηκε περισσότερο να υποσκαφθεί η αίσθηση του συγκεκριμένου με την αναφορά στις “έξι ένοχες σιωπές” του πρωθυπουργού. Όπου η σιωπή θεωρείται παγίδευση της κοινής γνώμης. Βέβαια, πολύ βαρύτερη –κι αυτό δεν αφορά μόνον την Κυβέρνηση, αλλά και την αντιπολίτευση– ήταν η διακριτικότητα στις αναφορές στα αληθινά μεγάλα της εξωτερικής πολιτικής. Που ασφαλώς και δεν είναι τα γυμνάσματα ισορροπίας γύρω από τη Συμφωνία των Πρεσπών, αλλά η προοπτική συμμετοχής της Ελλάδας του 2019-21 στο μεγάλο τραπέζι (τραπέζι διαπραγματεύσεων, εννοούμε) που στήνεται ήδη στην Ανατολική Μεσόγειο. Αυτά όμως καίνε…