Η “Μέση Αγγλία” του Jonathan Coe – Προφητική λογοτεχνία;

Είναι γνωστό ότι οι άνθρωποι των γραμμάτων και των τεχνών, στο πέρασμα του χρόνου, έχουν προβλέψει άθελά τους (ή μήπως όχι;) άτυπα μέσα από τα έργα τους γεγονότα και καταστάσεις. Από πίνακες ζωγραφικής έως έργα επιστημονικής φαντασίας η Τέχνη βρίσκει πάντα τον τρόπο να στείλει τα κατάλληλα μηνύματα στους δέκτες της. Έτσι προφητικό είναι και το τελευταίο έργο του Jonathan Coe, «Μέση Αγγλία», το οποίο συναρπάζει τον αναγνώστη με την οξυδερκή και κριτική ματιά του για την κοινωνικοπολιτική κατάσταση που επικρατεί στη Γηραιά Αλβιώνα τα τελευταία δέκα χρόνια.

Η ιστορία μας ξεκινά το 2010 με φόντο την εκλογή της κυβέρνησης συνασπισμού των Συντηρητικών και των Φιλελεύθερων και ολοκληρώνεται το φθινόπωρο του 2018. Μήπως ο Coe είχε μαντέψει την εκλογή του Boris Johnson και την εκ νέου είσοδο στο ευρωκοινοβούλιο με ποσοστό 31.6% (!) του ευρωφοβικού λαϊκιστή Nigel Farage; Οι ήρωές μας, που τους παρακολουθούμε τα παραπάνω χρόνια, είναι οικείοι από τη «Λέσχη των τιποτένιων» (2001,εκδ.Πόλις) και τον «Κλειστό κύκλο» (2005,εκδ.Πόλις).

Ωστόσο η «Μέση Αγγλία» είναι ένα έργο που μπορεί να διαβαστεί και αυτόνομα, καθώς στόχος του συγγραφέα δεν είναι να μας δώσει μια λογοτεχνική σειρά ή μια τριλογία της ζωής των γνωστών ηρώων του, αλλά μέσω αυτών να αποτυπώσει την βρετανική πραγματικότητα.

Εστιάζοντας στην γενέθλια πόλη του, το Μπέρμινγχαμ, ως έναν τόπο που το κοινωνικοπολιτικό τοπίο αλλάζει ραγδαία από την οικονομική κρίση του 2008 και μετά, αλλά και στο Λονδίνο ως κέντρο των εξελίξεων που καθορίζουν αυτές τις αλλαγές, ο Coe στήνει ένα εντυπωσιακό μωσαϊκό προσωπικοτήτων και απόψεων, το οποίο μέσα από την καθημερινότητα των ηρώων εκπροσωπεί το σύνολο της βρετανικής κοινωνίας.

Δεν αφήνει τίποτα ασχολίαστο

Οι προσωπικές αποτυχίες ή επιτυχίες αποκτούν έναν καθολικό αντίκτυπο και πάνω απ’ όλα επηρεάζονται από τις πολιτικές εξελίξεις και επιλογές. Ο Coe δεν αφήνει τίποτα ασχολίαστο! Με την μοναδική του πένα, με μια αφήγηση που ρέει σαν παραμύθι, το καυστικό του χιούμορ, αλλά και την διεισδυτική του ματιά μας παρουσιάζει ως καθρέφτης όλες τις μορφές της Αγγλίας που οδήγησαν στο Brexit.

Η μακάρια, η βαθιά και η παλιά Αγγλία εμφανίζονται μπροστά μας μέσα από χαρακτήρες που παλεύουν να ανταπεξέλθουν σε μια πραγματικότητα της οικονομικής κρίσης, της ανεργίας, της ματαίωσης των στόχων και των ονείρων, του ρατσισμού και της ξενοφοβίας, του ακραίου πολιτικού λαϊκισμού και της «πολιτικής ορθότητας», της πολιτικής άγνοιας και υπεροψίας για τις λανθασμένες επιλογές, την αναβίωση των παλιών αξιών της πάλαι ποτέ βρετανικής αυτοκρατορίας (ήθη, έθιμα, φαγητά κ.α) και τέλος της ίδιας της βρετανικότητας έναντι της ευρωπαϊκής ταυτότητας.

Το βαθιά πολιτικό σχόλιο του συγγραφέα για την εργαλειοποίηση του παρελθόντος από τους πολιτικούς και τους εκάστοτε προπαγανδιστές, αλλά και την εχθρική στάση απέναντι στην ΕΕ, είναι οικείο και στον Έλληνα αναγνώστη, γι’ αυτό και η σημασία της ανάγνωσης του βιβλίου είναι μεγάλη καθώς δεν αφορά μόνο την κατανόηση της βρετανικής πραγματικότητας, αλλά και αυτήν των χωρών της Ευρώπης εν γένει.

Σε μια πρόσφατη συνέντευξή του σε ελληνικό έντυπο είχε αναφέρει χαρακτηριστικά ότι η επιστροφή στους μύθους είναι σύμπτωμα μιας γενικευμένης υπερβολικής εξάρτησης από τη νοσταλγία: τα προβλήματα της σημερινής εποχής είναι περίπλοκα, άρα επιστρέφουμε σ’ ένα φανταστικό ιδανικό παρελθόν, τότε που όλα ήταν απλά και η ζωή μας ένδοξη (ή μήπως έτσι νομίζουμε;). Πώς όμως αυτή η στάση μπορεί να χρησιμοποιηθεί ή καλύτερα να την εκμεταλλευτούν ορισμένοι «καλοθελητές»; Ο κοινωνικός θυμός που εκφράζεται μέσα από το έργο του Coe είχε μεγάλο αντίκτυπο σε πολλές χώρες της Ευρώπης.

 

Η επιλογή δημοψηφισμάτων οδηγεί σε γκρεμούς και όχι σε λύσεις. Ένα ακόμα στοιχείο που θέλει να τονίσει ο συγγραφέας είναι η λανθασμένη εικόνα και η άγνοια σε μεγάλο βαθμό των πολιτών για την ΕΕ. Το φαινόμενο της εσωτερικοποίησης που επικρατεί στα ΜΜΕ είναι μια μεγάλη πρόκληση για την ευρωπαϊκή οπτική κάθε χώρας. Πού μπορεί να οδηγήσει η δαιμονοποίηση ενός δημοκρατικού και δυτικού θεσμού ενότητας και ειρήνης σε μια εποχή που οι ακραίες ιδεολογίες και η μισαλλοδοξία κάνουν την εμφάνιση τους;

Ενεργός χρήστης στων μέσων κοινωνικής δικτύωσης, και ιδιαίτερα του twitter, ο Coe παρατηρεί και παρακολουθεί από κοντά τον αντίκτυπο των γεγονότων και δεν κρατάει καμία απόσταση από όλα όσα έχουν συμβεί και συμβαίνουν τα τελευταία δέκα χρόνια στο Ηνωμένο Βασίλειο. Γι’ αυτό και η «Μέση Αγγλία» δεν χαρακτηρίζεται απλά σαν μυθιστόρημα, αλλά ως ένα χρονικογράφημα που αποτυπώνει με ειλικρίνεια και λεπτομέρεια το σήμερα.

Η εφημερίδα Guardian όταν κυκλοφόρησε το βιβλίο τον περασμένο Νοέμβρη το χαρακτήρισε ως ένα συγκλονιστικό και πολυεπίπεδο πορτρέτο μιας χώρας που είναι αποφασισμένη να αυτοπυρποληθεί. Ο ίδιος δηλώνει ότι η πόλωση του Brexit έφερε βαθιές ρωγμές στην βρετανική κοινωνία. Αξίζει λοιπόν να διαβαστεί πριν δούμε που θα οδηγηθεί η χώρα, αλλά και η Ευρωπαϊκή Ένωση, τον Οκτώβρη που πλησιάζει.

Το βιβλίο κυκλοφορεί από τις εκδ. Πόλις σε μτφ. της Άλκηστις Τριμπέρη.