Η Παναγία Σουμελά, τα κειμήλια και το μυστικό σχέδιο του Ερντογάν

Σε πρόσφατο δημοσίευμα της τουρκικής εφημερίδας Milliyet, γίνεται αναφορά σε οδηγία του Προέδρου της Τουρκίας Ταγίπ Ερντογάν προς τους υπουργούς Πολιτισμού και Τουρισμού, σχετικά με το ότι η Τουρκία πρέπει να διεκδικήσει θρησκευτικά κειμήλια που θεωρεί “τουρκική ιδιοκτησία”. Αυτά υποτίθεται ότι αφαιρέθηκαν παράνομα κατά την άποψή του και βρίσκονται σήμερα σε χώρες του εξωτερικού. Μεταξύ των  κειμηλίων αυτών περιλαμβάνεται και η θαυματουργή εικόνα που έρχεται από τη Παναγία Σουμελά!

Οι περισσότεροι που άκουσαν τις δηλώσεις αυτές, χαμογέλασαν και θεώρησαν ότι οι σοβαροφανείς αυτές δηλώσεις διεκδίκησης έγιναν υπό την επήρεια ληγμένων φαρμάκων. Η πραγματικότητα, όμως, που δεν πρέπει να διαφεύγει στην στρατηγική ανάλυση, είναι ότι οι ανωτέρω δηλώσεις είναι μέρος ενός μελετημένου σχεδίου που η Τουρκία έθεσε σε εφαρμογή από τον Φεβρουάριο του 2018.

Το τουρκικό σχέδιο που άρχισε να εκπονείται με την άνοδο του Ερντογάν στην εξουσία, τέθηκε σε ισχύ στις αρχές του 2018 και σήμερα είναι σε πλήρη εφαρμογή. Περιγραφή του τουρκικού αυτού σχεδιασμού έχει δημοσιευτεί ΕΔΩ. Σε γενική περιγραφή, το σχέδιο του βασίζεται στην προσπάθεια απομάκρυνσης από το κεμαλικό κράτος-έθνος, σύμφωνα με την θεωρεία του οποίου όλοι οι Τούρκοι πολίτες έπρεπε να δηλώνουν και Τούρκοι στην εθνική καταγωγή. Ήταν ντροπή και επέσυρε κοινωνικό διασυρμό εάν κάποιος ηρνείτο την τουρκική καταγωγή του.

Με την εφαρμογή του νέου μυστικού σχεδίου ο πρόεδρος Ερντογάν επιχειρεί να μετατρέψει την Τουρκία σε “κράτος-εξουσία”, όπου ο κάθε Τούρκος πολίτης μπορεί να γνωρίζει, μέσω της επίσημης ηλεκτρονικής πλατφόρμας, ότι δεν είναι αμιγώς τουρκικής καταγωγής. Θα πρέπει, όμως, να νοιώθει ασφαλής υπό την ισλαμική ομπρέλα και την εξουσία που εκφράζεται εμμέσως πλην σαφώς από το προσωποπαγές στην ουσία κόμμα AKP του Ερντογάν.

Υπό το πρίσμα αυτής της νέας στρατηγικής θεώρησης που έχει επιβάλει το καθεστώς για την εξάλειψη του κεμαλικού κατεστημένου, η πρόσφατη απαίτηση επιστροφής των θρησκευτικών κειμηλίων στην Τουρκία είναι μέρος του σχεδίου που ήδη υλοποιείται. Τα ελληνικής ή ελληνορθόδοξης (RUM) καταγωγής κειμήλια, δηλαδή με εθνική ή θρησκευτική σημασία, μπορούν και πρέπει να ανήκουν στην Τουρκία! Τα κειμήλια αυτά δεν είναι απαραίτητο να είναι «τουρκικής καταγωγής και κουλτούρας», αλλά αρκεί το γεγονός ότι υπήρχαν στην τουρκική επικράτεια και απομακρύνθηκαν χωρίς άδεια.

Εκτιμάται ότι η διεκδίκηση επιστροφής των κειμηλίων προέκυψε και ωρίμασε ως ιδέα, μετά την κοσμοσυρροή των πιστών όταν επαναλειτούργησε το μοναστήρι της Παναγίας Σουμελά μετά από 88 χρόνια. Η λειτουργία του είχε ανασταλεί από το 1922 έως το 2010. Η εν δυνάμει εκμετάλλευση των κειμηλίων και της εξ αυτών δημοσιότητας, στα πλαίσια του θεματικού θρησκευτικού τουρισμού, είναι η αφορμή. Το πραγματικό αίτιο της πρόσφατης διεκδίκησης των κειμηλίων είναι ότι ακόμα και ο τουρισμός είναι στην υπηρεσία της πολυδιάστατης εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας.

Επισημαίνεται ότι με τον ένα ή τον άλλο τρόπο η τουρκική απαίτηση θα βρει υποστηρικτές στο διεθνές στερέωμα. Με τον τρόπο αυτό η Τουρκία βάζει στο τραπέζι των ένα επιπλέον νομιμοφανές αίτημα. Πιθανόν θα επιχειρηθεί να συμπεριληφθεί η απαίτηση επιστροφής των κειμηλίων, ως όρος σε κάποια μελλοντική διμερή ή πολυμερή συμφωνία. Είναι κλασική πλέον τουρκική πρακτική η διεθνοποίηση αιτημάτων για μελλοντική αξιοποίηση στο διπλωματικό επίπεδο.

Δεν θα πρέπει να προξενήσει κατάπληξη εάν στο εγγύς μέλλον και πάντα στα πλαίσια εφαρμογής της νέας τουρκικής εθνικής στρατηγικής, η Τουρκία απαιτήσει ακόμα και την επιστροφή των κειμηλίων στην κατεχόμενη Βόρεια Κύπρο. Αυτά για τα οποία ο τουρκικός στρατός κατοχής διευκόλυνε την κλοπή και την πώλησή τους σε διεθνείς δημοπρασίες και σε ιδιωτικές συλλογές. Το στρατήγημα αυτό με την επίδειξη ενδιαφέροντος επιστροφής των κλεμμένων κειμηλίων σκοπεύει να βελτιώσει την τουρκική πολιτική στάση, ακόμα και στο πλαίσιο εξεύρεσης λύσης στο Κυπριακό.

Η άλλη όψη του νομίσματος

Το σχέδιο αυτό του προέδρου Ερντογάν δεν έχει εφαρμογή μόνο στο εσωτερικό της Τουρκίας, δεν είναι για εσωτερική κατανάλωση. Τούτο διότι οι Τούρκοι πολίτες που έλκουν την καταγωγή τους από γειτονικές χώρες, όπως Ελλάδα, Συρία, Ιράν, Ισραήλ, βαλκανικές χώρες, ενθαρρύνονται να επενδύουν σε ακίνητα για να αποκτήσουν ερείσματα στις χώρες αυτές της μακρινής καταγωγής τους. Εκτιμάται ότι το τουρκικό αυτό σχέδιο θα έχει στο μέλλον σοβαρές επιπτώσεις και στη χώρα μας. Οι αρμόδιοι φορείς πρέπει να είναι σε εγρήγορση και πρέπει να επεξεργάζονται αντίμετρα αδρανοποίησης του τουρκικού σχεδιασμού σε ένα πλάνο αντιμετώπισης (contingency plan).

Υπάρχει βέβαια και η άλλη όψη του νομίσματος στην τουρκική στρατηγική, που πρέπει να αξιοποιηθεί καταλλήλως. Αυτή βασίζεται στο γεγονός ότι έχουν ψηφιοποιηθεί τα δεδομένα από τα παλαιότερα διαθέσιμα Αρχεία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Είναι επομένως εφικτό, μέσα από την χρήση της ίδιας πλατφόρμας, οι μουσουλμάνοι των Βαλκανίων να εντοπίσουν την καταγωγή τους και να συνειδητοποιήσουν ότι προέρχονται από άλλες εθνότητες και όχι από την τουρκική-οθωμανική. Αυτό θα καταστήσει αντικειμενικά σαφές, ότι οι μουσουλμάνοι τουλάχιστον στα Βαλκάνια έχουν συγγένεια θρησκευτική, αλλά όχι εθνική με την Τουρκία. Είναι αυταπόδεικτο από τα ίδια τα επίσημα τουρκικά Αρχεία ότι δεν είναι τουρκογενείς.

Συμπερασματικά, η ελληνική πλευρά πρέπει να παρακολουθεί τις εξελίξεις και να αποφεύγει την αδράνεια που οδηγεί στην  αποσπασματική, βεβιασμένη ή ενστικτώδη αντίδραση όταν ένα θέμα εθνικού ενδιαφέροντος κακοφορμίζει. Το έργο το έχουμε ξαναδεί και πρέπει επιτέλους να τελειώσει.