Νεοφιλελευθερισμός και μετα-παγκοσμιοποίηση – Όταν η Τουρκία “παίρνει κεφάλι”, παίρνει και κεφάλια…

Όλο και περισσότεροι επιστήμονες, αναλυτές, διανοούμενοι, πολιτικοί και πολίτες, γνωρίζουν, πιστεύουν, διαισθάνονται και διαπιστώνουν ότι ο νεοφιλελευθερισμός λειτουργεί (είναι) ως ασθένεια. Κατατρώει τον πλανήτη! Υποβαθμίζει την πολιτική σε τελετουργία! Και τους πολιτικούς σε “προσωπικό” των εταιρειών! Μεταλλάσσει τις διεθνείς σχέσεις σε συμβόλαια και ντηλς μεταξύ εταιρειών! Χειραγωγεί τα ΑΕΙ, εκμαυλίζει τα ΜΜΕ, αποβλακώνει τις κοινωνίες, εκφυλίζει τους θεσμούς, αποθεώνει τον πόλεμο, μετακινεί πληθυσμούς και αποθηριώνει (και) την τρομοκρατία (και) την καταστολή.

Σε αυτό το πλαίσιο δεν ήταν παράδοξη η εμφάνιση ηγετών όπως οι Τραμπ, Τζόνσον, Ερντογάν (σε όλο τον πλανήτη, από τη Βραζιλία έως την Ουγγαρία). Ούτε είναι παράξενη η εμφάνιση “αντισυστημικών” κομμάτων (κυρίως της Δεξιάς, πολλά από τα οποία έχουν κανιβαλίσει το χώρο και το σώμα της Αριστεράς). Καθότι, αν στο σύστημα η Αριστερά έχει εν πολλοίς ενσωματωθεί από το νεοφιλελευθερισμό, στο αντισύστημα η Αριστερά κανιβαλίζεται από τα παράγωγά του, δηλαδή τα εθνικιστικά και ποπουλιστικά κόμματα.

Στον απόηχο της μαρξιστικής ορολογίας θα λέγαμε ότι, αν ο ιμπεριαλισμός είναι το ανώτατο στάδιο του καπιταλισμού, ο νεοφιλελευθερισμός είναι το κατώτατο στάδιο της ανθρώπινης εξέλιξης. Προχωρώντας πλέον στην μετα-παγκοσμιοποίηση ο νεοφιλελευθερισμός ανακαλεί εξ εφέδρων τον εθνικισμό και τον πόλεμο, ενώ ταυτοχρόνως οι (κατ’ αρχάς) διαφορές μεταξύ συστήματος-αντισυστήματος, αμβλύνονται.

Ο καθωσπρεπισμός της καγκελαρίου Μέρκελ, φερ’ ειπείν, συναντάει τον μπρουταλισμό του Ερντογάν πάνω στο τραπέζι των συμβολαίων, όπου και οι δύο μαζί πνίγουν με μία σαμπάνια τον πόνο τους για τα πτώματα γύρω τους, των Κούρδων όλα τα προηγούμενα χρόνια, των Αρμενίων τις προηγούμενες εβδομάδες, των Ελλήνων σε Κύπρο και Ελλάδα ίσως αύριο.

Ανέκαθεν το Διεθνές Δίκαιο ήταν θέμα ισχύος, οικονομικής και στρατιωτικής, ενώ ο κυνισμός και ο αμοραλισμός χαρακτήριζαν την άσκηση της εξουσίας (και στις καπιταλιστικές αστικές δημοκρατίες και στα αυταρχικά καθεστώτα). Όμως, ουδέποτε άλλοτε η πολιτική ήταν τόσον αφιλοσόφητη, οι εξουσίες τόσον επικίνδυνες και οι κοινωνίες τόσον αποξενωμένες από τις τύχες τους, όσον την εποχή του νεοφιλελευθερισμού, πρώιμου και ύστερου.

Επάνοδος στην “ψωροκώσταινα”

Αν λοιπόν σε παγκόσμιο επίπεδο το σύστημα (και το αντισύστημα) κινούνται στο επίπεδο του “γυμνού βασιλιά”, στα καθ’ ημάς η πολιτική ένδεια έχει επαναφέρει την εποχή της Ψωροκώσταινας, εδώ και καιρό. Εννεοί (θα έπρεπε έντρομοι) παρακολουθούμε το πολιτικό προσωπικό της χώρας να παρακολουθεί με τη σειρά του τα δραματικά τεκταινόμενα, αντιδρώντας μόνον σε επικοινωνιακό (μάλιστα αφελές) επίπεδο. Κατά τα άλλα είναι παράλυτο, όπως οι μαριονέτες, τα ενεργούμενα και τα ανδράποδα.

Η εποχή των “γιεσμέν” αποτελεί ένα “ηρωικό” προηγούμενο, διότι την εθελοδουλεία τότε πιθανόν να συνόδευε μία αιδώς, ένας φόβος, κάποιες τύψεις. Σήμερα, ο ίδιος ρόλος συνοδεύεται από την αύρα της καταξίωσης και της επιτυχίας! Μία ματιά, για παράδειγμα, σε όσα λέγονται και γράφονται ύστερα από κάθε σύνοδο κορυφής της ΕΕ τον τελευταίο καιρό αρκεί για να αποδείξει του λόγου το αληθές. Επαρχιωτισμοί, μεγαληγορίες, κουτοπονηριές, κοσμούν το μοτίβο των Ελλήνων πολιτικών, καθώς προσπαθούν να ωραιοποιήσουν π.χ. την επίμονη άρνηση της ΕΕ να επιβάλει κυρώσεις στην Τουρκία, παρ’ ότι όλοι ομολογούν ότι η Τουρκία παραβιάζει το διεθνές δίκαιο και αδικοπραγεί.

Η τραγωδία στο Ναγκόρνο Καραμπάχ πρόσφατα και στη Συρία προ καιρού καταδεικνύει με τον πιο ζοφερό τρόπο την κατάσταση του διεθνούς συστήματος. Από την εποχή του διαμελισμού της Γιουγκοσλαβίας έως σήμερα έχει διανυθεί πολύς κατηφορικός δρόμος. Όχι λίγοι, διανοούμενοι, επιστήμονες, αναλυτές, πολιτικοί και πολίτες, υποψιάζονται, φοβούνται και διακριβώνουν ότι ο εθνικοσοσιαλισμός (πλην της φρικτής αντισημιτικής του πλευράς) ήταν ένα πρελούδιο του νεοφιλελευθερισμού. Αυτός, άλλωστε, με τα “παιδιά των κατώτερων θεών” είναι επίσης θηριώδης.

Οι τραγωδίες δεν πρόκειται να “ξυπνήσουν” κανέναν. Ο κόσμος έχει εθιστεί να βαδίζει σε αυτή την κοιλάδα του θανάτου από χώρα σε χώρα, όπου η μία μετά την άλλη γίνονται κρανίου τόπος, από το Αφγανιστάν έως το Ιράκ και από τη Σομαλία έως όπου Γης. Βεβαίως, κάθε τραγωδία προσθέτει το δικό της παράδοξο στην ανθρώπινη κωμωδία.

Η ταραχώδης μετα-παγκοσμιοποίηση

Ένα σύμπλεγμα από φιλίες και λυκοφιλίες αποδεικνύει, για πρώτη ίσως φορά
στη νεώτερη εποχή, ότι τα συμβόλαια μπορεί να είναι ισχυρότερα από τα όπλα. Βεβαίως, ηγεσίες τύπου Ερντογάν και Tραμπ, ή ποικιλώνυμα κόμματα (νεόκοπα και παλαίμαχα) έρχονται και παρέρχονται. Αλλά τα κράτη, κατά τη δομή και τη στρατηγική τους, συνεχίζουν να εξελίσσονται στο πλαίσιο του νεοφιλελευθερισμού, στη νεώτερη δηλαδή εκδοχή της Νέας Τάξης στην εποχή μας.

Σε αυτές τις βασικές προδιαγραφές της εξέλιξής τους, κάθε κράτος προσθέτει τη δική του ιστορική ιδιοπροσωπεία. Παρ’ ότι αστικές δημοκρατίες και αυταρχικά καθεστώτα συγκλίνουν στον κοινό τόπο του αποθηριωμένου καπιταλισμού, η κάθε δύναμη στον αγώνα για τη θέση της στην “τροφική αλυσίδα” της μετα-παγκοσμιοποίησης, χαρακτηρίζεται από την ιστορική της διαδρομή.

Έτσι, σε ό,τι κυρίως μας αφορά, η Τουρκία δεν είναι ένας “ταραξίας” στην περιοχή με ένα τραμπούκο ηγέτη, αλλά ένα ιδιότυπο φασιστικό-ιμπεριαλιστικό κράτος με ιστορικές καταβολές που αξιώνουν τώρα την αναβάθμιση του στο “Κλαμπ των Ωμοφάγων”. Όπως και να έχει, αυτήν την κρίσιμη μεταβατική στιγμή η Τουρκία ή θα “πάρει κεφάλι”, ή θα φάει το κεφάλι της. Και όταν η Τουρκία αυτή “παίρνει κεφάλι”, παίρνει κεφάλια, όπως απέδειξε στο παρελθόν στην Αρμενία, στον Πόντο, στη Μεσοποταμία, στην Κύπρο, στο Κουρδιστάν, αλλά και στο παρόν στη Συρία, στη Λιβύη και στο Ναγκόρνο Καραμπάχ.

Απέναντι σε όλα αυτά, το πολιτικό σύστημα στην Ελλάδα ομιλεί (προς εαυτόν) με τη γλώσσα επαρχιώτη δημοδιδασκάλου του Μεσοπολέμου ή με την κυνική (δηλαδή περίτρομη) γλώσσα του κατά φαντασίαν Ευρωπαίου. Του “φτωχού συγγενή” που έχει υπερβεί κι αυτήν ακόμα την πολιτική του κατευνασμού, τρέχοντας (μάλλον τρεκλίζοντας) προς άγνωστη κατεύθυνσιν, χωρίς “οδικό χάρτη”, κατά το κοινώς λεγόμενο…