Η πτώση του Τείχους αποχαλίνωσε τον νεοφιλελευθερισμό

Η πτώση του Τείχους του Βερολίνου υπήρξε από τα γεγονότα που συμπυκνώνουν τον ιστορικό χρόνο. Επρόκειτο για γεγονός-καμπή για την ιστορία της μεταπολεμικής Ευρώπης, αλλά και όλου του πλανήτη. Η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και του λεγόμενου “υπαρκτού σοσιαλισμού” στην Ανατολική Ευρώπη, πέραν των ιδεολογικών ρηγματώσεων και της μελαγχολίας που επέφερε στην Αριστερά, αποτέλεσε προωθητική δύναμη για την ταχύτατη επικράτηση της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης.

Ο απολογισμός, όμως, αυτής της τριακονταετίας οδηγεί σε συμπεράσματα παντελώς αντίθετα από αυτά που είχαν διατυπωθεί με έντονο τρόπο από τους θριαμβευτές-νικητές της περιόδου εκείνης. Καταρχήν, υπήρξε πλήρης και καθολική διάψευση όλων των νεοφιλελεύθερων διθυράμβων που ακολούθησαν την πτώση του Τείχους, περί του “τέλους της ιστορίας του ανθρώπου” και του “θανάτου των ιδεολογιών”. Με προεξάρχοντα τον Φράνσις Φουκουγιάμα ισχυρίζονταν ότι η νίκη του καπιταλισμού και της “δημοκρατίας” της αγοράς θα επέφερε την ειρήνη, τη δημοκρατία και την πρόοδο σε όλες τις κοινωνίες του πλανήτη. Πολύ περισσότερο, ότι ο καπιταλισμός αποτελούσε το ανώτερο και το τελικό στάδιο του ανθρώπινου πολιτισμού.

Οι δοξασίες αυτές πολύ γρήγορα συνετρίβησαν από τις ίδιες τις εξελίξεις της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης και της περιόδου της αυτοκρατορικής αλαζονείας των ΗΠΑ. Διέλυσαν το διεθνές δίκαιο και τους διεθνείς κανόνες, προβαίνοντας σε παράνομες πολεμικές επιδρομές. Τα παραπάνω προς ικανοποίηση των συμφερόντων της οικονομικής τους ολιγαρχίας και της εγκαθίδρυσης της μονοκρατορίας τους.

Από την άλλη πλευρά, μέσα σ’ αυτή την τριακονταετία του θριαμβεύοντος καπιταλισμού, παρατηρούμε σε παγκόσμιο επίπεδο την γιγάντωση των ανισοτήτων και της εξαθλίωσης σε μεγάλα τμήματα του πλανήτη. Την αδίστακτη κυνικότητα ενός επιθετικού καπιταλισμού, με σημείο αναφοράς την άκρατη κερδοσκοπία των οικονομικών ολιγαρχιών. Αποκορύφωμα αυτής της πορείας ήταν η φούσκα και η κρίση του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος το 2008 στις ΗΠΑ, που οδήγησε τις επί μέρους κοινωνίες και τον πλανήτη σε τεράστια οικονομική-κοινωνική καταστροφή.

Εκτόξευση των ανισοτήτων

Η σταθερή και μόνιμη εικόνα της εκτόξευσης της ανεργίας, της φτώχειας και της εξαθλίωσης, η κονιορτοποίηση των συλλογικών και ατομικών δικαιωμάτων και η ανεξέλεγκτη λεηλασία της φύσης, φωτογραφίζει την αποκρουστική εικόνα του σημερινού παγκόσμιου μανιακού καπιταλισμού. Περαιτέρω, κατέστη πρωτοφανής η επίδειξη απληστίας και αλαζονείας της Δύσης και ειδικότερα των ΗΠΑ, με την εγκαθίδρυση ενός παγκόσμιου συστήματος, όπου απουσιάζει κάθε έλεγχος της κίνησης των κεφαλαίων σε όλα τα μήκη και πλάτη του πλανήτη.

Το παραπάνω αποτέλεσε τη βάση της ανόδου και άλλων ανταγωνιστικών καπιταλιστικών πόλων στην Ασία (Κίνα, Ινδία κλπ). Η εξέλιξη αυτή έχει οδηγήσει σήμερα τον πλανήτη σε έντονες γεωπολιτικές ανακατατάξεις, που προέρχονται από τον ανταγωνισμό της φθίνουσας Δύσης και της ανοδικής Ανατολής (Κίνα, Ινδία και Ρωσία), στο πλαίσιο της περιόδου του “φθινοπώρου της αμερικανικής ηγεμονίας”.

Μεγάλο θύμα αυτών των εξελίξεων υπήρξε και η Ευρώπη, η οποία αντί της εμβάθυνσης και της ενοποίησης της στη λογική της ισοτιμίας των ευρωπαϊκών λαών, έχει οδηγηθεί σε επικίνδυνες αντιδημοκρατικές ατραπούς, υπό το βάρος του αναζωπυρωμένου γερμανικού οικονομικού εθνικισμού. Βασικές σταθερές της αποτελούν η σκληρή μονεταριστική πολιτική και η τιμωρητική λογική για τις υπόλοιπες χώρες. Αυτές οδηγούν σε πλήρη απόκλιση τα κράτη του Βορρά και του Νότου στην Ευρώπη, αφού τα πρώτα παράγουν πλεονάσματα και τα δεύτερα ελλείμματα.

Η πτώση του Τείχους και η κατεδάφιση του ευρωπαϊκού ονείρου

Ειδικότερα, οι ευρωπαϊκοί λαοί βιώνουν τη σταδιακή κατεδάφιση του κράτους Πρόνοιας και του κράτους Δικαίου, που δομήθηκαν στα συντρίμμια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, μέσω του κοινωνικού ελέγχου στην καπιταλιστική συσσώρευση. Τις δραματικές, άλλωστε, συνέπειες της πτώσης του τείχους του Βερολίνου τις βίωσαν στο πετσί τους πρώτα οι λαοί της Ανατολικής Ευρώπης. Από έναν ιδιότυπο κρατικό καπιταλισμό μεταπήδησαν σε καθεστώς άγριου και πρωτόγονου καπιταλιστικού Ελντοράντο, που θύμισε την περίοδο των χρυσοθήρων στην Άγρια Δύση.

Τέλος, δικαιώθηκαν όλοι εκείνοι, που μέσα στις θριαμβολογίες και την επικοινωνιακή και ιδεολογική τρομοκρατία των διεθνικών μέσων ενημέρωσης και χειραγώγησης εκείνης της περιόδου, αντιστάθηκαν  από την πρώτη στιγμή. Όλοι εκείνοι που επισήμαναν τους κινδύνους της επερχόμενης καπιταλιστικής λαίλαπας, αλλά και της επικαιρότητας της σοσιαλιστικής ιδεολογίας. Δικαίως άλλωστε, αφού αυτό που κατέρρευσε το 1989 δεν ήταν αυτή, αλλά οι στρεβλώσεις που έγιναν στο όνομά της.

Χαρακτηριστικοί ήταν οι τίτλοι των βιβλίων των Γάλλων φιλοσόφων Πασκάλ Μπρυκνέρ “Η Μελαγχολική Δημοκρατία” και του Ζακ Ντεριντά “Φαντάσματα του Μάρξ”. Εκδόθηκαν τη δεκαετία του ’90 επισημαίνοντας το ατελέσφορο των νεοφιλελεύθερων ιδεολογικών πυροτεχνημάτων, που εμφανίζονταν τότε ως η μοναδική σκέψη και ως ο φυσικός κοινωνικός κανόνας.

Συμπερασματικά, τριάντα χρόνια μετά τις ιαχές του τότε θριαμβεύοντος καπιταλισμού ο πλανήτης βιώνει το απεχθές πρόσωπο του γερασμένου και επικίνδυνου, πλέον, καπιταλιστικού συστήματος που ωθεί την ανθρωπότητα σε μεγάλες δοκιμασίες και αδιέξοδα. Η έλλειψη ισχυρού διεθνούς κινήματος που να λειτουργεί σαν ανάχωμα, σε συνδυασμό με την ιδεολογική και πολιτική αδυναμία της Αριστεράς για πρόταξη εναλλακτικής σοσιαλιστικής πρότασης, είναι εξίσου εμφανής στο άλλο άκρο του εκκρεμούς στην πορεία της ανθρωπότητας.