Το “Δουβλίνο” και η χωματερή ψυχών

Σαν να μην έφθαναν τα δυσεπίλυτα προβλήματα από τη φιλοξενία δεκάδων χιλιάδων προσφύγων και μεταναστών στα διεσπαρμένα ανά την επικράτεια κέντρα, σαν να μην έφθανε το γεγονός ότι οι εισροές από την Τουρκία, έστω και με μικρότερους ρυθμούς, συνεχίζονται, η Ελλάδα αντιμετωπίζει και νέα απειλή.

Την άνοιξη του 2016, ο Χριστιανοδημοκράτης Γερμανός υπουργός Εσωτερικών Ντε Μεζιέρ είχε προειδοποιήσει ότι το Βερολίνο θα εφάρμοζε τον ευρωπαϊκό κανονισμό “Δουβλίνο”. Σύμφωνα με αυτή τη συμφωνία, η Ελλάδα υποχρεώνεται να δεχθεί πίσω όσους πρόσφυγες και μετανάστες εισήλθαν στην ΕΕ μέσω των νησιών του ανατολικού Αιγαίου και έχουν υποβάλει εδώ αίτηση για παροχή ασύλου, αλλά στη συνέχεια μετέβησαν σε άλλες χώρες-μέλη.

Το γεγονός ότι δεν επρόκειτο για μία έμπνευση της στιγμής, αλλά για προωθούμενο σχέδιο αποδεικνύεται από το γεγονός ότι λίγο αργότερα στο ίδιο μήκος κύματος είχε κινηθεί και η εκπρόσωπος της Κομισιόν. Ας σημειωθεί ότι ο κανονισμός “Δουβλίνο” είναι επισήμως υπό αναθεώρηση, επειδή ακριβώς έχει ακυρωθεί στην πράξη από τα ίδια τα γεγονότα. Ακόμα και γερμανικά δικαστήρια έχουν αποφανθεί και πριν το 2015 ότι δεν πρέπει να επιστρέφονται στην Ελλάδα πρόσφυγες και μετανάστες, επειδή δεν υπάρχουν οι αναγκαίες υποδομές για τη φιλοξενία τους.

“Εκτός τόπου και χρόνου”

Εάν εφαρμοζόταν μαζικά αυτό που έχει προαναγγείλει ο Γερμανός υπουργός, η Ελλάδα θα κατακλυζόταν από δεκάδες χιλιάδες πρόσθετους πρόσφυγες και μετανάστες. Με τις δομές φιλοξενίας γεμάτες, είναι προφανές πως μία τέτοια εξέλιξη θα ισοδυναμούσε με δραματική επιδείνωση της κατάστασης και για τους ίδιους τους πρόσφυγες-μετανάστες και για την Ελλάδα. Γι’ αυτό και ο αρμόδιος υπουργός Μουζάλας είχε σπεύσει να απαντήσει στον Ντε Μεζιέρ ότι είναι εκτός τόπου και χρόνου. Και είχε δίκιο. Παλαιότερα, η εφαρμογή του κανονισμού “Δουβλίνο” αφορούσε την επιστροφή στην Ελλάδα μερικών εκατοντάδων ατόμων ετησίως.

Αυτά τότε. Το καλοκαίρι ο Μουζάλας επιβεβαίωσε πως η Ελλάδα θα αρχίσει (για πρώτη φορά από το 2011) να δέχεται πίσω πρόσφυγες από τη Γερμανία και άλλες χώρες-μέλη με βάση τον προαναφερθέντα κανονισμό. Θα επιστρέφονται άτομα που έφθασαν σε άλλες χώρες-μέλη από την Ελλάδα μετά την ευρωτουρκική συμφωνία του Μαρτίου 2017. Είχε προηγηθεί η σύσταση της Κομισιόν τον Δεκέμβριο του 2016, η οποία -υπό προϋποθέσεις- επέτρεψε την επιστροφή προσφύγων στην Ελλάδα.

Ο Μουζάλας δήλωσε σε γερμανικό ΜΜΕ: «Κατανοώ ότι οι κυβερνήσεις (της Γερμανίας και άλλων χωρών-μελών) θέλουν να δείξουν στους πολίτες ότι κάνουν κάτι. Γι’ αυτό θέλω να τις βοηθήσω»! Μετά τον Τσίπρα που είχε προσφερθεί να βοηθήσει την Μέρκελ στο προσφυγικό-μεταναστευτικό, άλλος ένας που θέλει να βοηθήσει με τις πλάτες της γονατισμένης Ελλάδας!

Μία εξαρχής ασταθής συμφωνία

Η ευρωτουρκική συμφωνία του Μαρτίου 2016 ήταν σχεδόν εξαρχής ασταθής. Κι αυτό, επειδή πολύ δύσκολα θα βρεθεί λύση στο ζήτημα της κατάργησης της βίζας στα διαβατήρια των Τούρκων που ταξιδεύουν στην Ευρώπη. Η ΕΕ προσπαθεί να αποτρέψει την κατάρρευση, αλλά είναι απρόθυμη να καταργήσει τη βίζα.

Όλο αυτό το διάστημα καταβάλλονται διπλωματικές προσπάθειες στο παρασκήνιο για την εξεύρεση ενός συμβιβασμού, αλλά, λόγω και της επιδείνωσης των ευρωτουρκικών σχέσεων, λύση δεν προέκυψε. Στην πραγματικότητα, η συμφωνία αντιμετωπίζει πρόβλημα επιβίωσης. Προς το παρόν, πάντως, ο Ερντογάν αποφεύγει να την καταγγείλει.

Η αιτία δεν είναι, βεβαίως, πως ενδιαφέρεται για τις επιπτώσεις στην ΕΕ. Η αιτία είναι πως δεν θέλει να δημιουργηθεί η εντύπωση πως από την Τουρκία μπορείς εύκολα να βρεθείς στην Ευρώπη. Η γειτονική χώρα ήδη φιλοξενεί περίπου 4.500.000 πρόσφυγες και μετανάστες. Δεν θέλει, λοιπόν, με μία δημόσια καταγγελία της ευρωτουρκικής συμφωνίας να τροφοδοτήσει ένα κύμα, το οποίο σε πρώτη φάση τουλάχιστον θα κατακλύσει την Τουρκία.

Ο εγκλωβισμός και η “απόδραση”

Ακόμα και εάν η ευρωτουρκική συμφωνία κατέρρεε, άλλωστε, δεν πρόκειται να προκληθεί το μεγάλο κύμα προσφύγων-μεταναστών του 2015 και των αρχών του 2016 προς τα νησιά του Αιγαίου. Το κλείσιμο του βαλκανικού διαδρόμου έχει καταστήσει τον δρόμο προς την Ελλάδα μη ελκυστικό. Οι πρόσφυγες και μετανάστες την βλέπουν σαν χώρα-τράνζιτ και δεν θέλουν να εγκλωβιστούν εδώ. Γι’ αυτό και η μεγάλη πλειονότητα είναι απρόθυμη να μπει σ’ αυτή την περιπέτεια, ακόμα και εάν μέσω των διακινητών οι τουρκικές αρχές τους παρακινούν προς αυτή την κατεύθυνση.

Αυτό, ωστόσο, δεν είναι παρήγορο, επειδή η Ελλάδα δεν είναι σήμερα σε θέση να δεχθεί ένα νέο κύμα, έστω και εάν αυτό είναι μικρό. Το σύστημα φιλοξενίας που έχει όλους τους προηγούμενους μήνες οικοδομηθεί έχει προβλήματα και δεν μπορεί να αντέξει μία σημαντική αύξηση των τωρινών εισροών. Πολύ περισσότερο εάν οι επιστροφές προσλάβουν μαζικό χαρακτήρα.

Ο λόγος που το Βερολίνο αποφάσισε να στέλνει πίσω πρόσφυγες-μετανάστες με βάση τον κανονισμό “Δουβλίνο” είναι ότι, παρά το κλείσιμο του βαλκανικού διαδρόμου, ένας αριθμός καταφέρνει να φθάσει στην κεντρική Ευρώπη. Τα κυκλώματα διακινητών που δραστηριοποιούνται στα βόρεια σύνορα της Ελλάδας καταφέρνουν έναντι αμοιβής να περνάνε μικρές ομάδες προσφύγων-μεταναστών από αφύλακτες διαβάσεις και να τους προωθούν προς Βορρά.

Επιστρέφοντάς τους στην Ελλάδα, το Βερολίνο αφενός τιμωρεί την Αθήνα, επειδή δεν φυλάει επαρκώς τα βόρεια σύνορα (λες και είναι δυνατόν αυτά να σφραγισθούν), αφετέρου ελπίζει πως θα αποθαρρύνει τους πρόσφυγες-μετανάστες να επιχειρούν το παράνομο ταξίδι τους προς Βορρά. Τα γεγονότα, ωστόσο, αποδεικνύουν πως τέτοιου είδους μέτρα δεν είναι αποτελεσματικά. Ελάχιστα θα επηρεάσουν τα πράγματα. Όσο παρατείνεται ο εγκλωβισμός στην Ελλάδα τόσο θα ενισχύεται το ρεύμα για “απόδραση” προς Βορρά.