Το πόκερ με το ρωσικό αέριο – Ο ρόλος Ουκρανίας και Τουρκίας

Τεράστιο ενδιαφέρον παρουσιάζει γεωπολιτικά η σύγκρουση Ρωσίας-Ουκρανίας. Πριν τα Χριστούγεννα μάλιστα, είχα αρθρογραφήσει σχετικά με τον τρόμο που έρχεται από τον Βορρά, αναλύοντας την διαμάχη των δύο χωρών, τόσο στις σκοτεινές μέρες του πολέμου του Ντομπάς όσο και για τη μεταξύ τους διαμάχη για τους αγωγούς. H προσοχή όλων των ηγετών, μάλιστα, ήταν στραμμένη τότε στις μεταξύ τους διαπραγματεύσεις καθώς στις 31 Δεκεμβρίου 2019 έληγε η μεταξύ τους συμφωνία για την μεταφορά φυσικού αερίου στην Ευρώπη. Υπήρχε τότε άμεσος κίνδυνος να μείνει για τρίτη φορά χωρίς φυσικό αέριο η κεντρική και βόρεια Ευρώπη.

Μία μέρα πριν εκπνεύσει η συμφωνία, την παραμονή της Πρωτοχρονιάς, ο Γιούρι Βιτρένκο της Naftogaz από την ουκρανική πλευρά και ο Αλεξέϊ Μίλλερ της Gazprom από τη ρωσική πλευρά, έδωσαν τα χέρια και συμφώνησαν αρχικά σε ένα γενικό πλαίσιο συμφωνίας. Τότε, οι επιμέρους όροι της συμφωνίας που επετεύχθη στο παρά 1’, δεν είχαν ανακοινωθεί κάτι που έγινε στις 7 Ιανουαρίου.

Τι προβλέπει η συμφωνία τελικά αυτή; Τελικά, δεν είναι ετήσια όπως επιθυμούσε η ρωσική πλευρά αλλά ούτε δεκαετής όπως επεδίωκε η Ουκρανία. Είναι 5ετούς διάρκειας. Οι κυριότεροι όροι της συμφωνίας από τους οποίους πλέον μπορούμε να εξάγουμε ασφαλή συμπεράσματα και προβλέψεις για το μέλλον των σχέσεων των δύο χωρών είναι οι εξής:

• Για την πρώτη χρονιά, δηλαδή για φέτος, προβλέπεται ότι ο ελάχιστος όγκος διαμετακόμισης ρωσικού φυσικού αερίου από τους ουκρανικούς αγωγούς θα είναι 65 δισ. κυβικά μέτρα ενώ για τα επόμενα 4 έτη (2021-2024) o ελάχιστος όγκος προβλέπεται στα 40 δισ. κυβικά μέτρα ανά έτος.
• Τα 2,9 δισ. δολάρια που είχε κερδίσει η ουκρανική πλευρά μετά την προσφυγή της και την διαιτητική απόφαση της Στοκχόλμης που είχε εκδοθεί από το 2017 αλλά η GazProm δεν τα κατέβαλε ως όφειλε, θα κατατεθούν άμεσα στον λογαριασμό της ουκρανικής εταιρίας. Η κατάθεση πραγματοποιήθηκε ήδη από τις 27 Δεκεμβρίου 2019.
• Η ουκρανική πλευρά παραιτείται άμεσα και αμετάκλητα από τις υπόλοιπες αξιώσεις της που ανερχόταν στο ποσό των 9 δισ. δολαρίων και είχε φτιαχτεί φάκελος διεκδίκησης προς διαιτησία. Μάλιστα η Ουκρανία οφείλει να παραιτηθεί από κάθε είδους διεκδίκηση κεφαλαίων ή τόκων είτε βρίσκονται σε δικαστικό στάδιο είτε όχι.
• Άρση της προσάρτησης από τα περιουσιακά στοιχεία, τα περιουσιακά στοιχεία και τα χρηματικά κεφάλαια της Gazprom και άρνηση από τυχόν μελλοντικές αξιώσεις και διαδικασίες βάσει των συμβάσεων που υπογράφηκαν τον Ιανουάριο του 2009.
• Το ζήτημα της προμήθειας φυσικού αερίου δεν υπόκειται στις συμφωνίες δέσμης μέτρων.
• Η συμφωνία που επετεύχθη δεν επηρεάζει επίσης τις απαιτήσεις του Ομίλου Naftogaz κατά της Ρωσικής Ομοσπονδίας σχετικά με τα περιουσιακά στοιχεία που κατασχέθηκαν στην Κριμαία την περίοδο του πολέμου.

Η εκνευριστική ρωσογερμανική συμμαχία

Όπως ήταν φυσικό, το θέμα επικρότησε με πανηγυρικές δηλώσεις η καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ η οποία ευχαρίστησε θερμά τον αντιπρόεδρο της Κομισιόν κ. Maroš Šefčovič, τον Γερμανό υπουργό Οικονομίας Peter Altmaier και όλους τους εμπλεκόμενους και ειδικότερα τον Georg Graf Waldersee, ειδικό απεσταλμένο της γερμανική κυβέρνησης. Ο Waldersee μάλιστα δήλωσε ότι «κατά τους τελευταίους τρεις μήνες συνέβαλε σημαντικά στη συμμετοχή στη διαμεσολάβηση μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας». Με απλά λόγια, η Ουκρανία παραιτήθηκε από διεκδικήσεις ύψους 9 δισ. δολ. αλλά πρόκειται να εκταμιεύσει στην πενταετία, καθαρά έσοδα της τάξης των 7 δισ. δολ.

Η συμφωνία αυτή επιτεύχθηκε τελικά κυρίως γιατί η Ουκρανία είναι η μοναδική χώρα που έχει αποθηκευτική ικανότητα άνω των 30 δισ. κ.μ. Αντίθετα, η εναλλακτική των Ρώσων Τουρκία, με τον TurkStream, έχει δυνατότητα αποθήκευσης μόνο 3 δισ. φυσικού αερίου. Από αυτά μάλιστα, το ένα το χρειάζεται για εσωτερική κατανάλωση. Οπότε, θα ήταν αδύνατον η Ρωσία να στηριχτεί αποκλειστικά στην Τουρκία.

Φαινομενικά, πρόκειται για μια κατάληξη καλή για Ευρωπαίους, Ρώσους και Αμερικανούς, αλλά στην πραγματικότητα δεν είναι όλα καλά. Σε μερικούς μήνες αποπερατώνεται ο Nord Stream II και ο TurkStream και θα ξεκινήσουν και τα έργα κατασκευής μεγάλων αποθηκευτικών μονάδων που θα καταστήσουν “άχρηστους” για την Ρωσία τους αγωγούς της Ουκρανίας.

Το γεγονός αυτό θα προκαλέσει κλιμακωτές αντιδράσεις στην οικονομία της Ουκρανίας. Προς το παρόν, τα έσοδά της και οι χιλιάδες θέσεις εργασίας παραμένουν ως έχουν, αλλά αποδείχτηκε για άλλη μια φορά, ότι η Ρωσία και η Γερμανία, έχουν αναπτύξει μια τεράστια ενεργειακή συμμαχία, η οποία έχει εκνευρίσει αφάνταστα την αμερικανική πλευρά.

Μπροστά στο κέρδος

Τα παραπάνω όμως αποδεικνύουν, όπως έχουμε υποστηρίξει ξανά, το εξής: Ακόμη και χώρες σε εμπόλεμη κατάσταση, όπως Ρωσία και Ουκρανία, μπροστά στο κέρδος και το χρήμα ξεχνούν τις πολεμικές ιαχές και υπογράφουν τεράστιες οικονομικές συμφωνίες. Τι κι αν είναι κρατικές εταιρίες όπως οι δύο προαναφερθείσες; Λειτουργούν το ίδιο οικονομικίστικα, το ίδιο συμφεροντολογικά, όπως και οι supermajors ιδιωτικές πολυεθνικές.

Τίθεται εδώ το εξής εύλογο ερώτημα, πως η Ουκρανία θα πείσει τους διεθνείς οργανισμούς ότι κάποια εδάφη της “κατέχονται παράνομα” από ρωσικά στρατεύματα ενώ την ίδια στιγμή δέχτηκε να υπογράψει συμφωνία με την “κατοχική” δύναμη; Τελικά, αυτό δεν φαίνεται να πολυαπασχόλησε κανέναν αφού το χρήμα ρέει. Άλλωστε πέντε χρόνια θα περάσουν γρήγορα και πιστέψτε με δεν θα είναι καθόλου βαρετά.

Πως θα μπορούσαν άλλωστε να είναι βαρετά καθώς ήδη, μετά την υπογραφή της ρωσοουκρανικής συμφωνίας, βγήκε ο Ερντογάν να ανακοινώσει ότι το πρώτο μέρος του αγωγού TurkStream μπήκε σήμερα σε λειτουργία και θα μεταφέρει στους Τούρκους καταναλωτές 15.75 δισ. κ.μ. φυσικού αερίου ετησίως. Σε δεύτερη φάση, όπως είπε ο Τούρκος πρόεδρος, ο ίδιος αγωγός θα μεταφέρει στους Ευρωπαίους καταναλωτές άλλα 15.75 δισ. κ.μ. ανά έτος παρακάμπτοντας την Ουκρανία!

Όσον αφορά σε εκείνους που σκέπτονται ακόμα ρομαντικά οραματιζόμενοι μια χριστιανική Ευρώπη που τα βάζει με τον ισλαμιστή Ερντογάν, νομίζουμε ότι η συνοδευτική φωτογραφία είναι αποκαλυπτική της πραγματικότητας. Βαλκάνιοι ηγέτες ανοίγουν παρέα με τον Πούτιν και τον Ερντογάν τη στρόφιγγα του αγωγού TurkStream. Κατά τα άλλα, ελπίζω να μην ταράξαμε τον ύπνο ορισμένων εδώ στην Ελλάδα, που βλέπουν διαρκώς όνειρα και δεν λένε να ξυπνήσουν.