Μεταρρυθμίσεις με προοδευτική ταυτότητα

Δεδομένου ότι ο χώρος της σοσιαλιστικής Αριστεράς («Κεντροαριστεράς» στην ελληνική πολιτική διάλεκτο) πρέπει να έχει ταυτότητα και οι θεσμικές μεταρρυθμίσεις, τις οποίες επιδιώκει να προωθήσει πρέπει να έχουν κι αυτές την αντίστοιχη ταυτότητα. Πρέπει να είναι γνήσια και ριζικά προοδευτικές και να συνθέτουν μια συνολική πρόταση αναθέσμισης της χώρας.

Αυτό σημαίνει όχι μόνον ανάταξη των θεσμών αλλά και μια νέα θεσμική αρχιτεκτονική, προς όφελος του λαού και του τόπου. Διότι οι θεσμοί, δεν είναι αυτοσκοπός και δεν πρέπει να αντιμετωπίζονται υπό το πρίσμα μιας στείρας θεσμολαγνείας. Ούτε, όμως, πρέπει να προσχωρήσουμε στην άποψη μιας άκριτης προσαρμογής στα σημερινά δεδομένα.

Αυτό που διαφοροποιεί την προοδευτική πολιτική από έναν άχρωμο εκμοντερνισμό είναι η προσεκτική διήθηση των διεθνών και ευρωπαϊκών δεδομένων. Είναι η επιλογή εκείνων των λύσεων που αντιστοιχούνται μεν στις νέες εξελίξεις, χωρίς όμως εκπτώσεις στις βασικές δημοκρατικές και κοινωνικές κατακτήσεις του ευρωπαϊκού μοντέλου. Εν κατακλείδι, το μεγάλο ζητούμενο για τους θεσμούς είναι να σχεδιαστούν και να οργανωθούν κατά τέτοιο τρόπο ώστε να εκπληρώσουν, ταυτόχρονα, έναν διττό κρίσιμο ρόλο:

• Πρώτον, καθοδηγητικό και παιδαγωγικό ρόλο, διότι είναι γνωστό ότι οι θεσμοί παράγουν ιδεολογία.
• Δεύτερον, λυτρωτικό ρόλο για τη χώρα, δεδομένης της απελευθερωτικής πολιτικής και κοινωνικής δυναμικής που μπορούν να αναπτύξουν.

Με βάση λοιπόν το παραπάνω γενικό πλαίσιο μπορούμε πλέον να προσδιορίσουμε τα πεδία στα οποία πρέπει να κινηθεί μια γνήσια προοδευτική πολιτική και να ορίσουμε με τίτλους τις αναγκαίες θεσμικές μεταρρυθμίσεις:

Ρήξη με τον καθεστωτισμό

Το πρώτο πεδίο είναι η ρήξη με τον βαθύτατο κρατικοοικονομικό «καθεστωτισμό», που διαπερνά σήμερα όλες τις πτυχές και όλες τις εκδοχές του πολιτικοδιοικητικού μας συστήματος. Η ρήξη αυτή είναι απαραίτητη, προκειμένου ο χώρος αυτός να πείσει για ένα νέο ξεκίνημα. Αρκεί βέβαια να διακριθεί σαφώς από τις ποικίλες «αντισυστημικές» και σε τελευταία ανάλυση αντιδημοκρατικές αντιλήψεις που καλλιεργήθηκαν την περίοδο των «αγανακτισμένων».

Μετά και από την επισήμανση αυτή ας δούμε τα επί μέρους βήματα αυτής της ρήξης:

Πρώτο βήμα

Το πρώτο βήμα είναι η εξάλειψη των ποικίλων προνομίων των μελών των τριών εξουσιών. Όχι μόνον γιατί δεν έχουν πλέον καμία δικαιολογητική βάση, αλλά και διότι καλλιεργούν και αναπαράγουν καθεστωτικές νοοτροπίες και πρακτικές, που αναγορεύουν τους κατόχους τους σε μια στεγανοποιημένη ελίτ. Ελίτ αποκομμένη από τα προβλήματα και τις αγωνίες των ευρύτερων λαϊκών στρωμάτων.

Μια ειδικότερη πτυχή αυτών των προνομίων είναι αυτά που αφορούν τις ποινικές και πολιτικές ευθύνες του πολιτικού προσωπικού. Και για τις μεν πρώτες είναι πανθομολογούμενο πλέον ότι πρέπει να καταργηθεί η διαφορετική ποινική αντιμετώπιση τόσο των υπουργών όσο και, εν μέρει, των βουλευτών.

Αλλά και για τις πολιτικές ευθύνες υπάρχει σοβαρό πρόβλημα. Στις εξεταστικές επιτροπές της Βουλής κυριαρχούν συχνά λογικές συγκάλυψης και αποσιώπησης, που επιτείνουν την απαξίωση του πολιτικού συστήματος. Ερωτάται λοιπόν: γιατί να μην ανατίθεται το έργο των εξεταστικών επιτροπών σε ανεξάρτητες προσωπικότητες, με απόφαση βέβαια της Βουλής, ώστε να μην υπάρχει υπόνοια για πρυτάνευση μικροκομματικών σκοπιμοτήτων;

Δεύτερο βήμα

Το δεύτερο βήμα είναι η ρήξη με τον καθεστωτισμό. Είναι η καταπολέμηση των υπόγειων αθέμιτων συναλλαγών του πολιτικού προσωπικού με ποικίλα οικονομικά και μιντιακά συμφέροντα, στο πλαίσιο της διαβόητης πλέον διαπλοκής. Η διαπλοκή βέβαια δεν είναι κατασκεύασμα, όπως υποστηρίζουν ορισμένοι, αλλά υπαρκτή και οδυνηρή πραγματικότητα. Τι σημαίνει όμως μια τέτοια ρήξη;

Σημαίνει επιβολή πλήρους διαφάνειας για την χρηματοδότηση και γενικότερα την οικονομική και επικοινωνιακή ενίσχυση κομμάτων και υποψηφίων, τόσο στις βουλευτικές όσο και στις αυτοδιοικητικές εκλογές. Οι λύσεις υπάρχουν και έχουν ήδη διατυπωθεί από σχετική επιτροπή, στην οποία συμμετείχα μαζί με τον συνάδελφο Νίκο Αλιβιζάτο, ως πρόεδρο. Το μόνο που απομένει είναι να επιδειχθεί ισχυρή πολιτική βούληση και να επιλυθούν κάποια αμφιλεγόμενα ζητήματα, όπως η δυνατότητα χρηματοδότησης των κομμάτων και από εταιρείες, στην οποία είμαι κατηγορηματικά αντίθετος.

Σημαίνει, επίσης, συνολική, πλουραλιστική  και εκ βάθρων αναρρύθμιση του ραδιοτηλεοπτικού τοπίου. Έτσι θα καταργηθεί επιτέλους το καθεστώς της ανομίας και της συναλλαγής και να τεθούν καθαροί και σαφείς κανόνες προς όλους, τόσο ως προς την παροχή όσο και ως προς την διατήρηση των αδειών. Μετά την ακύρωση του νόμου Παπά από το Συμβούλιο Επικρατείας, σήμερα βρισκόμαστε εν αναμονή του διαγωνισμού για τις τηλεοπτικές άδειες από το νέο Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης.

Τρίτο βήμα

Τρίτο βήμα ρήξης με τον κρατικοοικονομικά καθεστωτισμό είναι η ανατροπή κατεστημένων νοοτροπιών και  πρακτικών στο εσωτερικό της διοικητικής μηχανής. Νοοτροπίες που εκδηλώνονται όχι μόνον μέσω μιας σκαιάς γραφειοκρατικής αντιμετώπισης αλλά και μέσω αδιαφανών και συχνά παράνομων συναλλαγών πάσης φύσεως.

Δυστυχώς, είναι προφανές ότι στην πολιτική ζωή δεν υπάρχει, από καμία πλευρά, σχέδιο για την επιτελική αναδιάρθρωση του κράτους. Αυτή προϋποθέτει τον ριζικό διαχωρισμό των αρμοδιοτήτων σχεδιασμού και ελέγχου από τις εκτελεστικές αρμοδιότητες. Αυτό είναι το σημείο κλειδί: το να αποτελέσει ο σχεδιασμός και ο έλεγχος το αποκλειστικό αντικείμενο των υπουργείων. Τα υπουργεία πρέπει να είναι πλέον μικρά, ευέλικτα και επιτελικά, με ολιγάριθμο αλλά υψηλών προδιαγραφών προσωπικό, που θα προκύπτει από ανοιχτό διαγωνισμό σε όλον τον δημόσιο τομέα.

Οι εκτελεστικές αρμοδιότητες πρέπει  να μεταφερθούν προς τα κάτω, σε φορείς της αποκεντρωμένης καθ’ ύλην διοίκησης ή και της Αυτοδιοίκησης. Σταδιακά, στο πλαίσιο ενός ευρύτερου μετασχηματισμού του κράτους, πρέπει να υποκαταστήσει πλήρως την αποκεντρωμένη διοίκηση με ταυτόχρονη και πολλαπλή αναβάθμιση του ρόλου της.

Αυτές οι αλλαγές επιβάλλεται να συνδυασθούν με την ριζική αναδιοργάνωση των ΚΕΠ, ώστε να μετατραπούν σε ολοκληρωμένα τοπικά διοικητικά κέντρα, αλλά και με την κατάργηση –σε μεγάλο βαθμό– των προληπτικών ελέγχων ως προς την παροχή των πάσης φύσεως διοικητικών αδειών. Έτσι θα βελτιωθεί ραγδαία η αποτελεσματικότητα του κρατικού μηχανισμού αλλά και θα χτυπηθούν στη ρίζα τους σημαντικές εστίες διαφθοράς και διαπλοκής.