Οι χίμαιρες του πολέμου – Ο Αλέξανδρος στο Αφγανιστάν

“Οι χίμαιρες του πολέμου – Ο Αλέξανδρος στο Αφγανιστάν” είναι ο τίτλος του νέου βιβλίου του Γιώργου Ηλιόπουλου (εκδόσεις Μπαρτζουλιάνος). Ένα βιβλίο που μας ταξιδεύει στη μοναδική εκείνη εκστρατεία όχι μόνο για να μας προσφέρει νέα στοιχεία για την πιο δύσκολη εκστρατεία του Αλεξάνδρου, αλλά και για να βγάλει συμπεράσματα με διαχρονική ισχύ.

Ας θυμηθούμε, λοιπόν, ότι κατά το 1838 η Βρετανική Αυτοκρατορία αποφασίζει να εισβάλλει στο Αφγανιστάν, για να ελέγξει και να εξουδετερώσει τις ενοχλητικές αφγανικές συμμορίες των επιδρομέων, που παρενοχλούν συστηματικά τα βορειοδυτικά σύνορα της Ινδίας. Σκοπός της όμως είναι και να αναιρέσει κάθε πιθανότητα ελέγχου της χώρας από τους Ρώσους.

Σύμφωνα με τον στρατηγό James Lund, ελάχιστες επιχειρήσεις στη στρατιωτική ιστορία της Βρετανίας έχουν να επιδείξουν τόσο χαρακτηριστική αδυναμία σχεδιασμού και ανικανότητα ως προς την πραγματοποίηση του στόχου τους, όπως η αφγανική εκστρατεία. Η τελευταία αποτελεί μία από τις χειρότερες στιγμές της Βρετανικής Αυτοκρατορίας.

Μία τετραετία αργότερα, το 1842, οι Βρετανοί αποχωρούν, για να επιβιώσει τελικά μόνον ένας, ο Dr. William Brydon, που αργότερα αποτελεί το πρότυπο για τον θρυλικό χαρακτήρα του Dr. Watson, όπως παρουσιάζεται από τον sir Arthur Conan Doyle στις περιπέτειες του Sherlock Holmes. Όμως για τα 15.200 φαντάσματα των νεκρών του βρετανικού στρατού στην τραγική αυτή περιπέτεια, δεν υπάρχει ούτε δικαίωση, αλλά ούτε καν κάποια στοιχειώδης πράξη τιμής για τη μνήμη τους και για τον εντελώς αναίτιο θάνατό τους.

Έκτοτε η κοινή γνώμη στον αποκαλούμενο δυτικό κόσμο αντιμετωπίζει το Αφγανιστάν με τη μορφή μίας κοιτίδας ανηλεών πολεμάρχων που συνήθως στρέφονται ο ένας εναντίον του άλλου. Ωστόσο, μετά την είσοδο στον νέο αιώνα η περιοχή αυτή αποκτά περίοπτη θέση στο πλαίσιο του λίκνου της ισλαμικής τρομοκρατίας.

Ομολογουμένως κατά την διάρκεια των τριών τελευταίων αιώνων, ο τραγικός αυτός τόπος μαγνητίζει την προσοχή των εκάστοτε υπερδυνάμεων, που επιχειρούν να επιβάλλουν μία νέα παγκόσμια τάξη. Όμως, όλες οι απόπειρες έχουν να επιδείξουν αποτελέσματα άλλοτε επιεικώς αμφίβολα και άλλοτε εντελώς καταστροφικά. Οι διαδοχικές δραματικές αποτυχίες των Βρετανών, κατά τον 19ο αιώνα, των Ρώσων και πλέον πρόσφατα των Αμερικανών και των συμμάχων τους, επαναφέρουν με θλιβερό τρόπο το Αφγανιστάν στο προσκήνιο, προκαλώντας εύλογες απορίες για την ποιότητα του σχεδιασμού των παρεμβάσεων.

Δυστυχώς, όλες οι επιχειρήσεις διακρίνονται στο αρχικό στάδιο για την υπερβολική αισιοδοξία τους που σχεδόν αγγίζει ή και υπερβαίνει τα όρια της υπερφίαλης συμπεριφοράς, για να καταλήξουν σε καταστροφικά και ταπεινωτικά αποτελέσματα. Οι Βρετανοί, οι Ρώσοι και οι Αμερικανοί Άβαταρ του μεγαλύτερου στρατηλάτη όλων των εποχών, εμφανίζονται ανεπίδεκτοι μάθησης.

Μάλιστα, δεν αντιλαμβάνονται το πώς πριν από 23 και πλέον αιώνες, μία ανεπανάληπτη προσωπικότητα από τη δύση φέρει μετά από ανελέητο και αιματηρό διετή αγώνα την περιοχή υπό ελληνικό έλεγχο. Ο τρόπος που το καταφέρνει είναι μετατοπίζοντας τα ανατολικά σύνορα του Ελληνισμού στην Κεντρική Ασία, επί τρεις αιώνες, σχεδόν στα όρια της Κίνας.