Γιατί στην Ευρώπη φυσάει άλλος άνεμος για το μεταναστευτικό

Με τις εικόνες από τα ελληνικά ανατολικά σύνορα να πλημμυρίζουν τα διεθνή ΜΜΕ, η προσοχή στην Ευρώπη στρέφεται στην Τουρκία και στις μεθόδους που μετέρχεται για να μεγιστοποιήσει το μέγεθος του προβλήματος. Με αφετηρία το 2011 και τον συριακό εμφύλιο, τα διεθνή ΜΜΕ εξαπολύουν ένα καταιγισμό ειδήσεων με επίκεντρο την κρίση του μεταναστευτικού που αποδίδεται με την μορφή μίας οργανικής συνέπειας, αναπόσπαστα συνδεδεμένης με συγκεκριμένη σειρά γεγονότων.

Καταβάλλονται τότε σύντονες προσπάθειες για να προωθηθεί και να διαχυθεί η άποψη ότι οι μετανάστες αποτελούν είτε θύματα κάποιων τρομερά αντίξοων περιστάσεων είτε θύματα του ανελέητου δικτάτορα Άσαντ. Σύμφωνα με την άποψη αυτή, οι πλούσιες χώρες του δυτικού κόσμου έχουν την υποχρέωση να προσφέρουν στους ανθρώπους αυτούς μία διέξοδο στο πρόβλημά τους, ενεργοποιώντας τους μηχανισμούς κοινωνικής πρόνοιας, που ούτως ή άλλως διαθέτουν.

Αρκετά παράδοξα, κατά το 2020, τα διεθνή ΜΜΕ δεν ασχολούνται με την ίδια προσήλωση με τους ταλαίπωρους μετανάστες. Αντίθετα, τονίζουν την προαναγγελθείσα επιθετική πρόθεση του Ερντογάν να επιτρέψει την μετακίνηση μεταναστών προς την ΕΕ, για να την συνδέσουν με τις αποτυχίες του στην Συρία. Ο βασικός πυλώνας της τρέχουσας ειδησεογραφίας δεν εστιάζεται στα εξαθλιωμένα θύματα, αλλά στο γεγονός ότι οι Τούρκοι χειραγωγούν και αξιοποιούν τους μετανάστες, με την μορφή ενός μοχλού άσκησης πιέσεων.

Μεταβάλλουν έτσι όλα τα προγενέστερα δεδομένα με μία αντίστροφη προβολή αλήθειας. Μέσα σε μία δεκαετία τα ΜΜΕ ανακρούουν πρύμνα, προβάλλοντας μία νέα αφήγηση για το μεταναστευτικό και την Τουρκία. Το δε “μαύρο πρόβατο” του 2015, η Ελλάδα, μετατρέπεται για τους Ευρωπαίους σε ανάχωμα σωτηρίας.

Επιπλέον, μετά τον αρχικό αιφνιδιασμό και την αναμετάδοση πλαστογραφημένων ειδήσεων από τα τουρκικά Μέσα για την υποτιθέμενη βάναυση συμπεριφορά των ελληνικών αρχών, αναφέρονται πλέον στο γεγονός ότι όλες αυτές οι πληροφορίες προέρχονται από την τουρκική πλευρά, εννοώντας έμμεσα πως δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα. Μάλιστα και ίσως συμπτωματικά, η δεύτερη μεταναστευτική κρίση συμπίπτει με την άρνηση του ΝΑΤΟ να υποστηρίξει την Άγκυρα στην σύγκρουση του Ιντλίμπ.

Εκμετάλλευση και χειραγώγηση

Φυσικά ο πρόεδρος Ερντογάν δεν ευθύνεται για την δημιουργία της κρίσης, που ούτως ή άλλως προκαλείται με τη δαιμονοποίηση του συριακού καθεστώτος το 2011 από τον Λευκό Οίκο και τα ΜΜΕ, βυθίζοντας την Συρία έναν αιματηρό εμφύλιο πόλεμο. Η Τουρκία, όμως, εκμεταλλεύτηκε την κρίση στη Συρία για να βάλει πόδι. Ήδη κατέχει τρεις περιοχές στο βόρειο τμήμα της χώρας.

Παράλληλα, προβάλλεται ίσως υπερβολικά το καθεστώς της κοινωνικής πρόνοιας, που υπάρχει στην Ευρώπη, δημιουργώντας την εντύπωση στους μετανάστες και πρόσφυγες πως όποιος επιτύχει να διεισδύσει σε κάποια ευρωπαϊκή χώρα έχει λύσει αυτόματα τουλάχιστον τα βασικά του προβλήματα. Έτσι, με προπέτασμα τους χιλιάδες δύστυχους εκτοπισμένους Σύριους λόγω του εμφυλίου, συγκροτείται μία στρατιά μεταναστών από την κεντρική Ασία και την Αφρική, που αυτοπροσδιορίζονται σαν πρόσφυγες και απαιτούν άσυλο από την Ευρώπη.

Το φαινόμενο αυτό έχει αυτοπαγιδεύσει τον δυτικό κόσμο. Για κάποιους άλλους, όμως, αποτελεί μία χρυσή ευκαιρία για να το εκμεταλλευθούν και να αποκομίσουν μεγάλα οφέλη. Στην πραγματικότητα κανείς δεν έχει το δικαίωμα να κατηγορεί του Τούρκους για την κρίση των μεταναστευτικών ροών, όταν κάποιοι άλλοι αποτελούν τους αυτουργούς της. Μπορεί να τους κατηγορήσει ότι εργαλειοποιούν τις μεταναστευτικές ροές.

Ελλάδα και Τουρκία

Η Ελλάδα έχει μία μεγάλη ευκαιρία να αξιοποιήσει όχι μόνον υλικά, αλλά και ηθικά μία σειρά σημαντικών πλεονεκτημάτων, από την στιγμή που οι Ευρωπαίοι συνειδητοποιούν πως η ελληνική επικράτεια αποτελεί πρακτικά και όχι θεωρητικά το σύνορό τους. Η αποφασιστική της στάση στην αποτροπή μίας νέας εισβολής χιλιάδων μεταναστών είναι πολιτικό κεφάλαιο.

Η μαζική εισβολή μεταναστών απειλεί ουσιαστικά μία μικρή οικονομία της ΕΕ με αποσταθεροποίηση, σε μία εποχή που αγωνίζεται απεγνωσμένα να ανακάμψει. Αλλά και σε μία εποχή που αναμένεται να δοκιμαστεί σκληρά από τον κορονοϊό λόγω των επιπτώσεων στον τουρισμό. Η σθεναρή στάση της Αθήνας στον Έβρο όχι μόνο αποσπά τα εύσημα των Βρυξελλών, αλλά και εδραιώνει συγκριτικά πλεονεκτήματα στην οποιαδήποτε μελλοντική διαπραγμάτευση με τους εταίρους για οικονομικά ζητήματα.

Μόλις πριν από μία πενταετία μία ανάλογη ελληνική στάση με κλείσιμο των συνόρων φάνταζε αδιανόητη για τους Έλληνες πολιτικούς, που γενικά τρέμουν την ενδεχόμενη δαιμονοποίηση της χώρας και των ιδίων από τις Βρυξέλλες. Φοβούνταν μήπως κατηγορηθούν για απάνθρωπη συμπεριφορά και επιδεικτική αδιαφορία έναντι βασικών ανθρωπιστικών αρχών. Το νέο τοπίο επιβεβαιώνει για μία ακόμα φορά την ανυπαρξία αντικειμενικών κριτηρίων, με αποτέλεσμα το γεγονότα να κρίνονται κατά τις συνθήκες που επικρατούν.

Επιστροφή στο οθωμανικό μεγαλείο

Η Τουρκία διανύει ένα στάδιο που κυριαρχείται από συναίσθημα αποκατάστασης του οθωμανικού μεγαλείου. Έχει αποδυθεί σε ένα μεγάλο αγώνα για να πείσει τους κατοίκους της Κεντρικής Ασίας πως στην πραγματικότητα είναι Τούρκοι, αξιοποιώντας τα μεγάλα της εμπορικά και εκπαιδευτικά δίκτυα σε αυτές τις περιοχές. Οι ήδη εγκατεστημένοι Τούρκοι μετανάστες στην Ευρώπη αποτελούν ένα εκμεταλλεύσιμο προγεφύρωμα για την Άγκυρα και αναμφισβήτητα πρόκειται να αξιοποιηθεί στην διαμάχη του Ερντογάν με την Μόσχα με αντικείμενο τον έλεγχο του Ιντλίμπ, στη βορειοδυτική Συρία.

Παράλληλα η Άγκυρα θα επιχειρήσει να χειραγωγήσει τους μουσουλμάνους μετανάστες στην ΕΕ, εκμεταλλευόμενη το θρησκευτικό συναίσθημα και την αλληλεγγύη. Στόχος της είναι να τους μετατρέψει σε πέμπτη φάλαγγα για να πιεσθούν οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να συναινέσουν στις τουρκικές απαιτήσεις και μοιραία να αποδεχθούν την επέκταση της ζώνης επιρροής της Άγκυρας στη Συρία κι όχι μόνο.

Η πεποίθηση του Ερντογάν πως οι αδυναμίες του δυτικού κόσμου παρέχουν εξαιρετικά μεγάλες ευκαιρίες για την Τουρκία, μάλλον πρόκειται να αποδειχθεί λανθασμένη, οδηγώντας μοιραία σε αρνητικές εξελίξεις. Το σφάλμα του έγκειται στο γεγονός ότι δεν έχει την υπομονή να περιμένει να ωριμάσουν οι συνθήκες που θα του επιτρέψουν ομαλά να απολαμβάνει σταδιακά κάποια σημαντικά οφέλη για την χώρα του.

Η Ευρώπη ξυπνάει

Από την άλλη πλευρά η ΕΕ αντιμετωπίζει μία σειρά προβλημάτων, πολλά από τα οποία πηγάζουν από την προγενέστερη στάση της στο μεταναστευτικό και από το γεγονός ότι οι μεγάλοι εταίροι, όπως η Γαλλία, η Γερμανία και η Ιταλία, έχουν ζωτικά συμφέροντα στην Τουρκία. Όμως και εντελώς παράδοξα οι παράμετροι αυτοί περιθωριοποιούνται και αναδύεται μία εντελώς διαφορετική προσέγγιση που προκρίνει την σκληρή στάση στο μεταναστευτικό και απέναντι στις απειλές του προέδρου Ερντογάν.

Ταυτόχρονα, διογκώνεται και ο κίνδυνος για το πολιτικό κατεστημένο στις ευρωπαϊκές χώρες την πολιτική ενίσχυση παρατάξεων που πρακτικά ήταν περιθωριακές πριν από δέκα χρόνια, με εξαίρεση ίσως το κόμμα της Λεπέν στη Γαλλία. Οι παρατάξεις αυτές έχουν κοινό παρονομαστή την αντίθεση στην είσοδο μουσουλμάνων μεταναστών στη Γηραιά Ήπειρο.

Επιπλέον, οι Ευρωπαίοι μάλλον αντιλαμβάνονται πως ίσως καταλήξουν στην εντελώς ευάλωτη και ανίσχυρη θέση που βρισκόταν η Αφρική κατά την εποχή της ανελέητης αποικιοκρατίας. Με άλλα λόγια, εάν δεν υπερασπισθούν τα σύνορά τους θα υποχρεωθούν να αποδεχθούν ένα καθεστώς άγριας εκμετάλλευσης από χώρες, όπως είναι στην τρέχουσα περίοδο η Τουρκία, χωρίς μάλιστα προοπτικές αντίστασης.