Τα φύκια και οι καλλιεργητές της θάλασσας

Στις ΗΠΑ τις τελευταίες δεκαετίες εμφανίσθηκε ένα νέο επάγγελμα, το επάγγελμα του ocean farmer. Σε ελεύθερη μετάφραση θα λέγαμε καλλιεργητής σε θαλάσσια έκταση. Αναφερόμαστε σε ταυτόχρονη καλλιέργεια φυκιών και οστρακοειδών. Στην ΕΕ τα φύκια είναι γεωργικά προϊόντα που εμπίπτουν στο άρθρο 1 παράγραφος 2 πρώτο εδάφιο (στοιχείο α) του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 834/2007. Υπάρχουν, μάλιστα, επιδοτούμενα ερευνητικά προγράμματα, αλλά και προγράμματα καλλιέργειας φυκιών, δεδομένου η χρήση τους είναι πολυποίκιλη και εξ αυτού η αξία τους είναι υψηλή.

Στις ΗΠΑ δημιουργούν επιχειρήσεις που λειτουργούν και παράγουν σε λιγότερο από 12 μήνες, μισθώνοντας θαλάσσια έκταση 20 στρεμμάτων με αρχικό κεφάλαιο 20.000 δολαρίων και με εργαλείο μία βάρκα. Συγκεκριμένα παράγουν ταυτόχρονα στον ίδιο χώρο φύκια και οστρακοειδή.

Διαμορφώνουν μια υποθαλάσσια εγκατάσταση, έναν «κρεμαστό υποθαλάσσιο λαχανόκηπο», όπου αναπτύσσονται κυρίως μακροφύκη, αλλά και οστρακοειδή πάνω σε ποντισμένα σχοινιά, που τα συγκρατούν σημαδούρες. Η παραγωγή ανά στρέμμα αγγίζει μέχρι και τους 30 τόνους φυκιών καθώς και 250.000 τεμάχια οστρακοειδών (στρείδια, μύδια και χτένια).

Στην Ιρλανδία στο πλαίσιο του προγράμματος MABFUEL καλλιεργείται μια ειδική ποικιλία από φύκια που προορίζονται για την παραγωγή βιοκαυσίμων. Έρευνες έχουν δείξει ότι τα καύσιμα με βάση τα φύκια μπορούν να οδηγήσουν σε μείωση κατά 68% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου σε σύγκριση με τα ορυκτά καύσιμα. Το δε παραγόμενο Green Crude (πράσινο αργό πετρέλαιο) πληροί τα πρότυπα ποιότητας των καυσίμων.

Προγράμματα για φυκοκαλλιέργειες

Στο πλαίσιο του έργου At-SEA που χρηματοδοτεί η ΕΕ έχουν αναπτυχθεί προηγμένα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα, χάρη στα οποία επιτυγχάνονται υψηλές αποδόσεις από επιπλέουσες μονάδες φυκοκαλλιέργειας. Παρέχεται, μάλιστα, η δυνατότητα για εύκολη εκμηχάνιση της καλλιέργειας.

Ο συντονιστής του έργου Bert Groenendaal, ανέφερε ότι η καλλιέργεια φυκιών, στην κλίμακα που είναι εφικτή χάρη στα νέα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα, μπορεί να διευκολύνει τη δημιουργία κλάδου αξίας πολλών δισεκατομμυρίων ευρώ στην Ευρώπη και να οδηγήσει σε τόνωση της ανάπτυξης και της απασχόλησης. Δήλωσε δε χαρακτηριστικά: «Οι οικονομικές δυνατότητες που προσφέρουν τα φύκια είναι τεράστιες. Οι επιχειρήσεις ενδιαφέρονται για το συγκεκριμένο προϊόν το οποίο προορίζεται για πολλές διαφορετικές εφαρμογές, όπως τα τρόφιμα και τα πρόσθετα τροφίμων, οι ζωοτροφές, τα χημικά προϊόντα και τα καύσιμα».

Η επίτροπος Έρευνας, Καινοτομίας και Επιστημών Μόιρα Γκέγκεν Κουίν δήλωσε σχετικά: «Το έργο AT~SEA είναι ένα μόνο από τα πολλά έργα που δείχνουν πώς οι χρηματοδοτήσεις της ΕΕ βοηθούν τους ερευνητές και τις επιχειρήσεις να συνεργάζονται για να προάγουν την καινοτομία. Η συγκεκριμένη έρευνα θα δώσει στις επιχειρήσεις της ΕΕ τη δυνατότητα για αποτελεσματική καλλιέργεια ενός πολύτιμου πόρου που θα βελτιώσει την ανταγωνιστικότητά τους στις διεθνείς αγορές. Το νέο πρόγραμμα της ΕΕ για την έρευνα “Ορίζοντας 2020”, ύψους 80 δισ. ευρώ, διευκολύνει τις εταιρείες και τις επιχειρήσεις να μεταφέρουν νέες ιδέες από το εργαστήριο στην αγορά, γρήγορα και με χαμηλό κόστος».

Τι προσφέρει η φυκοκαλλιέργεια

Τα φύκια μπορούν να χρησιμοποιηθούν με πολλούς τρόπους. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι ήδη αξιοποιούνται στην παρασκευή βιοχημικών για φάρμακα, φυσικών καλλυντικών και οργανικών λιπασμάτων. Άλλα είδη φυκιών χρησιμοποιούνται στην παραγωγή βιοκαυσίμων.

Τα τρόφιμα και τα συστατικά τροφίμων είναι μια ακόμη χρήση. Ορισμένα είδη καλλιεργούνται ευρέως και καταναλώνονται άμεσα σε ασιατικές χώρες, εντασσόμενα άμεσα στη διατροφική τους αλυσσίδα. Στην Ευρώπη, μεταποιημένα τρόφιμα όπως σοκολατούχο γάλα, γιαούρτι, υγιεινά ποτά και μπύρα περιέχουν πολυσακχαρίτες φυκιών, όπως στερεά θρεπτικά υλικά (άγαρ), καραγενάνη και αλγινικά άλατα ως συνδετικά μέσα ή γαλακτωματοποιητές. Λιπίδια και πρωτεΐνες υψηλής αξίας, αντιοξειδωτικά, πηκτωματοποιητές, βιταμίνες και ουσιώδη ορυκτά μπορούν επίσης να παραχθούν από φύκια για την παρασκευή τροφίμων.

Η καλλιέργεια φυκιών σε μεγάλη κλίμακα μπορεί να συμβάλλει στην διατήρηση του θαλάσσιου οικοσυστήματος. Τα καλλιεργούμενα φύκια μπορούν να συμβάλουν στην απορρόφηση του CO2 από το θαλασσινό νερό, καθώς και των θρεπτικών ουσιών από τα απόβλητα που κατά κόρον ρυπαίνουν τη θάλασσα. Εξασφαλίζουν επίσης ασφαλείς οικοτόπους για άγρια ψάρια και οστρακοειδή, τα οποία απειλούνται ακόμα και με εξαφάνιση.

Στα καθ’ ημάς

Στην Ελλάδα έχουμε κρίση, αλλά έχουμε και 16.000 χλμ. ακτογραμμής, 6.000 νησιά, νησίδες και βραχονησίδες. Αν εξαιρέσουμε την παραγωγή σπιρουλίνας και τις ηρωικές προσπάθειες δύο ως τριών Start uppers, που αξιοποιούν τα φύκια (μία εξ αυτών κατασκευάζει από φύκια θήκες για κινητά τηλέφωνα), το δώρο των ελληνικών θαλασσών παραμένει αναξιοποίητο. Δεν υπάρχει ενημέρωση, ευαισθητοποίση και προγραμματισμός ούτε σε κεντρικό, ούτε σε περιφερειακό, ούτε σε τοπικό επίπεδο.

Είναι μια πολύ καλή ευκαιρία για το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης, το Υφυπουργείο Νησιωτικής Πολιτικής, αλλά και τις 12 Περιφέρειες που έχουν νησιά ή και παράκτιες περιοχές να δραστηριοποιηθούν. Να ενημερώσουν, να ευαισθητοποιήσουν και να στηρίξουν ιδίως τους νέους επιχειρηματίες να αναπτύξουν την πολλά υποσχόμενη φυκοκαλλιέργεια. Σε συνεργασία και με τα ερευνητικά ιδρύματα μπορούν να αναπτύξουν την έρευνα και την καινοτομία στο τομέα ολιστικής αξιοποίησης της φυκοκαλλιέργειας. Θα είναι μία έμπρακτη συνδρομή στην πολυπόθητη παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας.