Σε δύο βάρκες πατάει η πολιτική της ΕΕ για την Τουρκία – Τι ειπώθηκε στο Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων

Αποφασισμένη εμφανίζεται η ΕΕ, ως προς την επιδίωξη διάλογου και εύρεσης κοινού εδάφους με την Άγκυρα. Η δεδομένη στιγμή, μάλιστα, αξιολογείται ως ιδιαίτερα επωφελής, καθώς τόσο οι Βρυξέλλες, όσο και το Βερολίνο θεωρούν ότι ο Ερντογάν είναι στριμωγμένος και αποσυντονισμένος. Για τον σκοπό αυτό έχει ήδη ξεκινήσει ένας χαμηλής δημοσιότητας διάλογος ΕΕ-Τουρκίας, στον οποίο προΐστανται ο υπεύθυνος για την ευρωπαϊκή εξωτερική πολιτική Ζοζέπ Μπορέλ και ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσγλου (high level senior officials dialogue).

Στόχος είναι να καταγραφούν τα βασικά σημεία τριβής μεταξύ των δύο πλευρών. Πρόκειται για παρασκηνιακές διεργασίες, οι οποίες γίνονται μακριά από τα φώτα. Αυτά τα σημεία τριβής είναι που θα τεθούν στο τραπέζι της διαπραγμάτευσης την εβδομάδα που έρχεται, μεταξύ Ερντογάν, Μέρκελ και Μακρόν, μέσω τηλεδιάσκεψης, εξαιτίας του κορωναϊού.

Αν και φαίνεται να κινείται νωχελικά, η επαναδιαπραγμάτευση της ευρωτουρκικής συμφωνίας του 2016 για προσφυγικό-μεταναστευτικό, βρίσκεται σε εξέλιξη. Μπορεί το κλίμα να μην επέτρεψε στη θεσμική ηγεσία της ΕΕ να στρώσει κόκκινο χαλί στον Τούρκο πρόεδρο, όταν προ ημερών συναντήθηκε μαζί του στις Βρυξέλλες, αλλά οι Ευρωπαίοι είναι αποφασισμένοι να μην γυρίσουν την πλάτη στην Άγκυρα.

Ο πρόεδρος της ΕΕ και η πρόεδρος της Κομισιόν αρνήθηκαν να ικανοποιήσουν τα αιτήματα του Ταγίπ Ερντογάν και χρησιμοποιούν επικριτική γλώσσα για τις κινήσεις του, αλλά επ’ ουδενί η ΕΕ δεν του έχει κλείσει την πόρτα. Αντίθετα, επιθυμεί τον διάλογο και τη θέση αυτή εξέφρασε καθαρά ο ύπατος εκπρόσωπος Ζοζέπ Μπορέλ στο Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων της ΕΕ που συνήλθε στις 6 Μαρτίου.

Παρασκηνιακές διαπραγματεύσεις

Ετοιμάζονται, λοιπόν, για νέο γύρο διαπραγμάτευσης, μακριά, όμως, από τα φώτα της δημοσιότητας. Σύμφωνα με πληροφορίες, στις συναντήσεις τόσο στην Άγκυρα όσο και στις Βρυξέλλες ο Τούρκος πρόεδρος εξέφρασε έντονα την απογοήτευσή του για τη στάση της ΕΕ, υιοθετώντας επιθετικούς τόνους. Είναι ενδεικτικό ότι οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι χαρακτήρισαν τις συνομιλίες μαζί του δύσκολες, αλλά ειλικρινείς.

Στο πρόσφατο Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων της ΕΕ, ο Ζοζέπ Μπορέλ ενημέρωσε τους συμμετέχοντες υπουργούς Εξωτερικών για την επίσκεψή του στην Άγκυρα και για τη στάση του Ταγίπ Ερντογάν. Χαρακτήρισε αντιπαραγωγική την εργαλειοποίηση των μεταναστευτικών ροών σε βάρος της Ελλάδας και επανέλαβε την κριτική θέση που έχει λάβει το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο για τον ρόλο της Τουρκίας στη Συρία και για τις παράνομες γεωτρήσεις στην κυπριακή ΑΟΖ. Παρ’ όλα αυτά, ο ύπατος εκπρόσωπος εξέφρασε τη θέση πως πρέπει να υπάρξει συνεργασία με την Τουρκία για το ζήτημα των υδρογονανθράκων.

Γενικότερα, η Κομισιόν θεωρεί αναγκαία μία συνολική προσέγγιση για τις ευρωτουρκικές σχέσεις, επειδή κρίνει ότι είναι λάθος να αποξενώσει την Τουρκία, παρά την κριτική που ασκείται εκ μέρους των Ευρωπαίων. Η εκτίμηση στις Βρυξέλλες είναι ότι η Τουρκία είναι σε δυσχερή θέση λόγω των απωλειών της στη Συρία και ειδικά των δύσκολων ρωσοτουρκικών σχέσεων. Ο κοινός παρονομαστής είναι ότι πρέπει οι δίαυλοι επικοινωνίας με την Άγκυρα να παραμείνουν ανοικτοί.

Φωνές υπέρ της Τουρκίας

Αξίζει να σημειωθεί πως παρά την υποστήριξη που εκφράστηκε προς την Ελλάδα για τα γεγονότα στον Έβρο, από το Συμβούλιο δεν έλειψαν τα κράτη-μέλη που “ξανατραγούδησαν” το στερεότυπο αφήγημα για το πόσο γεωπολιτικά σημαντική είναι η Τουρκία για τη Δύση και πόσο λειτουργεί σαν “ασπίδα” στο μαλακό υπογάστριο του ΝΑΤΟ.

Το γεγονός ότι οι Ευρωπαίοι εκφράζουν την αλληλεγγύη τους ως προς την δοκιμαζόμενη στα σύνορα Ελλάδα είναι οπωσδήποτε σημαντικό. Το ίδιο και η αναγνώριση ότι ο Ταγίπ Ερντογάν έχει εργαλειοποιήσει το μεταναστευτικό. Σύμφωνα με πληροφορίες, στο Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων της ΕΕ εξετάστηκε όλο το πλέγμα των ευρωτουρκικών σχέσεων.

Αναφορικά με τις τουρκικές κατηγορίες ότι η ΕΕ αθέτησε τις δεσμεύσεις που είχε αναλάβει με την Κοινή Δήλωση του 2016, η Κομισιόν παραδέχεται ότι από τα 4,7 δις ευρώ έχουν εκταμιευτεί 3,2 δις, όπως επίσης και ότι δεν έχει προχωρήσει η κατάργηση της βίζας για Τούρκους που επισκέπτονται την Ευρώπη. Σύμφωνα με πληροφορίες, το ζήτημα της χρηματοδότησης θα τεθεί στις διαπραγματεύσεις με πρόθεση να ικανοποιηθεί το τουρκικό αίτημα, αλλά υπό όρους. Είναι κοινή η εκτίμηση, εξάλλου, ότι η Κοινή Δήλωση του 2016 θεωρείται ανεπαρκής και από την ΕΕ και από την Τουρκία, οπότε χρειάζεται επαναδιαπραγμάτευση.

Σε δύο βάρκες πατάει η ΕΕ

Στο σημείο αυτό είναι σημαντικό να τονιστεί η θέση που εξέφρασε ο Γερμανός υπουργός Εξωτερικών στο Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων. Αφού αναγνώρισε ότι η Τουρκία γίνεται ολοένα και πιο δύσκολος συνομιλητής, επανέλαβε ότι αποτελεί στρατηγικό εταίρο, ειδικά στον τομέα της ασφάλειας. Ως εκ τούτου, πρέπει να καταβληθεί η μεγαλύτερη δυνατή προσπάθεια για να παραμείνει στη Δύση, αν και φρόντισε να προσθέσει ότι δεν πρέπει η ΕΕ να υποκύπτει στους τουρκικούς εκβιασμούς. Πρόσθεσε, μάλιστα, με σημασία ότι Τουρκία δεν είναι μόνο ο Ερντογάν.

Είναι ξεκάθαρο ότι οι Ευρωπαίοι όχι μόνο θα κάτσουν στο ίδιο τραπέζι με τους Τούρκους, αλλά είναι και διατεθειμένοι να ικανοποιήσουν κάποια τουλάχιστον από τα αιτήματα του Ερντογάν. Η πολιτική αυτή μπορεί να μην δίνει στην Άγκυρα ό,τι ζητάει, αλλά την ευνοεί. Ο Τούρκος πρόεδρος έχει, άλλωστε, κάθε λόγο να βιάζεται. Το μέτωπο της Συρίας παραμένει εύφλεκτο, παρά την προσωρινή συμφωνία Πούτιν-Ερντογάν και τη σχετική μείωση της έντασης.

Σύμφωνα με πληροφορίες, παρά την κριτικά εποικοδομητική στάση της ΕΕ, ο Ερντογάν συνεχίζει να τηρεί επιθετική στάση. Όταν είχε συναντηθεί στην Άγκυρα με τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ και τον ύπατο εκπρόσωπο για την Εξωτερική πολιτική Ζοζέπ Μπορέλ, τους είχε παρουσιάσει υλικό από τον Έβρο για να τους πείσει ότι η Τουρκία δεν ωθεί τους μετανάστες, απλώς τους αφήνει ελεύθερους να πάνε όπου θέλουν.

Με άλλα λόγια επανέλαβε και σ’ εκείνες τις συνομιλίες το αφήγημα ότι το πλήθος μετακινήθηκε οικειοθελώς προς τον Έβρο, ως συνέπεια της απόφασης οι τουρκικές αρχές να μην εμποδίζουν πλέον “τους πρόσφυγε από την επαρχία Ιντλίμπ” να φτάσουν στα ελληνοτουρκικά σύνορα.

Διάλογο με την Τουρκία θέλουν οι Ευρωπαίοι

Η Αθήνα έχει αντιτάξει αποδεικτικά στοιχεία που αποκρούουν τον τουρκικό ισχυρισμό, αφού η προέλευση των μεταναστών που έχουν συσσωρευτεί στις Καστανιές του Έβρου είναι σε συντριπτικό ποσοστό από άλλες χώρες κι όχι από τη Συρία, πολύ περισσότερο πρόσφατα εκτοπισμένοι από την περιοχή Ιντλίμπ.

Αν και οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι έχουν γνώση όλων των παραπάνω και έχουν εκφράσει την αντίθεσή τους με τα επικίνδυνα παιχνίδια της Τουρκίας έναντι της Ελλάδας, όπως και της Κυπριακής Δημοκρατίας, η απόφαση έχει παρθεί και είναι ότι έφτασε η κατάλληλη στιγμή για συνολικό διάλογο με την Τουρκία.

Αν και οι Ευρωπαίοι θεωρούν την Τουρκία ταραξία, στα μάτια τους παραμένει στρατηγικός εταίρος. Υπήρξε, μάλιστα, και παραδοχή ευρωπαϊκής ευθύνης σε σχέση με την καθυστέρηση εκταμίευσης κονδυλίων που σημειώθηκε προς την Άγκυρα, εξαιτίας των διαφωνιών που είχαν τα κράτη μέλη μεταξύ τους. Η Αυστρία εμφανίζεται ως ένας από τους πιο αυστηρούς επικριτές της Τουρκίας μέσα στην ευρωπαϊκή οικογένεια.

Το μόνο σίγουρο είναι ότι στην επικείμενη συνάντηση του Γάλλου ηγέτη, της Γερμανίδας καγκελαρίου και του Τούρκου προέδρου θα κριθεί σε μεγάλο βαθμό το μεταναστευτικό, αλλά και η έκβαση, τόσο στον Έβρο, όσο και στο Αιγαίο. Ο τεχνικός διάλογος που λαμβάνει χώρα παρασκηνιακά ουσιαστικά θα είναι το πλαίσιο, εντός του οποίου θα διαπραγματευτούν από τη μια πλευρά ο Ταγίπ Ερντογάν κι από την άλλη οι Άγκελα Μέρκελ και ο Εμμανουέλ Μακρόν. Είναι, εξάλλου, η καγκελάριος που προωθεί με τη μεγαλύτερη ζέση το ξαναζέσταμα των ευρωτουρκικών σχέσεων.