Κι αν τελικά οι Σουηδοί έχουν δίκιο; – Οι “ατρόμητοι Βίκινγκς”

Γνωρίζοντας ότι υπάρχει ένα ισχυρό κοινωνικό δίχτυ, οι πολίτες της Σουηδίας αισθάνονται ασφαλείς και το κυριότερο έχουν εμπιστοσύνη στο κράτος τους. Σφυρηλατούν μία σχέση που τους μετατρέπει σε πραγματικούς πολίτες και δεν τους υποβαθμίζει σε “υπηκόους”. Επομένως ως κοινωνία μπορούν να αυξήσουν συλλογικά το δείκτη αυτονομίας και ανεξαρτησίας και ως άτομα και ως συλλογικότητες.

Αυτή είναι μία διπλή ευλογία για τη σουηδική κοινωνία, η οποία δημιουργεί κοινωνικά και φυσικά “αντισώματα” στους Σουηδούς, ενδυναμώνοντάς τους μεταφορικά και κυριολεκτικά στην μάχη τους με τον ιό. Τους παρέχει ανεξαρτησία σκέψης και αυτονομία κινήσεων. Δεν φοβούνται το φυσικό, κοινωνικό και εργασιακό περιβάλλον τους. Το θεωρούν σύμμαχο όχι εχθρό, ευκαιρία όχι απειλή. Με συγκεκριμένα και σεβαστά όρια, αλλά όχι αποκλεισμούς και εγκλεισμούς.

Γι’ αυτό και δεν είναι μέσα στην κουλτούρα τους το “μέσα”. Ζουν σε αρμονία με τη φύση, παρότι είναι γνωστό πως το ψυχρό σκανδιναβικό τοπίο δεν είναι ιδιαίτερα φιλόξενο. Η διαρκής μάχη με το χιόνι και το κρύο τους κάνει πιο κινητικούς, αθλητικούς και υγιείς σωματικά. Πόση ώρα μπορείς να ξαπλώσεις δίπλα σε μια παγωμένη λίμνη; Καμία! Πόσες ώρες μπορείς να αράξεις σε μια καυτή παραλία με μια μπύρα στο χέρι; Πολλές!

Αυτός είναι και ο πυρήνας της διαφοράς ανάμεσα στους “καναπεδάτους” Νότιους και στους καλογυμνασμένους Σκανδιναβούς. Με αυτές τις απλές και προφητικές ερωτήσεις με είχε προειδοποιήσει 21 χρόνια πριν η super sporty Σουηδέζα φίλη μου Mad για το τί θα ακολουθούσε στο σώμα μου, μόλις σταματούσα να βάζω καλάθια στα γήπεδα του μπάσκετ και άρχισα να γράφω ώρες στις χαλαρές αμμουδερές παραλίες.

Πώς ένα τέτοιο λαό θα τον “αμπαρώσεις” ξαφνικά στο σαλόνι του, όταν δεν τα καταφέρνει ούτε το δριμύ πολικό ψύχος; Να λοιπόν ένας βιολογικοβιωματικός λόγος που η κυβέρνησή τους αποφάσισε να μην εφαρμόσει αυστηρό lockdown. Η δική μας ορθά πρώτα μας φόβισε, αφού δεν καταλαβαίνουμε αλλιώς, για να μας “μαντρώσει” και ύστερα χρηματοδότησε με 800άρια το όνειρο του νεοέλληνα να κάθεται και να βλέπει στην TV reality shows και άλλες σειρές  αγκαλιά με χαρτόκουτα πίτσας. Αν ο πρωθυπουργός αυτοματοποιήσει μέσω e-gov και την έκδοση διαζυγίων, μου φαίνεται πως θα πάρει 50% στις επόμενες εκλογές…

Δράμα Μπέργκμαν

Δεν υπάρχει τίποτε καταλληλότερο από ένα δράμα του Μπέργκμαν για να κατανοήσουμε τη σημασία που έχει το περιβάλλον και πώς οδήγησε τους Σουηδούς στην αγόγγυστη αποδοχή μιας άλλης στάσης σε σχέση με τον Covid-19. Μάθανε για αιώνες να ζούνε περικυκλωμένοι από απειλές, να τις αντιμετωπίζουν “επιθετικά” και να εκτονώνονται πιο πρόσφατα με το σκι και τη σκοποβολή και παλαιότερα με το κυνήγι που τους βοηθούσε όχι μόνο να εκτονωθούν αλλά να επιβιώσουν.

Επιπλέον, αναγκάστηκαν να επεξεργαστούν την καταχνιά και το σκοτάδι που κυριαρχεί στο χειμωνιάτικο σουηδικό τοπίο και εσωτερικά. Αυτή είναι η σπουδαιότερη κληρονομιά τους, που σήμερα αναδεικνύεται εφόδιο στις απαιτήσεις της ιδιότυπης υγειονομικής μάχης. Δεν αρκούν μόνο τα φάρμακα και οι μάσκες για να αντιμετωπίσεις τις  ψυχολογικές επιπτώσεις του εγκλεισμού. Σε προηγμένες χώρες αυτά τα υλικά υπάρχουν.

Ο ψυχισμός δεν χτίζεται με πιστωτική  κάρτα. Και ας είναι και golden. Θέλει πολύ χρόνο. Ολόκληρες γενιές. Και εδώ οι Σουηδοί είχαν ήδη χτίσει τις άμυνες τους όταν πέρασε ο κορονοϊός τα σύνορά τους. Είναι σε αντιστοιχία με τις ταινίες του Μπέργκμαν, που θεωρούνται βαριές, που εκπροσωπούν τη σοβαρότητα, τη συγκρότηση, τη μη επιπόλαιη ή ελαφρά αντιμετώπιση των προβλημάτων σε ατομικό και κοινωνικό επίπεδο.

Οι Σουηδοί διαβάζουν και ενημερώνονται πολύ. Είναι εξωστρεφείς, όχι όμως με την έννοια του “όλοι φίλοι είμαστε”, του χαβαλέ και της καφενόβιας παρέας. Μιλάνε ξένες γλώσσες (αγγλικά και γερμανικά οι περισσότεροι), ταξιδεύουν πολύ, είναι κοσμοπολίτες. Δεν είναι κουτσομπόληδες. Για την ακρίβεια αδιαφορούν πλήρως όχι μόνο για την “κατσίκα του γείτονα”, αλλά  και για τον ίδιο το γείτονα.

Κοιμούνται με ανοιχτές τις κουρτίνες, όχι μόνο γιατί δεν τους ξυπνάει το ισχνό αρκτικό φως, αλλά γιατί κανείς δεν θα ενδιαφερθεί να κρυφοκοιτάξει μέσα από την μπαλκονόπορτα, πόσο μάλλον μέσα από την κλειδαρότρυπα για να χωθεί στην ιδιωτική σφαίρα του άλλου. Δεν ζουν με τις ζωές των άλλων. Ζουν με τις δικές τους. Αυτάρκεις όχι αυτάρεσκοι, αυτόνομοι όχι αυτοαναφορικοί.

Αυτοπειθαρχούν

Τι σημαίνουν όλα αυτά; Πως δεν είναι εύκολο ούτε να φοβηθούν εύκολα, αλλά ούτε και επιτρέπουν να καθοδηγούνται άνωθεν σαν τα πρόβατα. Άλλωστε, το είδος αυτό του συμπαθέστατου θηλαστικού δεν απαντάται σε μεγάλους πληθυσμούς στα μέρη τους. Δεν ξέρω αν τους λείπει το σανό, που συνήθως παράγουν τα ελληνικά media και η προπαγάνδα που οι περισσότεροι καταπίνουν αμάσητη, παρότι χοντροκομμένη.

Αντιθέτως τί κάνουν; Αυτοπειθαρχούν. Αφού σκεφθούν και υπολογίσουν τα υπέρ και τα κατά κάθε περίστασης στο τέλος αποφασίζουν ψυχρά τα δεδομένα και όχι με βάση τον ευμετάβλητο ψυχισμό. Υπάρχει μια θεμελιώδης διαφορά: Τα προτείνουν, δεν τα επιβάλλουν. Η επιλογή τους να στηριχθούν στην αμφιλεγόμενη θεωρία της αγέλης εδράζεται στον υπολογισμό ότι ο ιός τελικά θα χτυπήσει πάνω-κάτω τον ίδιο αριθμό ανθρώπων, κυρίως τους ευαίσθητους σε επιθετικές γρίπες.

Τί κάνουν; Δεν ισχύει πως δεν παίρνουν μέτρα! Ζητάνε από τον γενικό πληθυσμό να αυτοπροστατευθεί, περιορίζουν τους ηλικιωμένους, έχουν εμπιστοσύνη στο σύστημα υγείας τους και το κυριότερο κάνουν διάλογο. Οι αντίθετες φωνές δεν φιμώνονται. Υπάρχει debate για  τα υπέρ και τα κατά κάθε επιλογής. Δεν είναι φοβικοί. Δεν θέλουν βουβούς ήρωες. Δεν απαγορεύουν σε γιατρούς και νοσηλευτές να καταθέσουν τις απόψεις τους, ούτε τους προπηλακίζουν όταν δικαιολογημένα διαμαρτύρονται για τα αυτονόητα, όπως έλλειψη υλικών αυτοπροστασίας.

Συζητάνε ψύχραιμα για το πόσο θα επιβαρυνθεί η οικονομία τους. Όχι με τη μονοδιάστατη εμμονή της διόγκωσης ελλειμμάτων και της μη δημοσιονομικής χαλάρωσης που επιβάλουν οι γερμανο-εισπράκτορες της ΕΕ, αλλά  με τη διάσταση της προοπτικής σε βάθος χρόνου υψηλών υπηρεσιών δημόσιας υγείας για όλους, η οποία δεν θα είναι εφικτή αν χρεοκοπήσει η χώρα από την πανδημία.

Η επιτυχία πρέπει να μοιραστεί με μεγαλοσύνη

Όταν κατέρρευσε η Σοβιετική Ένωση, μειώθηκε ο μέσος όρος προσδόκιμου ζωής του μέσου Ρώσου κατά εφτά ολόκληρα χρόνια μέσα σε μία μόλις δεκαετία! Αν κάνουν για 2.000-2.500 συμπολίτες τους υπερβολικές θυσίες σήμερα, πόσοι Σουηδοί θα επιβαρυνθούν και θα ζήσουν λιγότερο τις επόμενες δεκαετίες; Αυτό το επιχείρημα δεν είναι κυνικό. Είναι ρεαλιστικό, σκληρό, αλλά και αλτρουιστικό.

Οι επιστήμονες αλλά και οι πολιτικοί τους ισχυρίζονται πως μπορεί να υπαγορεύει την πολιτική τους η ψυχρή λογική, αλλά γι’ αυτό δεν κάνουν αυτή τη δουλειά; Θα μπορούσε κανείς να κάνει ως διαπίστωση μια τέτοια αναφορά στην ανθρωποφαγική ζούγκλα των ελληνικών media; Πολύ αμφιβάλλω. Φταίει, λοιπόν, ο Κυριάκος που δεν ακολουθεί  τον δικό τους δρόμο; Επίσης, πολύ αμφιβάλλω.

Αλλά είμαι σίγουρος πως την ευθύνη μοιράζονται εξίσου οι κάθε λογής φανατικοί wokerati έως loonie hysterical neoliberals, που με την τοξικότητα και την επιθετικότητά τους αδικούν τον πρωθυπουργό, τους συνεργάτες του και εντέλει την εθνική προσπάθεια. Η επιτυχία πρέπει να μοιραστεί με μεγαλοσύνη και όχι με μικροψυχία. Και βέβαια να μην προσπαθήσει να εξαργυρώσει κανείς το χαμηλό death toll με πρόωρες εκλογές. Γιατί τότε ό,τι με κόπο έχτισε ως αρχηγός όλων θα το γκρεμίσει, ακόμη και αν νικήσει για το όφελος μερικών βολεμένων μετακλητών…