Μεγάλες βλέψεις από έναν μεγάλο ασθενή – Η Τουρκία στα πρόθυρα της πτώχευσης

Μπορεί ο Ερντογάν να βλέπει τα πάντα μέσα από γεωπολιτική σκοπιά, αλλά γεγονός παραμένει ότι η κρίση δεν κρύβεται κάτω από το χαλί. Η τουρκική οικονομία καταποντίζεται και ο κορωνοϊός της καταφέρει πρόσθετο πλήγμα. Ούτε η διπλωματία της μάσκας, ούτε τα μεγαλεπήβολα επεκτατικά σχέδια του Τούρκου προέδρου δεν μπορούν να αποφύγουν το μοιραίο: τη μεγάλη Τουρκία στα γόνατα και τον παντοδύναμο Σουλτάνο ικέτη.

Η γειτονική χώρα πλήττεται σφοδρά από την πανδημία. Εκτός από τους χιλιάδες νεκρούς και τα εκατοντάδες χιλιάδες κρούσματα, προσμετράει στις απώλειες της και οικονομικά ερείπια. Τετρακόσιες χιλιάδες επιχειρήσεις έβαλαν λουκέτο με αποτέλεσμα δύο εκατομμύρια άνθρωποι να χάσουν τη δουλειά τους. Αυτοί προστέθηκαν στους ήδη 4,5 εκατ. ανέργους, εκτοξεύοντας το ποσοστό ανεργίας στο 30%.

Ο μεγάλος ασθενής της Τουρκίας είναι η οικονομία της, η οποία βρίσκεται στα γόνατα. Τί και αν ο τουρκικές επενδυτικές εταιρείες είχαν αποκαλέσει το 2020 έτος εντυπωσιακής ανάκαμψης της τουρκικής οικονομίας; Διαψεύστηκαν οικτρά. Τί και αν μιλώντας στο τουρκικό κρατικό ειδησεογραφικό πρακτορείο Anadolu, προς τα τέλη Μαρτίου, ο υπουργός Οικονομικών και γαμπρός του Ερντογάν Μπεράτ Αλµπαϊράκ είχε εμφανιστεί υπέρμετρα αισιόδοξος;

Οι αερομεταφορές, κορωνίδα της τουρκικής οικονομίας, χτυπήθηκαν ανελέητα. Το ίδιο και ο τουρισμός, ο οποίος έτσι και αλλιώς είχε υποστεί κάμψη, εξαιτίας των πολλαπλών εντάσεων που έχει προκαλέσει η επιθετική εξωτερική πολιτική του Ερντογάν. Πρόκειται για μία διόλου ευκαταφρόνητη οικονομική αιμορραγία, αν αναλογιστεί κανείς ότι ο τουρισμός αντιπροσωπεύει το 12% του τουρκικού ΑΕΠ. Στο ίδιο καθοδικό μονοπάτι και ο τομέας των υπηρεσιών, όπως και της βιομηχανίας, αν και εκεί τα πράγματα είναι κάπως καλύτερα.

Η τουρκική κυβέρνηση ανακοίνωσε ένα πακέτο στήριξης της οικονομίας αξίας 100 δισ. λιρών. Μέσω αυτού θα αποζημιώνει τους εργαζομένους με ένα πενιχρό ημερήσιο επίδομα. Με τον τρόπο αυτό θα επιβαρυνθεί περαιτέρω το –συγκριτικά όχι υψηλό– δημόσιο χρέος. Το πρόβλημα, ωστόσο, είναι ότι παρόλα αυτά η Τουρκία αντιμετωπίζει μεγάλη δυσκολία να είναι συνεπής στην αποπληρωμή των διεθνών υποχρεώσεών της.

Τουρκική λίρα και επιχειρήσεις

Η μεγάλη υποτίμηση της τουρκικής λίρας (ένα δολάριο ίσον επτά λίρες) έχει επιβαρύνει πολύ τα δημόσια οικονομικά, αλλά και τις μεγάλες επιχειρήσεις που στους καλούς καιρούς είχαν δανειστεί σε συνάλλαγμα και τώρα βλέπουν το χρέος τους να έχει πολλαπλασιαστεί. Το ενδεχόμενο κατάρρευσης ορισμένων εξ αυτών υποχρεώνει το κράτος να τις διασώσει, οξύνοντας περαιτέρω τη δική του κρίση.

Η τουρκική οικονομία είχε καταστεί εύθραυστη και για την ακρίβεια κατευθυνόταν επικίνδυνα προς την πτώχευση, πριν εκδηλωθεί η πανδημία. Η εμμονή, μάλιστα, του Ερντογάν να μη λαμβάνει περιοριστικά μέτρα και αντιθέτως να επιλέγει τη φυγή προς τα “εμπρός”, δεν επέτρεψε στο οικονομικό επιτελείο και στην κεντρική τράπεζα της Τουρκίας να αποτρέψουν την πορεία προς τον γκρεμό.

Αν και η Τουρκία διαθέτει σημαντική παραγωγική δομή και θα μπορούσε με κάποια επώδυνα μέτρα να ορθοποδήσει, τελικά κατέστη από τις πιο ευάλωτες αναπτυσσόμενες χώρες. Σήμερα πια μαστίζεται από πληθωρισμό, που τείνει να καταστεί απειλητικός, από χαμηλή καταναλωτική εμπιστοσύνη, από επίμονη ανεργία και βέβαια από συνεχιζόμενη προτίμηση σε σκληρό ξένο νόμισμα αντί της τουρκικής λίρας.

Πολλές επιχειρήσεις επιβιώνουν λόγω του φτηνού δανεισμού των κρατικών τραπεζών, οι οποίες έχουν τέτοια πολιτική οδηγία. Το 50% των καταθέσεων στις τράπεζες, πάντως, είναι σε ξένο νόμισμα, δεδομένου ότι η τουρκική λίρα έχει χάνει μεγάλο μέρος της αξίας της και όλα δείχνουν πως δεν μπορεί να ανακάμψει. Πιθανότατα θα συνεχιστεί η υποτίμησή της παρά την προσπάθεια της Άγκυρας να τη συγκρατήσει, ξοδεύοντας μαζικά τα συναλλαγματικά της αποθέματα στην αγορά συναλλάγματος.

Η πτωτική πορεία της τουρκικής λίρας δεν είναι καινούργιο φαινόμενο. Παρά τις κατά καιρούς διακυμάνσεις, στην πραγματικότητα ποτέ δεν ανέκαμψε. Από τις αρχές του 2020, μάλιστα, έπεσε ακόμα περισσότερο έναντι του δολαρίου. Με δεδομένη την πολιτική στήριξη του εθνικού νομίσματος που ακολουθεί το καθεστώς Ερντογάν, τα συναλλαγματικά αποθέματα μειώνονται ταχύτατα. Σήμερα, ανέρχονται μόλις σε 26,3 δισ. δολάρια.

Πανδημία και τουρκική οικονομία

Και ενώ η Τουρκία βυθίζεται οικονομικά, οι εξαγωγές της μειώνονται, ενώ οι ολοένα και πιο ακριβές εισαγωγές αυξάνονται. Επιπλέον, οι περισσότεροι από τους δυτικούς επενδυτές που μπορούσαν να εγκαταλείψουν τη χώρα την έχουν ήδη εγκαταλείψει ή βρίσκονται σε διαδικασία να την εγκαταλείψουν. Φοβούμενοι και τον πληθωρισμό και την αύξηση του ελλείμματος τρεχουσών συναλλαγών αγκυροβόλησαν σε άλλα οικονομικά λιμάνια.

Σ’ αυτήν την κατάσταση βρήκε ο κορωνοϊός την τουρκική οικονομία. Αρχικά, το καθεστώς Ερντογάν αρνήθηκε να λάβει μέτρα προστασίας της δημόσιας υγείας, παρ’ ότι είχε τον χρόνο. Δεν ήθελε, όμως, να επιβαρύνει την ήδη παραπαίουσα τουρκική οικονομία, επιβάλλοντας περιορισμούς στην κυκλοφορία που έχουν κόστος. Προτίμησε, λοιπόν, να κρύψει κάτω από το χαλί τον κίνδυνο, ασκώντας μάλιστα διώξεις και σε όσους γιατρούς χτυπούσαν το κουδούνι του κινδύνου.

Τελικά, όμως, υποχρεώθηκε από την έκταση της πανδημίας να ανακρούσει πρύμναν και να επιβάλει τα περιοριστικά μέτρα. Μπορεί την πλειονότητα των θανάτων από κορωνοϊό οι αρχές με εντολή να τον αποδίδουν σε άλλες αιτίες για να μειώσουν την αρνητική εντύπωση, αλλά η πανδημία έχει προσλάβει διαστάσεις που ακόμα και το πιο αυταρχικό καθεστώς δεν μπορεί να παρακάμψει. Όπως συμβαίνει σε όλες τις χώρες, έτσι και στην Τουρκία, τα μέτρα κατά της πανδημίας επιδείνωσαν την οικονομία. Δεδομένου, μάλιστα, ότι ήταν κοντά στο χείλος γκρεμού, η επιδείνωση την έχει φέρει με το ένα πόδι στην πτώχευση.