«Τα απομεινάρια του σπαθιού» – Η ρητορική μίσους του Ερντογάν

«Θυμάμαι με σεβασμό και έλεος τους Οθωμανούς Αρμένιους που χάσαμε κατά την διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου», ήταν το χαρακτηριστικό απόσπασμα της επιστολής που απέστειλε ο Τούρκος πρόεδρος Ερντογάν στα Ηνωμένα Έθνη, με αφορμή την επέτειο της Γενοκτονίας των Αρμενίων.

Αν και η κυβέρνηση Ερντογάν αρνείται τον χαρακτηρισμό των σφαγών ως γενοκτονία, όπως και οι κεμαλιστές προκάτοχοι της, ο Τούρκος πρόεδρος συχνά εμφανίζεται να υιοθετεί συμφιλιωτικούς τόνους προς τον αρμενικό λαό. Τον Μάιο του 2018 είχε δηλώσει πως «το τουρκικό έθνος συμμερίζεται τους πόνους των Αρμενίων».

Φυσικά έχουμε να κάνουμε με φτηνά επικοινωνιακά παιχνίδια του καθεστώτος Ερντογάν, που θυμίζουν τις μάσκες και το ιατρικό υλικό που έστειλε στις ΗΠΑ και το Ισραήλ. Αναφερόμενος σε «Οθωμανούς Αρμένιους», ο Ερντογάν κάνει έναν προπαγανδιστικό εξωραϊσμό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ρίχνοντας εμμέσως την ευθύνη των σφαγών στους “στασιαστές” αξιωματικούς των Νεότουρκων.

Ο Τούρκος πρόεδρος δεν κινείται σε διαφορετικό μήκος κύματος από τον Κεμάλ Ατατούρκ, που φέρεται να είχε χαρακτηρίσει την Γενοκτονία των Αρμενίων ως «μία επαίσχυντη πράξη». Εξάλλου, από την στιγμή που είναι προσανατολισμένος στην ιδιότυπη συμμαχία του με την Ρωσία, είναι αναγκασμένος να αποδέχεται τις γεωπολιτικές ισορροπίες του μετασοβιετικού κόσμου, όπως και την επιρροή της Μόσχας στην Αρμενία.

Ρητορική μίσους στο εσωτερικό

Στην πραγματικότητα αυτές οι δηλώσεις του Ερντογάν είναι τόσο ειλικρινείς, όσο και τα αρχικώς “φιλελεύθερα” συνθήματα των Νεότουρκων για σύνταγμα και πολιτικές ελευθερίες, μόλις οι τελευταίοι κατάλεβαν την εξουσία. Διότι στο εσωτερικό της Τουρκίας η ρητορική του Ερντογάν είναι διαφορετική. Κατά την διάρκεια της κυβερνητικής ενημέρωσης για τον κορονοϊό, ο Ερντογάν αναφερόμενος στους «τρομοκράτες» που δρουν στο εσωτερικό της Τουρκίας, χρησιμοποίησε την φράση «τα απομεινάρια του σπαθιού».

Η συγκεκριμένη αναφορά προκάλεσε σοκ στις μειονοτικές κοινότητες της Τουρκίας, ειδικά στους Αρμένιους. Οι Τούρκοι χρησιμοποιούν τον προσβλητικό χαρακτηρισμό «απομεινάρια του σπαθιού», για τους επιζήσαντες της Γενοκτονίας των Αρμενίων και των υπόλοιπων σφαγών χριστιανικών πληθυσμών που μετέπειτα ακολούθησαν. Όπως δήλωσε ο Αρμένιος βουλευτής του τουρκικού κοινοβουλίου Garo Paylan «η συγκεκριμένη φράση κάνει τις πληγές μας να αιμορραγούν».

Ο δημοσιογράφος Ohannes Kilicdaci, εξέφρασε την ανησυχία του που οι ανώτατες αρχές της χώρας καταφεύγουν σε μία πρωτοφανή ρητορική μίσους. Πως θα φαινόταν, για παράδειγμα, στις μουσουλμανικές κοινότητες της πρώην Γιουγκοσλαβίας αν ο πρωθυπουργός Βούτσιτς εγκωμίαζε την σφαγή της Σρεμπρένιτσα, που διέπραξαν την δεκαετία του 1990 Σερβοβόσνιοι παραστρατιωτικοί εις βάρος Βόσνιων μουσουλμάνων;

Προφανώς οι μειονότητες της Τουρκίας δεν έχουν λόγους να καθησυχάζονται από τις διαβεβαιώσεις του καθεστώτος πως ο συγκεκριμένος χαρακτηρισμός αφορά τους «τρομοκράτες». Διότι στην Τουρκία του Ερντογάν η κατηγορία “τρομοκράτης” συμπεριλαμβάνει δημοσιογράφους, στελέχη της τοπικής αυτοδιοίκησης, βουλευτές, ακόμα και πρώην συμμάχους που μέσα σε μια νύχτα μετατρέπονται σε «τρομοκράτες» και «προδότες», όπως ο ιμάμης Γκιουλέν.

Κρατικά εγκώμια σε σφαγές

Την φράση «απομεινάρια του σπαθιού» χρησιμοποιεί συχνά και ο κυβερνητικός εταίρος του Ερντογάν, ο ηγέτης των ακροδεξιών Γκρίζων Λύκων Ντεβλέτ Μπαχτσελί, εις βάρος  δημοσιογράφων που αντιπολιτεύονται το καθεστώς. Όταν ειδικότερα αυτοί οι δημοσιογράφοι έχουν μειονοτική καταγωγή, για παράδειγμα από την κοινότητα των Αλεβιτών, η ρητορική του Μπαχτσελί κάνει ανατριχιαστικούς παραλληλισμούς με σκοτεινά γεγονότα της πρόσφατης τουρκικής ιστορίας.

Οι μιλίτσιες των Γκρίζων Λύκων έχουν ιστορικό πολιτικής βίας εις βάρος της μουσουλμανικής μειονότητας των Αλεβιτών, ειδικά τα χρόνια της “φρικτής δεκαετίας” του ’70. Επομένως τι άλλο από ξεκάθαρη προτροπή σε βία, μπορεί να σημαίνει αυτή η ρητορική μίσους; Όμως οι δηλώσεις των αξιωματούχων της κυβέρνησης Ερντογάν είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου. Διότι οι δηλώσεις αυτές “χαϊδεύουν τα αυτιά” ενός διόλου ευκαταφρόνητου μέρους της τουρκικής κοινωνίας, που είναι έτοιμο να τις χειροκροτήσει.

Στην πραγματικότητα η πλειοψηφία των Τούρκων δεν αρκούνται στην άρνηση των εγκλημάτων που διέπραξε η χώρα τους ανά την ιστορία, όπως οι ακροδεξιοί αρνητές του Ολοκαυτώματος. Ούτε περιορίζονται στην σχετικοποίηση τους, όπως συνηθίζει να κάνει ο Ερντογάν που συμψηφίζει την Γενοκτονία των Αρμενίων με τα εγκλήματα των Γάλλων αποικιοκρατών στον πόλεμο της Αλγερίας.

Η ρητορική εθνικιστικού μίσους που εκφράζεται με την χρήση της φράσης «τα απομεινάρια του σπαθιού», ή με την επίσημη ηρωοποίηση Οθωμανών σφαγέων (το καθεστώς έχει δώσει στα πλοιάρια που κάνουν τις “πειρατικές” γεωτρήσεις στην Μεσόγειο τα ονόματα των αιμοσταγών κουρσάρων Μπαρμπαρόσα και του αδελφού του), είναι μία ατράνταχτη απόδειξη πως η Τουρκία εγκωμιάζει τις πιο σκοτεινές σελίδες της νεότερης ιστορίας της και πως δεν έχει τον παραμικρό ενδοιασμό να τις επαναλάβει. Και δεν αναφερόμαστε μόνο στο καθεστώς Ερντογάν, αλλά και σε ένα μεγάλο ποσοστό της ίδιας της τουρκικής κοινωνίας.