Μάλλον απίθανη η αναθέρμανση σχέσεων Ισραήλ με Τουρκία

Υπήρξε ένα κύμα αισιοδοξίας από κάποιους αναλυτές πρόσφατα για μια πιθανή απόψυξη στις σχέσεις μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ.

Η επανάληψη πτήσεων φόρτου απο την El Al προς την Τουρκία θεωρήθηκε ως μια πιθανή ένδειξη, καθώς το πρώτο αεροπλάνο του εθνικού αερομεταφορέα του Ισραήλ προσγειώθηκε στην Κωνσταντινούπολη στις 24 Μαΐου μετά από μια παύση δεκαετίας.

Οι πτήσεις είχαν σταματήσει μετά τα γεγονότα του Mavi Marmara τον Μάιο του 2010, που καταπόντισαν τις σχέσεις μεταξύ των πρώην συμμάχων.

Ωστόσο, ακόμη και όταν η El Al φορτώνει ιατρικές προμήθειες για την καταπολέμηση του COVID-19 για μεταφόρτωση και περαιτέρω παράδοση σε αμερικανούς γιατρούς, ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν κατακεραύνωσε λεκτικά τα σχέδια του Ισραήλ να προσαρτήσει σχεδόν το ήμισυ της Δυτικής Όχθης σε λόγο του για το τέλος του Ραμαζανιού (Eid al-Fitr) προς Αμερικανούς Μουσουλμάνους την ίδιο ημέρα.

Σημειώνοντας ότι «ένα νέο σχέδιο κατοχής και προσάρτησης, το οποίο παραβιάζει την κυριαρχία της Παλαιστίνης και το διεθνές δίκαιο», τέθηκε σε κίνηση από το Ισραήλ, ο Ερντογάν δεσμεύθηκε να «μην επιτρέψει την προσφορά των παλαιστινιακών εδαφών σε κανέναν άλλο».

Επιπλέον, η Ιερουσαλήμ είναι μια «κόκκινη γραμμή για όλους τους μουσουλμάνους, παγκοσμίως», είπε, καθιστώντας σαφές ότι η συνολική στάση της Άγκυρας απέναντι στο εβραϊκό κράτος παρέμεινε αμετάβλητη.

Λίγοι ισραηλινοί είναι πιθανότατα πιο απογοητευμένοι από τον επιτετραμένο του Ισραήλ στην Άγκυρα, Ρόι Γκιλάντ. Σε μια συνένετυξη της 21ης ​​Μαΐου για τον τουρκικό ιστότοπο Halimiz, ο Γκιλάντ ζήτησε την αμοιβαία ανταλλαγή πρεσβευτών. Δεν υπήρξε πρεσβευτής σε καμία από τις πρωτεύουσες από τον Μάιο του 2018, όταν η Τουρκία ζήτησε από τον πρέσβη του Ισραήλ, Eitan Na’eh, να «πάρει άδεια» λόγω “των σφαγών” στη Γάζα και την απόφαση της Ουάσινγκτον να μεταφέρει την πρεσβεία της από το Τελ Αβίβ στην Ιερουσαλήμ.

Ο Γκιλάντ είπε ότι οι πλευρές δεν χρειάζεται να «συμφωνήσουν σε όλα» και ότι συνεχίζουν να έχουν αμοιβαίες ανησυχίες. Το πιο κρίσιμο είναι ότι η Τουρκία διαφωνεί στη Συρία με τους μεγαλύτερους αντιπάλους του Ισραήλ, το Ιράν και τους αντιπροσώπους της Χεζμπολάχ. Γιατί, λοιπόν, να μην αφήσουν κατά μέρος τις διαφορές και να εστιάσουν σε κοινά συμφέροντα και εχθρούς, πρότεινε ο Γκιλάντ.

Η αλήθεια παραμένει ότι καμία πλευρά δεν έχει κανέναν επιτακτικό λόγο να το πράξει, ιδίως επειδή ο ‘εφτάψυχος’ Μπέντζαμιν Νετανιάχου παραμένει στο τιμόνι του Ισραήλ.

Οπως έχουν τα πράγματα σήμερα, ο Ερντογάν δεν πιστεύει ότι οι σχέσεις μπορούν να εξομαλυνθούν όσο ο Νετανιάχου είναι στο τιμόνι και ο Νετανιάχου σκέφτεται το ίδιο για τον Ερντογάν. “Τα πράγματα είναι ως συνήθως (business as usual)”, είπε μια καλά ενημερωμένη ισραηλινή πηγή που αναφέρθηκε από την ιστοσελίδα Al Monitor. «Σε αντίθεση με [την περίοδο μεταξύ] του 1949 και του 2010, το Ισραήλ δεν ακολουθεί την Τουρκία. Τα συμφέροντά της είναι διαφοροποιημένα και ακόμη περισσότερο επειδή η Τουρκία του Ερντογάν δεν ακολούθησε αυτά τα συμφέροντα. Οι σχέσεις με το Ισραήλ “σπρώχτηκαν κάτω από το λεωφορείο”», ανέφερε η πηγή. Η πηγή υπαινίσσεται τις γαλήνιες μέρες της Τουρκο-Ισραηλινής φιλίας τη δεκαετία του 1990, όταν οι αντι-Ισλαμιστές στρατηγοί της Τουρκίας είχαν τον τελευταίο λόγο και τα ισραηλινά τζετ εκπαιδεύονταν στους ουρανούς της Τουρκίας.

Υπό τον Ερντογάν, η Τουρκία φιλοξενεί ανώτατα στελέχη της Χαμάς στο έδαφός της και συνεχίζει να συμμετέχει σε «κατάφωρη» αντι-Ισραηλινή και αντισημιτική ρητορική. Υπό τον Νετανιάχου, το Ισραήλ έχει εγκαταλείψει εντελώς τη λύση δύο κρατών στο παλαιστινιακό ζήτημα.

Η ιδέα ότι ο Ερντογάν θα αποποιηθεί την εικόνα του πρωτεργάτη της παλαιστινιακής υπόθεσης – ένα πολύτιμο εργαλείο εσωτερικής προπαγάνδας – καθώ το Ισραήλ σκέφτεται την περαιτέρω προσάρτηση παλαιστινιακών εδαφών φαίνεται εντελώς ανέφικτο. Το μόνο προφανές μειονέκτημα για την Άγκυρα που δεν έχει πρεσβευτή στο Ισραήλ είναι ότι «αυτό θα απαιτήσει να παρουσιάσει μια πιο δημιουργική ή σκληρότερη απ ‘ό, τι χρειάζεται αντίδραση στην προσάρτηση, καθώς δεν έχει την πιο ήπια διπλωματική επιλογή απόσυρσης του πρέσβη της.

Εν τω μεταξύ, οι επιχειρματικές δραστηριότητες μεταξύ των δύο χωρών, κυρίως με όφελος της Τουρκίας, συνεχίζουν να αναπτύσσονται ούτως ή άλλως. Η επανάληψη των πτήσεων της El Al αντικατοπτρίζει αυτήν την τάση. Και παρά την τριβή για τη Χαμάς, η συνεργασία πληροφοριών μεταξύ των πλευρών συνεχίζεται, επιβεβαιώνουνω ισραηλινές πηγές.

Ο Τούρκος αρχηγός των μυστικών υπηρεσιών Χακάν Φιντάν και ο Ισραηλινός ομόλογός του Γιοσί Κοέν συναντήθηκαν τουλάχιστον δύο φορές τους τελευταίους 10 μήνες, πιο πρόσφατα τον Ιανουάριο, σύμφωνα με ανώνυμες καλά ενημερωμένες πηγές. Εάν είναι αλήθεια, αυτό δεν θα ήταν ασυνήθιστο. Ακόμα και τα έθνη του Κόλπου που δεν έχουν διπλωματικούς δεσμούς με το εβραϊκό κράτος μοιράζονται πληροφορίες μαζί του ενάντια σε κοινούς εχθρούς.

Μία από τις πηγές είπε ότι η συνάντηση του Ιανουαρίου πραγματοποιήθηκε στην Ουάσινγκτον και μια προηγούμενη συνάντηση στο Βερολίνο. Η ίδια πηγή ανέφερε ότι η Συρία, η Λιβύη και η ανατολική Μεσόγειος ήταν το επίκεντρο των συνομιλιών.

Τα προβλήματα της Τουρκίας στην ανατολική Μεσόγειο – όπου αντιπαλεύεται την Ελλάδα, την Κύπρο και την Αίγυπτο για δικαιώματα γεώτρησης – ενέπνευσαν κάποιους να μιλούν για κάποια “ανακωχή” με το Ισραήλ. Η απουσία του Ισραήλ από μια δήλωση που υπογράφηκε πριν από δύο εβδομάδες από την Ελλάδα, την Κύπρο και την Αίγυπτο, η οποία καταδίκασε την Τουρκία για τις «παράνομες δραστηριότητες» της γεώτρησης φυσικού αερίου και του «επεκτατισμού» στην ανατολική Μεσόγειο θεωρήθηκε ως ένδειξη ότι οι σχέσεις έχουν επιδιορθωθεί (το Ισραήλ έχει υπογράψει συμφωνία αγωγού φυσικού αερίου με την Ελλάδα και την Κύπρο). Αυτό με τη σειρά του προκάλεσε ισχυρισμούς ότι η Τουρκία και το Ισραήλ ήταν σε μυστικές συνομιλίες για μια συμφωνία θαλάσσιας οριοθέτησης. Αυτά διαψεύσθηκαν αμέσως από την ισραηλινή πρεσβεία στην Άγκυρα.

Ετσι κι’ αλλιώς, η μείωση των τιμών υδρογονανθράκων καθιστά την μελλοντική ανάπτυξη και εξαγωγή του φυσικού αερίου από την περιοχή εξαιρετικά αμφισβητήσιμη. Αυτό καθιστά λιγότερο πιθανό κάποιο διάλογο για μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ για έναν αγωγό φυσικού αερίου για την εξαγωγή ισραηλινού φυσικού αερίου στην Ευρώπη.

Όσο για τη Λιβύη, το Ισραήλ έχει ήδη αρκετά προβλήματα και το καθιστά απρόθυμο να εμπλακεί και σε άλλα μέτωπα.

Στη Συρία, ωστόσο, τα συμφέροντα της Τουρκίας και του Ισραήλ ευθυγραμμίζονται κάπως περισσότερο. Το Ισραήλ, από την ιρανική επέμβαση στη συριακή σύγκρουση, έπληξε ιρανικά στρατιωτικά ερείσματα σε ολόκληρη τη χώρα. Ο Γκιλάντ είπε ότι η συμβολή συμφερόντων ήταν εμφανής όταν η Τουρκία χτύπησε δυνάμεις που υποστηρίζονται από το Ιράν στο Ιντλίμπ, αφού έχασε περίπου 50 από τους δικούς της άνδρες σε μια επίθεση από το συριακό καθεστώς. Το γεγονός ότι η Τουρκία συγκρούεται με ομάδες που υποστηρίζονται από την Ιράν και τη Χεζμπολάχ εντός και γύρω από το Ιντλίμπ και ότι έχει επιρροή στη Χαμάς την καθιστά χρήσιμο εταίρο για το Ισραήλ. Επομένως, η ιδέα ότι το Ισραήλ μπορεί να επιδιώκει ένα νέο άνοιγμα με την Τουρκία καθώς ο άξονας των Σιτών μεγαλώνει δεν μπορεί να απορριφθεί εντελώς ανέφερε ο Ceng Sagnic, κουρδικής καταγωγής αναλυτής με έδρα την Ουάσινγκτον.

Ομως, οι εντάσεις μεταξύ της Άγκυρας και της Τεχεράνης στη Συρία αυξάνονται, αλλά φαίνεται ότι οι σκέψεις για τουρκο-ισραηλινή συνεργασία εκεί είναι μάλλον υπερβολικές.

Από την αρχή ήταν ξεκάθαρο ότι η επιθυμία της Τουρκίας να δημιουργήσει μια ζώνη επιρροής στα βόρεια τμήματα της Συρίας έρχεται σε αντίθεση με την επιθυμία του Ιράν να θέσει όλο το συριακό έδαφος υπό τον έλεγχο του Άσαντ. Αυτή ακριβώς η αντίφαση οδήγησε σε άμεση αντιπαράθεση μεταξύ Τουρκίας και ομάδων που υποστηρίζονται από το Ιράν στην Ιντλίμπ.

Ωστόσο, δεν φαίνεται ότι αυτό θα μπορούσε να αποτελέσει έναυσμα για απευθείας βοήθεια προς το Ισραήλ και τις Ηνωμένες Πολιτείες να επιτύχουν τον στόχο τους να ξεριζώσουν την επιρροή του Ιράν στη Συρία. Το Ιράν έχει ήδη “τσιμεντώσει” τις θέσεις του στο νότο, και ειδικά στα νοτιοανατολικά στο Deir ez-Zor και η Τουρκία φαίνεται ότι δεν έχει ούτε τη δυνατότητα ούτε την προθυμία να προχωρήσει στα άκρα ενάντια σε ομάδες που υποστηρίζονται από το Ιράν.