Ήρωες, “δειλοί” & προδότες στην τιτανομαχία των Θερμοπυλών (vid.)

Η μάχη των Θερμοπυλών αποτελεί καταλυτική σύγκρουση της παγκόσμιας ιστορίας. Αποτελεί αιώνιο παράδειγμα ανδρείας και αυτοθυσίας. Οι Θερμοπύλες είναι συνυφασμένες με το όνομα του Λεωνίδα και των 300 Σπαρτιατών. Ωστόσο στον έσχατο αγώνα οι Σπαρτιάτες δεν ήσαν μόνοι. Οι αρχές πηγές δεν συμφωνούν ούτε για την αρχική, ούτε για την έσχατη δύναμη των Ελλήνων που πολέμησαν και έπεσαν στις Θερμοπύλες. Θεωρείτε πιθανή η παρουσία 900 Ειλώτων ακολούθων των 300, ενώ τεκμηριωμένη είναι η παρουσία 700 Θεσπιέων και ίσως άλλων τόσων ακολούθων τους.

Βασικός πρωταγωνιστής της μάχης ήταν αναμφισβήτητα ο βασιλιάς της Σπάρτης Λεωνίδας. Ο Λεωνίδας ήταν περίπου 60 ετών την εποχή της μάχης έχοντας γεννηθεί το 540 π.Χ. Παρά το προχωρημένο της ηλικίας του δεν δίστασε στιγμή να τεθεί επικεφαλής της συμμαχικής ελληνικής δύναμης που θα κρατούσε τις Θερμοπύλες. Ο ίδιος είπε το περίφημο «Μολών Λαβέ» (έλα να τα πάρεις) στους Πέρσες όταν του ζήτησαν να καταθέσει τα όπλα.

Όταν ο Λεωνίδας πληροφορήθηκε ότι οι Πέρσες θα τους κύκλωναν έδιωξε όλους τους άλλους στρατιώτες του αποφασισμένος να παραμείνει ο ίδιος και οι 300 (με τους ακολούθους τους;) στις Θερμοπύλες δρώντας ως οπισθοφυλακή. Μαζί του, αυτόβουλα, αποφάσισαν να παραμείνουν και 700 Θεσπιείς, από την ομώνυμη μικρή πόλη της Βοιωτίας. Μαζί του ο Λεωνίδας κράτησε και 400 Θηβαίους με τη βία, λέει ο Ηρόδοτος.

Η τελευταία αυτή πληροφορία ελέγχεται διότι θα ήταν μάλλον δύσκολο και επικίνδυνο για τον Λεωνίδα να κρατά με τη βία υπό έλεγχο 400 οπλίτες την ώρα που ετοιμαζόταν να δώσει τον έσχατο αγώνα. Ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι οι Θηβαίοι παραδόθηκαν αλλά και αυτό δεν θα ήταν και τόσο εύκολο μέσα στην σύγχυση της μάχης και την σφαγή.

Όσον αφορά τους Θεσπιείς επικεφαλής τους ήταν Δημόφιλος, γιος του Διαδρόμου. Οι Θεσπιείς εθελοντικά αποφάσισαν να πεθάνουν στο πλευρό των Σπαρτιατών. Όταν τελικά οι λοιποί Έλληνες αποχώρησαν ο Λεωνίδας αντί να περιοριστεί σε παθητική άμυνα εκτέλεσε έφοδο με τους λιγοστούς του άνδρες έναντι των περσικών ορδών. Οι Έλληνες πολέμησαν σαν λιοντάρια, κυριολεκτικά. Ο Λεωνίδας σκοτώθηκε πολεμώντας και γύρω από τον νεκρό του διεξήχθη ομηρική μάχη. Τέσσερις φορές πήγαν να αρπάξουν το πτώμα του οι Πέρσες, τέσσερις φορές το πήραν πίσω Σπαρτιάτες και Θεσπιείς.

Οι Έλληνες πολέμησαν με τα δόρατα. Όταν αυτά έσπασαν πολέμησαν με τα σπαθιά, κατόπιν με τις ασπίδες, τα κράνη, με πέτρες, με ξύλα, με τα χέρια, με τα δόντια… Τελικά κυκλωμένοι αποσύρθηκαν στο λοφίσκο του Κολωνού όπου έπεσαν όλοι μαχόμενοι μέχρις εσχάτων για την Τιμή και την Ελευθερία της Ελλάδος.

Όπως αναφέρει ο Ηρόδοτος στην τελική αυτή σύγκρουση διακρίθηκε ιδιαίτερα ο Σπαρτιάτης Διηνέκης. Αυτός πριν αρχίσει η μάχη, περιφρονώντας εντελώς τον θάνατο, όταν κάποιος ανέφερε ότι οι Πέρσες ήταν τόσοι πολλοί που αν έριχναν τα βέλη τους θα σκέπαζαν τον ήλιο, είχε απαντήσει: «Ωραία, τότε θα πολεμήσουμε στην σκιά»! Ο Διηνέκης κανονικά δεν θα έπρεπε να έχει συμμετάσχει στη μάχη καθώς όλοι οι Σπαρτιάτες που πήγαν να πολεμήσουν έπρεπε να έχουν αποκτήσει γιο ώστε να συνεχιστεί η γενιά τους.

Ο Διηνέκης δεν είχε γιο, αλλά έβαλε μια δούλα του να πει ψέματα πως έχει γεννήσει γιο από αυτόν. Έτσι μόνο του επετράπη η συμμετοχή. Ο Διηνέκης διακρίθηκε σε όλη τη διάρκεια της μάχης μέχρι το τέλος, όταν διαφέντεψε την σορό του βασιλιά του Λεωνίδα απέναντι σε χιλιάδες εχθρούς, πριν πέσει κι αυτός μαχόμενος. Ο Ηρόδοτος τονίζει επίσης την γενναιότητα δύο Σπαρτιατών αδελφών, του Αλφέου και του Μάρωνος, γιων του Ορσιφάντου, ενώ αναφέρει ξεχωριστά το όνομα του Διθύραμβου, γιου του Αρματίδη, από τις Θεσπιές. Εξίσου γενναία πολέμησε μέχρις εσχάτων, αναλαμβάνοντας στο τέλος τη διοίκηση ο επικεφαλής των Θεσπιέων Δημόφιλος, γιος του Διαδρόμου.

Από τους 300 διασώθηκε τουλάχιστον ένας άνδρας, πιθανώς και ένας δεύτερος. Ο πρώτος ήταν ο Αριστόδημος που λόγω ασθενείας, μαζί με τον Εύρυτο, είχαν αποσυρθεί από την σύγκρουση. Ο Εύρυτος όμως, σχεδόν τυφλός, επέστρεψε στη μάχη και πέθανε μαχόμενος. Ο Αριστόδημος επέστρεψε στην Σπάρτη και μέχρι τη μάχη των Πλαταιών έζησε σε γενική ανυποληψία.

Στις Πλαταιές εξιλεώθηκε με το αίμα του μαχόμενος ηρωικά και τραυματιζόμενος βαριά. Αργότερα αναφέρεται ότι πολέμησε και πάλι τους Πέρσες. Αναφέρεται και ένας δεύτερος επιζών εκ των 300, ο Παντίτης, ο οποίος είχε σταλεί από τον Λεωνίδα στη Θεσσαλία. Αυτός δεν άντεξε την ντροπή να ζει, ενώ οι συμπολεμιστές του είχαν τόσο ένδοξα πεθάνει και αυτοκτόνησε.

Σκοτεινός πρωταγωνιστής της μάχης ήταν ο Εφιάλτης ο Ευρυδήμου, από την Τραχίνα (σημερινή Ηράκλεια της Φθιώτιδας). Ο Εφιάλτης, που το όνομά του κατέστη συνώνυμο της προδοσίας στους αιώνες, οδήγησε τους Πέρσες στα νώτα των Ελλήνων έναντι τεράστιας χρηματικής αμοιβής. Η Δελφική Αμφικτυονία τον επικήρυξε και χρόνια μετά την μάχη ένας συμπολίτης του τον σκότωσε. Κάποιες πηγές αναφέρουν ως προδότες επίσης τον Ονήτη από την Εύβοια και τον Κορυδαλλό από την Αντίκυρα. Ωστόσο οι πηγές αυτές δεν τεκμηριώνονται.

Ιδιαίτερη μνεία, τέλος, αξίζει στην Γοργώ, την σύζυγο του βασιλιά Λεωνίδα, στην οποία αποδίδεται η περίφημη φράση «Ή ταν ή επί τας» (ή με αυτή –την ασπίδα– ή πάνω σε αυτή). Όταν ο Λεωνίδας έφευγε για τη μάχη η Γοργώ τον ρώτησε τι θα πρέπει να κάνει αν αυτός σκοτωθεί. Η απάντηση ήταν: «Να παντρευτείς έναν καλό άνδρα και να κάνεις καλά παιδιά». Ένα άλλο απόφθεγμα που αποδίδεται στη Γοργώ είναι η απάντησή της στην ερώτηση μιας Αθηναίας γιατί οι Σπαρτιάτισσες γυναίκες έχουν εξουσία επί των ανδρών. Η Γοργώ απάντησε: «Γιατί μόνο οι Σπαρτιάτισσες γεννάμε άνδρες».

https://youtu.be/kfGJLhEqj0s?t=50