Εκτός παιχνιδιού η Τουρκία από το ενεργειακό πόκερ στην Συρία

Ένα ιδιαίτερο στοιχείο της πολιτικής της Μόσχας στον ενεργειακό τομέα εστιάζεται στον αποκλεισμό και την απομόνωση της Τουρκίας, μετά και από τα πρόσφατα δείγματα της εκβιαστικής της συμπεριφοράς, με την αναστολή της λειτουργίας των δύο γραμμών αγωγών της Gazprom. Η λύση που ήδη έχει προκριθεί, στην οποία αντιδρούν ΕΕ και ΗΠΑ σε μία απεγνωσμένη προσπάθεια να διατηρήσουν την σύμμαχο Τουρκία ενεργή στον ενεργειακό τομέα σε βάρος των ρωσικών και ευρύτερα των κινεζικών συμφερόντων, δεν έχει ελπίδες επιτυχίας.

Ο ενεργειακός σχεδιασμός στο οποίο αναφέρονταν στα τέλη Σεπτεμβρίου ο Ρώσος αναπληρωτής πρωθυπουργός Borisov, αποτελεί στην πραγματικότητα την αναδιάρθρωση ενός μνημονίου κατανόησης, που είχε υπογραφεί από την Μόσχα και την Δαμασκό στα μέσα του Νοεμβρίου του 2017. Περιλαμβάνει όχι μόνο 40 ζωτικά προγράμματα, αλλά και πολλά επιπλέον που αφορούν ολόκληρη την ενεργειακή υποδομή της Συρίας. Λόγου χάρη, το σχέδιο του 2017 που υπογράφτηκε τότε από τον Ρώσο Υπουργό Ενέργειας Alexander Novak και τον Σύρο ομόλογό του Mohammad Zuhair Kharboutli, προβλέπει την πλήρη αποκατάσταση και την αναβάθμιση της παραγωγής ενέργειας.

Στα πλαίσια αυτά προγραμματίζεται η πλήρης ανακατασκευή και η επέκταση της παραγωγικής δυναμικότητας του σταθμού θερμικής ενέργειας στο Χαλέπι, η ολοκλήρωση των εγκαταστάσεων του σταθμού παραγωγής ενέργειας του Deir Ezzor και η επέκταση της παραγωγικής δυναμικότητας των σταθμών παραγωγής ενέργειας Mharda και Tishreen, με σκοπό την πλήρη ενεργοποίηση του συριακού δικτύου και την αποκατάσταση του κεντρικού κόμβου ελέγχου της Δαμασκού.

Οι κινήσεις αυτές επαληθεύονται τον Δεκέμβριο του 2017 από τον τότε Ρώσο αναπληρωτή πρωθυπουργό Dmitry Rogozin, μετά από συνάντησή του με τον Σύρο πρόεδρο Μπασάρ-αλ Άσαντ, κατά την οποία δήλωσε πως η Ρωσία πρόκειται να αποτελέσει την μοναδική χώρα που θα αναλάβει την ανοικοδόμηση της Συρίας. Στα πλαίσια αυτά απόλυτη προτεραιότητα έχει δοθεί στην ολοκληρωτική επισκευή και αποκατάσταση, με παράλληλη αύξηση της παραγωγικής δυναμικότητας του διυλιστηρίου της Έμμεσας (Homs), που έχει δεχθεί άσχημα πλήγματα μετά από μία αιφνιδιαστική επίθεση μεγάλης κλίμακας, τον Δεκέμβριο του 2019.

Το πρόγραμμα έχει αναλάβει κοινοπραξία του εξειδικευμένου ιρανικού ομίλου MAPNA με ρωσικές κατασκευαστικές εταιρείες, με στόχο στην πρώτη φάση, την επεξεργασία 140.000 βαρελιών ανά ημέρα, στην δεύτερη φάση 240.00 βαρελιών και στην τρίτη φάση 360.000 βαρελιών το 2022. Λόγω της ύπαρξης και του μεγάλου εκσυγχρονισμένου διυλιστηρίου του Μπανιάς, η δυναμικότητα της τρίτης φάσης προδίδει ότι η εγκατάσταση θα επεξεργάζεται και ιρανικό αργό πετρέλαιο, που θα διακινείται μέσω του ιρακινού δικτύου αγωγών.

 Οι τρεις επιλογές στην Συρία

Είναι πλέον προφανές πως η Μόσχα σκοπεύει να μετατρέψει την Συρία σε γεωγραφικά στρατηγικό κόμβο διακίνησης αργού πετρελαίου και φυσικού αερίου προς την Ευρώπη και μάλιστα το συντομότερο δυνατό, αν και η ΕΕ, οι ΗΠΑ και η Ρωσία, εμφανίζονται με τρείς διαφορετικές επιλογές. Η επιλογή της ΕΕ εμπλέκει και τον ΟΗΕ, με την έννοια της αξιοποίησης μιας διεθνούς ειρηνευτικής δύναμης στην Συρία, που θα εγγυηθεί την ασφάλεια των εγκαταστάσεων, αλλά και θα φέρει υπό την εποπτεία ειδικών του οργανισμού τον τομέα των υδρογονανθράκων στην χώρα.

Αυτή η επιλογή προβλέπει πως πρόκειται να αξιοποιηθούν δύο δίκτυα αγωγών, δηλαδή του Κατάρ, της Συρίας και της Τουρκίας και του Ιράν, του Ιράκ, της Συρίας και της Τουρκίας, ώστε σταδιακά να αναδιαρθρωθούν οι πηγές προμήθειας ενέργειας και να περιορισθεί η εξάρτηση από την Ρωσία. Η επιλογή των ΗΠΑ προβλέπει την μεταφορά φυσικού αερίου από το Κατάρ μέσω Σαουδικής Αραβίας και Ιορδανίας και την διακίνηση του μέσω Συρίας και Τουρκίας προς την Ευρώπη, μειώνοντας την εξάρτηση των Ευρωπαίων από την Ρωσία, ειδικά στον τομέα του φυσικού αερίου.

Η επιλογή όμως των Ρώσων, που στην τρέχουσα περίοδο και στο άμεσο μέλλον αποτελεί και την μόνη που πρόκειται να υλοποιηθεί, προβλέπει αναβάθμιση και αξιοποίηση των δικτύων αγωγών του Ιράν, του Ιράκ και της Συρίας, με στόχο την διακίνηση φυσικού αερίου προς τους συριακούς τερματικούς σταθμούς και μεταφορά του στην Ευρώπη.

Το ιδιαίτερο στοιχείο της επιλογής της Μόσχας εστιάζεται στον αποκλεισμό και την απομόνωση της Τουρκίας, μετά και από τα πρόσφατα δείγματα της εκβιαστικής της συμπεριφοράς, με την αναστολή λειτουργίας των δύο γραμμών αγωγών της Gazprom στο έδαφός της (Blue Stream και Turk Stream). Η λύση που ήδη έχει προκριθεί και στην οποία αντιδρούν ΕΕ και ΗΠΑ σε μία απεγνωσμένη προσπάθεια να διατηρήσουν την σύμμαχο Τουρκία ενεργή στον ενεργειακό τομέα σε βάρος των ρωσσικών και ευρύτερα των κινεζικών συμφερόντων, δεν έχει ελπίδες επιτυχίας.

Ο ΟΠΕΚ του φυσικού αερίου

Το σημαντικότερο εμπόδιο στις απόπειρες των ΗΠΑ και των συμμάχων τους να επιβάλλουν τις απόψεις τους, προέρχεται από τον Οργανισμό Εξαγωγέων Φυσικού Αερίου (Gas Exporting Countries Forum- GECF), που σχηματίζεται από τους 11 μεγαλύτερους παραγωγούς φυσικού αερίου στον πλανήτη. Στον παντοδύναμο φορέα συμμετέχουν τα ιδρυτικά του μέλη, Ρωσία, Ιράν και Κατάρ, στα οποία προστίθενται η Αλγερία, η Βολιβία, η Αίγυπτος, η Ισημερινή Γουινέα, η Λιβύη, η Νιγηρία, η Τρινιντάντ και Τομπάγκο και η Βενεζουέλα.

Εκτός από το Ιράν και σε δεύτερο βαθμό την Ρωσία, ο φορέας περιλαμβάνει και μέλη που χαρακτηρίζονται από τις ΗΠΑ, ως απροκάλυπτα εχθρικά και επικίνδυνα προς τα αμερικανικά συμφέροντα, όπως η Βενεζουέλα και η Λιβύη, ή το Κατάρ (λόγω των Σαουδαράβων). Όμως ο Οργανισμός ελέγχει σε ποσοστό ανώτερο του 70% τα παγκόσμια αποθέματα φυσικού αερίου, το 38% του ενεργειακού εμπορίου μέσω αγωγών και το 85% της παραγωγής υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG). Επομένως, πρόκειται για έναν ΟΠΕΚ “εις τον κύβο”, με ισχύ που δεν αντιμετωπίζεται με ευχέρεια από τις ΗΠΑ και τους συμμάχους τους.

Ακόμα και η πρόσφατη τουρκική εμπλοκή στο μαλακό υπογάστριο της Μόσχας στον Καύκασο, με κύριο στόχο την προσφορά καλών υπηρεσιών προς τον Λευκό Οίκο, δεν έχει την απαιτούμενη ένταση για να προκαλέσει σημαντικά προβλήματα στο Κρεμλίνο. Για την Άγκυρα, ο ρωσικός έλεγχος του ιρακινού και του συριακού κουρδικού θύλακα, μέσω των ενεργειακών μεγαθηρίων, αποτελεί τον χειρότερο δυνατό εφιάλτη για την Τουρκία.

Καθυστερημένη η εμπλοκή των ΗΠΑ

Η περιθωριοποίησή της σε συνδυασμό με την αναβάθμιση των Κούρδων, η καταστροφή του ISIS, αλλά και η επαπειλούμενη διάλυση της ακραίας ισλαμικής πολιτοφυλακής της Tahrir al-Sham από την Δαμασκό, της αφαιρούν όλα της τα ερείσματα στην Συρία. Το καθεστώς Ερντογάν, που έχει επιχειρήσει με κάθε μέσο να αποκτήσει μία θέση στην μελλοντική ανοικοδόμηση και αναδιάρθρωση της Συρίας, αντιλαμβάνεται πλέον πως ο σχεδιασμός της Μόσχας και του Πεκίνου δεν συμπεριλαμβάνει την Τουρκία. Επιπλέον οι στενές σχέσεις της Τεχεράνης με την Hezbollah, αποκτούν άλλες διαστάσεις, λόγω της Κίνας.

Η απίστευτα καθυστερημένη και οπωσδήποτε αδέξια εμπλοκή των ΗΠΑ, μέσω της παντελώς άγνωστης DELTA CRESCENT ENERGY LLC, που υπογράφει συμβάσεις ερευνών κοιτασμάτων με τον Συριακό Δημοκρατικό στρατό (SDF), δεν πείθει ιδιαίτερα τις αγορές, όταν μάλιστα η Δαμασκός, με την αμέριστη συνδρομή της Μόσχας και του Πεκίνου, καταγγέλλει την σύμβαση ως παράνομη και ως «απόπειρα ληστείας».

Η εταιρεία σχηματίζεται τον Φεβρουάριο του 2019 με έδρα την πολιτεία του Delaware με βασικούς εταίρους τον πρώην Αμερικανό πρέσβη στην Δανία James Cain, τον παλαίμαχο αξιωματικό των αμερικανικών επίλεκτων ειδικών δυνάμεων (Delta Force), James Reese, και το πρώην ανώτατο στέλεχος της βρετανικής GULFSANDS PETROLEUM, John P. Dorrier Jr., με γραφεία στην Συρία και μεγάλη εμπειρία στις γεωτρήσεις.

Η εμφάνιση του Πεκίνου

Εάν το συριακό καθεστώς και οι σύμμαχοί του ικανοποιήσουν ένα μέρος των κουρδικών απαιτήσεων, τότε ο διακανονισμός που θα προκύψει πρακτικά αναγνωρίζει την ολοκληρωτική νίκη της Δαμασκού έναντι των αντιπάλων της, αποτελώντας ταυτόχρονα και μία αφετηρία για ένα αυθεντικό μεταβατικό πολιτικό στάδιο. Το πρόβλημα στην περίπτωση αυτή εδράζεται στα εκατομμύρια των ηττημένων, που το μεγαλύτερο μέρος τους έχει εγκατασταθεί στην παραμεθόριο ζώνη με την Τουρκία, όπως και στις αντιδράσεις της Άγκυρας, σε τετελεσμένα πλέον γεγονότα.

Έχει πλέον καταστεί προφανές πως το Πεκίνο σκοπεύει να αξιοποιήσει την κυρίαρχη ρωσική παρουσία μέσω των πανίσχυρων ρωσικών ομίλων στο ιρακινό Κουρδιστάν και τις κουρδικές περιοχές της βορείου Συρίας, ώστε να δημιουργήσει εναλλακτικές εμπορικές και ενεργειακές αρτηρίες για την πρωτοβουλία των μεγάλων εμπορικών διαδρόμων (BRI), προς την Μεσόγειο, παρακάμπτοντας και υποβαθμίζοντας την Τουρκία.

Παράλληλα απαγορεύει χρηματοδοτήσεις πολιτοφυλακών στο εξωτερικό, με κύριο χαμένο την σιιτική Hezbollah του Λιβάνου και οι Huti της Υεμένης, γεγονός που ικανοποιεί ιδιαίτερα τους Ισραηλινούς, αλλά και τους Σαουδάραβες. Οι κινεζικοί ελιγμοί πάντως δεν θίγουν το πολιτικό σκέλος των οργανώσεων, ώστε να επιτραπεί μέσω Τεχεράνης ένας άλλος ειρηνικός διακανονισμός με βάση τις εύθραυστες ισορροπίες της περιοχής. Το σημείο αυτό προκαλεί αναλυτές στον τομέα της ενέργειας να διερωτώνται, όχι για το εάν και κατά πόσον θα εμφανισθούν Κινέζοι στον Λίβανο, αλλά απλώς πότε!