Οι επτά εφιάλτες των Ελλήνων τραπεζιτών

Ισχυριστήκαμε πριν δύο βδομάδες πως αν το 2021 δεν γίνει το θαύμα μιας διεθνούς ισχυρής ανάκαμψης, θα σηκωθεί ένα τεράστιο τσουνάμι κόκκινων δανείων και πτωχεύσεων, που θα κάνει τις τράπεζες να σκάσουν το 2022. Έκτοτε καθημερινά βγαίνουν ανησυχητικά στοιχεία από όλο τον κόσμο, με κορυφαία την εκτίμηση της επικεφαλής οικονομολόγου της Παγκόσμιας Τράπεζας που προειδοποίησε πως έρχεται χρηματοοικονομική κρίση.

Για την Ευρώπη οι προβλέψεις είναι πως θα κοκκινίσουν δάνεια 300 δισεκατομμυρίων ευρώ, ενώ η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα εκτιμά πως αν υπάρξει νέο lockdown αυτά θα φτάσουν το ένα τρισεκατομμύριο! Αυτό αναγκαστικά σημαίνει νέα κεφαλαιοποίηση και μάλιστα με τα λεφτά των φορολογούμενων, όπως έγινε με την κρίση του 2008.

Αν και τότε νομοθέτησαν να υποχρεώνονται οι ιδιώτες να στηρίζουν τα κεφάλαια των τραπεζών, οι κρατικές ενισχύσεις προς στις τράπεζες δεν έλειψαν στην Ελλάδα, την Ιταλία και την Γερμανία. Τώρα, τα ζόρια των τραπεζών αντιμετωπίζονται από τη μια με την άντληση ρευστότητας από τα αποθεματικά και τον δανεισμό με κρατική εγγύηση και από την άλλη με την ντιρεκτίβα της απαγόρευσης καταβολής μερισμάτων στους μετόχους.

Η αισιοδοξία που επικράτησε το καλοκαίρι μετά την ύφεση-ρεκόρ του 9,8% στη ζώνη του ΟΟΣΑ έχει ήδη εξατμιστεί, κυρίως από τα αλλεπάλληλα τοπικά lockdown, που συντηρούν την αβεβαιότητα και ρίχνουν την γενική κατανάλωση. Οι επιστροφές στα γραφεία και στη χρήση των μέσων μαζικής μεταφοράς έχει προκαλέσει νέο κύμα κρουσμάτων του κορονοϊού. Οι Financial Times διαπίστωσαν πως τον Σεπτέμβριο σημειώθηκε αισθητή υποχώρηση στον τομέα των υπηρεσιών κι αυτό το θεωρεί πολύ ανησυχητικό για τα επερχόμενα.

Ψυχρό μέτωπο στο επιχειρηματικό κλίμα

Στην Ελλάδα μετά το πέρας της τουριστικής σεζόν επικρατεί αβεβαιότητα που ήρθε να επιβεβαιώσει και το Προσχέδιο Προϋπολογισμού για το 2021, το οποίο προβλέπει ύφεση για φέτος 8,2% και ανάκτηση των 4/5 των απωλειών το 2021, με ανάπτυξη 7,5%, υπό την προϋπόθεση ότι πανδημία θα κρατηθεί σε ελεγχόμενα επίπεδα. Αν υπάρξει μεγάλη έξαρση, τότε η ανάπτυξη θα περιοριστεί κατά τρεις μονάδες.

Όλα λοιπόν θα εξαρτηθούν από την ανακάλυψη μιας αποτελεσματικής θεραπείας ή ενός ασφαλούς εμβολίου διαθέσιμου ως τον Απρίλιο, αλλά και από το πώς θα πάει ο τουρισμός το 2021. Η ανάπτυξη θα κριθεί και από την αποτελεσματικότητα των δημοσιονομικών μέτρων στήριξης που έχει ήδη ανακοινώσει η κυβέρνηση και κυρίως από το ποσοστό απορρόφησης των κεφαλαίων του Ταμείου Ανάκαμψης κατά το 2021. Έτσι, σύμφωνα με το εβδομαδιαίο δελτίο της Alpha Bank:

«Τα πρόσφατα στοιχεία για τον δείκτη οικονομικού κλίματος στην Ελλάδα (ESI) αποτυπώνουν την εκ νέου αύξηση της αβεβαιότητας σχετικά με την πορεία της πανδημίας και κατ’ επέκταση της εγχώριας οικονομίας, καθώς σημειώθηκε ελαφρά επιδείνωση τον Σεπτέμβριο, στις 89,5 μονάδες, από 90,7 μονάδες τον Αύγουστο. Επιπλέον, για πρώτη φορά έπειτα από δεκατέσσερις μήνες, ο ESI στην Ελλάδα σημείωσε χαμηλότερη επίδοση από το μέσο όρο της Ευρωζώνης (91,1 μονάδες), ο οποίος ανέκαμψε κατά περίπου 70%, μετά από τη ραγδαία πτώση που κατέγραψε το δίμηνο Μαρτίου-Απριλίου». Το επιχειρηματικό κλίμα επιδεινώνεται από την αυστηρότητα των μέτρων στήριξης επιχειρήσεων.

Ο λόγος είναι ότι οι αξιολογήσεις των αιτήσεων γίνονται με βάση κριτήρια γραφείου και απασχόλησης, χωρίς να σταθμίζονται κυρίαρχα στοιχεία για τις νέες επιχειρήσεις, τις επενδύσεις, τον κλάδο κλπ. Για παράδειγμα, στα προγράμματα που ανακοινώθηκαν για εννιά περιοχές της χώρας, εξαιρέθηκε η τουριστική Περιφέρεια του Νοτίου Αιγαίου, προφανώς γιατί οι “φωστήρες” θεώρησαν ότι επειδή έγιναν μερικά mega-party στη Μύκονο ή στην Πάρο, τα πράγματα πήγαν καλά! Όμως εκεί έχουν γίνει οι επενδύσεις και εκεί διαμορφώθηκε ο κρατήρας στα έσοδα. Οι επιλογές και τα κριτήρια είναι είτε κοντόφθαλμα, είτε προσβλέπουν στην εκποίηση των πάντων χάριν ξένων συμφερόντων.

20 δισ. στον “πάγο” 

Στην Ελλάδα που πρωταγωνιστεί στα μη εξυπηρετούμενα δάνεια εδώ και μια δεκαετία, ήδη έχει γίνει αναστολή δόσεων 20 δισ. ευρώ με πρωτοβουλία των ίδιων των τραπεζών, πολιτική που βασίστηκε στην εκτίμηση ότι να νέα κόκκινα δάνεια θα περιοριστούν στα πέντε δισ. ευρώ, ήτοι το 25% περίπου. Πρόκειται για αισιόδοξη εκτίμηση σε σχέση με τα αρχικά 10 δισ.

Οι τράπεζες ελπίζουν αφ΄ ενός μεν στο κρατικό πρόγραμμα “Γέφυρα” και στον “παγωμένο” “Ηρακλή” που προέβλεπε τιτλοποιήσεις 24 δισ. ευρώ και αφ΄ ετέρου στις προβλέψεις για ρυθμό ανάπτυξης 5%-7% την προσεχή διετία. Αλλά φαίνεται πως ούτε αυτά δεν φτάνουν για να λύσουν το πρόβλημα, ίσως εξ αιτίας του παγώματος των τιτλοποιήσεων.

Έτσι, ήρθε η πρόταση Στουρνάρα για τη δημιουργία ενιαίας “bad bank” (Εταιρείας Διαχείρισης Ενεργητικού/ Asset Management Company – AMC) στην οποία θα μπουν όλα τα κόκκινα δάνεια περί τα 40 δισ. ευρώ, μαζί με αυτά της “PQH Ενιαία Ειδική Εκκαθάριση Α.Ε.” που ελέγχει η Τράπεζας της Ελλάδος και έχει απορροφήσει τα κόκκινα δάνεια της Αγροτικής, του Ταχυδρομικού Ταμιευτηρίου και άλλων.

Επιφυλακτικές οι τράπεζες

Όμως, οι τραπεζίτες είναι επιφυλακτικοί σε αυτό το σχέδιο γιατί: Πρώτον, το πείραμα της “Ενιαίας Ειδικής Εκκαθάρισης” (PQH) απέτυχε κατ’ αυτούς και φοβούνται ότι ο Στουρνάρας επιδιώκει να αποκτήσει δύναμη έναντι τους. Δεύτερον, θέλουν να αναπτύξουν τις δικές τους “bad bank”, ώστε να μην μπει το κράτος στα χωράφια τους (τα θαλασσοδάνεια). Τρίτον, πιέζουν το κράτος να εφαρμόσει το νέο πτωχευτικό νόμο και θέλουν να πριμοδοτήσουν τους πλειστηριασμούς.

Τέταρτον, φοβούνται ότι η μεταφορά των 40 δισ. ευρώ θα θεωρηθεί κρατική ενίσχυση από τις Βρυξέλλες. Πέμπτον, φοβούνται πως το κράτος δεν θα δεχθεί να χάσει 15,5 δισ. από την αναβαλλόμενη φορολογική απαίτηση μέσα από αυτή την διαδικασία. Έκτον, εκτιμούν ότι θα χρειαστούν 8 δισ. ευρώ κρατικά λεφτά για να καλυφθούν τα κενά. Έβδομον, τρέμουν ότι όλα αυτά μπορεί να οδηγήσουν σε αναγκαστικές συγχωνεύσεις που συνεπάγονται αυξήσεις κεφαλαίου από το κράτος.

Πάντως, ο Σταϊκούρας δεν φαίνεται να τσιμπάει στην πρόταση Στουρνάρα γιατί το ευρωσύστημα επιβάλει να γίνει η μεταφορά των κόκκινων δανείων σε εμπορικές τιμές κι
όχι λογιστικές, που σημαίνει πως θα χρειαστεί να βάλει τα οκτώ προαναφερθέντα δισ. ευρώ. Πολιτικά, νέα ενίσχυση των τραπεζών υπό συνθήκες laissez faire δεν αντέχεται. Γνωρίζει άλλωστε ο υπουργός πως στη Φραγκφούρτη οι σκέψεις για το ελληνικό τραπεζικό σύστημα αλλάζουν και αρχίζουν να βλέπουν την ανάγκη συγχωνεύσεων…