Τι σχέση έχει η 28η Οκτωβρίου με την Κρίση των Πυραύλων στην Κούβα

Η επέτειος της 28ης Οκτωβρίου που πριν από δύο εβδομάδες γιορτάσαμε ενώνει 58 χρόνια Ιστορίας, δύο εποχές καραντίνας [lockdowns, αποκλεισμών (blockdowns], δυο κρίσεις και προσφέρει πολλαπλά μαθήματα ιστορίας και όχι μόνο… Ο χρόνος έχει 365 ημέρες, γνωστό σε όλους. Για εμάς, τους απλούς θνητούς, όλες έχουν την ίδια σημασία. Ή σχεδόν την ίδια, αφού ξεχωρίζουμε σε σπουδαιότητα τα γενέθλια και τις ονομαστικές εορτές.

Η Ορθοδοξία επίσης έχει τρεις ημερομηνίες ορόσημα: τα Χριστούγεννα, το Πάσχα και τον Δεκαπενταύγουστο, τη Γιορτή της Παναγίας. Όμως, για την Ελληνική Ιστορία οι “μεγάλες ημέρες” είναι οι εξής δύο: η 25η Μαρτίου, ο εορτασμός της Επανάστασης εναντίον των Τούρκων και η 28η Οκτωβρίου, το ΟΧΙ του Μεταξά στο ιταλικό τελεσίγραφο. Και οι δύο επέτειοι είναι διπλά φορτισμένες την εποχή αυτή, αφού η φετινή 28η είναι η 80η από το 1940, ενώ η 25η που ακολουθεί θα είναι η 200η.

Και οι δυο σήμαναν το ξεκίνημα δύο πολέμων με πολύ πόνο, δάκρυα και αίμα, αλλά στο τέλος οι Έλληνες δικαιώθηκαν από νικηφόρο αποτέλεσμα, όχι μόνο στα πεδία των μαχών. Ο πρώτος συνδέεται με τη σύσταση του σύγχρονου ελληνικού κράτους και ο δεύτερος με την επιβίωσή του. Έναντι; Έναντι των Τούρκων –της πάλαι ποτέ Οθωμανικής Αυτοκρατορίας– του μόνιμου εξ Ανατολής κινδύνου, και των Δυνάμεων του Άξονα, Ιταλών και Γερμανών, της διαχρονικής, (από την ενοποίησή της το 1870 και μετά) δύναμης επιβολής στην Ευρώπη.

Με αυτούς κληθήκαμε να τα βγάλουμε πέρα πριν από 200 και πριν από 80 χρόνια. Με τους ίδιους, χάρη ένα άσχημο παιχνίδι της μοίρας, καλούμαστε να ανταπεξέλθουμε εν μέσω τετραπλής κρίσης (κορωνοϊικής, οικονομικής, κοινωνικής και μεταναστευτικής) και σήμερα… Μόνο που οι ρόλοι τους έχουν δήθεν αλλάξει. Οι Τούρκοι είναι οι προκλητικοί. Είναι οι επιτιθέμενοι και οι Γερμανοί είναι οι δήθεν επιδιαιτητές, αφού εκτός από οικονομική ατμομηχανή της ΕΕ, “συμβαίνει” να είναι –τυχαία;– αυτό το διάστημα που επέλεξε ο Ερντογάν να κλιμακώσει την αρπακτική του διάθεση, οι προεδρεύοντες στην Ευρώπη…

Από την 28η Οκτωβρίου στις 13 ημέρες

Ας επανέλθουμε, όμως, στην Ιστορία, από την οποία τις περισσότερες φορές δεν διδασκόμαστε. Το μεγάλο σχολείο της μας προσφέρει συμπτωματικά την 28η Οκτωβρίου ως ημερομηνία που προκαλεί ενδιαφέρουσα συγκριτική ανάλυση: είναι η ημερομηνία που έληξε η Πυραυλική Κρίση στην Κούβα. Στις “13 ημέρες που συγκλόνισαν τον κόσμο” και παραλίγο να τον οδηγήσουν και σε πυρηνικό ολοκαύτωμα, ο Ψυχρός Πόλεμος έφτασε στην κορύφωσή του. Τότε, σοβιετικοί πυρηνικοί πύραυλοι βεληνεκούς 1.200 μιλίων, ικανοί να πλήξουν τις μισές ΗΠΑ, πέρασαν “κάτω από τη μύτη” των Αμερικανών και εγκαταστάθηκαν στην Κούβα του Κάστρο, μόλις 90 ναυτικά μίλια από τις ακτές της Φλόριντα!

Ο νέος τότε –ένα έτος στο Λευκό Οίκο– πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζον Φ. Κέννεντυ, (στον οποίο ο δικός μας πρωθυπουργός αγωνίζεται να μοιάσει, αν κρίνει κανείς από το cleancut image και το Camelot των Αρίστων του Επιτελικού Κράτους που “παρεπιδημούν” στο Μαξίμου), κλήθηκε να πάρει την πιο δύσκολη απόφαση της ζωής του, όταν οι υπηρεσίες πληροφοριών του επιβεβαίωσαν πως οι Σοβιετικοί τους “είχαν πιάσει στον ύπνο”. Εκεί που οι ίδιοι με πολιορκητικό κλοιό τις μυστικές υπηρεσίες προσπαθούσαν να ανατρέψουν τον Κάστρο, (επιχείρηση ORTSAC, Απόβαση στον Κόλπο των Χοίρων), βρέθηκαν με 10 συστοιχίες πυραύλων στο μαλακό τους υπογάστριο. Ο κίνδυνος ήταν άμεσος, γιατί οι προθέσεις και το σχέδιο των Σοβιετικών ήταν άγνωστες.

Το “καρκίνωμα”

Το αμερικανικό Γενικό Επιτελείο έβλεπε τον Φιντέλ σαν “καρκίνωμα” που έπρεπε να απομακρυνθεί με κάθε κόστος. Οι θέσεις τους ήταν τόσο ακραίες που υποχρέωσαν τον Κέννεντυ να βασιστεί σε ένα εναλλακτικό επιτελείο για τη διαχείριση της πρωτόγνωρης κρίσης. Το επιτελείο του Λευκού Οίκου με την ονομασία EXCOMM, υπό τη διεύθυνση του αδελφού του Μπομπ Κέννεντυ, αποτελείτο από 14 ειδικούς από το Harvard στην εξωτερική πολιτική, όπως ο Dean Acheson και σκληρούς στρατιωτικούς.

Σε σύντομο χρονικό διάστημα χωρίστηκαν σε δύο στρατόπεδα: σε “γεράκια” οι δεύτεροι και “περιστέρια” οι πρώτοι. «Να χτυπήσουμε τώρα!», ζητούσαν επίμονα οι στρατηγοί. «Να διαγνώσουμε τις προθέσεις τους», συμβούλευαν οι καθηγητές. «Να ξεκινήσουμε διαπραγματεύσεις», πρότειναν δειλά-δειλά οι διπλωμάτες του Στέιτ Ντιπάρτμεντ. “Να το δούμε”, “υπομονή”, “ψυχραιμία”, ψέλλιζε ο άπειρος –εξου και αναποφάσιστος– Πρόεδρος.

Ενόσω οι συσκέψεις και διαφωνίες στο Λευκό Οίκο συνεχιζόντουσαν, συνέβη ένα τυχαίο(;) γεγονός, ένα “ατύχημα”, από αυτά που σε έμπειρα μάτια αποτελούν προβλέψιμη μεταβλητή σε περιόδους τόσο μεγάλης πύκνωσης του χρόνου. Αυτή περιέπλεξε περισσότερο την κατάσταση: ένα P2V Neptune αμερικανικό κατασκοπευτικό αεροπλάνο, που υπερίπτατο της Κούβας για να εντοπίσει τις βάσεις των πυραύλων, κατερρίφθη από τα αντιαεροπορικά των Κουβανών (αργότερα αποδείχθηκε πως την εντολή, την είχε δώσει Ρώσος αξιωματικός, που επόπτευε ένα κρυμμένο πολυβολείο).

Ατύχημα ή εσκεμμένη πρόκληση;

Ήταν απλό “ατύχημα” ή εσκεμμένη πρόκληση; Σίγουρα ήταν το απόλυτο άλλοθι για τα “γεράκια”. Τους παρουσιαζόταν ευκαιρία για να πάρουν το πάνω χέρι από τους “χαρτογιακάδες” των πανεπιστημίων. «Αυτοί χτύπησαν πρώτοι, οφείλουμε να απαντήσουμε! Αλλιώς, το επόμενο “ατύχημα” θα περιλαμβάνει δύο πυρηνικούς πυραύλους και δύο πόλεις μας ισοπεδωμένες το Ντάλας και το Χιούστον». Μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα η πολυπόθητη καρέκλα του Πλανητάρχη, στην οποία τον μεγάλωσαν για να στρογγυλοκαθίσει στην ασφάλεια του Οβάλ Γραφείου, φάνταζε ηλεκτρική. Το μυαλό του νεαρού Κέννεντυ έκαιγε;

Θα έπαιρνε στο λαιμό του 100 εκατομμύρια Αμερικανούς; Τόσα υπολόγιζαν οι ειδικοί πως θα ήταν τα θύματα της πρώτης φάσης ενός πυρηνικού ολοκαυτώματος. «Όλοι αυτοί οι καραβανάδες έχουν ένα μεγάλο πλεονέκτημα με το μέρος τους» εκμυστηρεύτηκε εξουθενωμένος ένα βράδυ στον μυστικοσύμβουλό του Νταίηβ Πάουερς: «Αν τους ακούσουμε και κάνουμε ό,τι θέλουν να κάνουμε, δεν θα είναι κανείς μας ζωντανός την επόμενη μέρα να τους πει αν είχαν άδικο». Όμως η απόφαση δεν ήταν ανάμεσα στη σύρραξη και την υποχώρηση. Υπήρχε και τρίτος δρόμος: Ο ναυτικός αποκλεισμός που συνδύαζε την αποφασιστικότητα της χρήσης δύναμης με τη διπλωματία.

Ο πατέρας του, ο σκληροτράχηλος Ιρλανδός ιδρυτής της δυναστείας των Κέννεντυ δεν του τα είχε πει αυτά. Τον προετοίμαζε μια ζωή για τη θέση, μιλώντας του μόνο για τη “φωτεινή πλευρά του φεγγαριού”. Παρότι είχε και μεγάλη πολιτική εμπειρία, αφού είχε διατελέσει Πρέσβης των ΗΠΑ στο Λονδίνο. Όπως επίσης δεν του είχε εμπιστευτεί ποτέ με ποιο αμφιλεγόμενο τρόπο έκαναν περιουσία. Δεν του είχε διηγηθεί τα βράδια που περνούσαν γεμάτα οικογενειακή θαλπωρή μπροστά το τζάκι της έπαυλής τους στη Μασαχουσέτη, πως εκείνος έπρεπε να συναλλάσσεται και να συμβιβάζεται καθημερινά με την Μαφία της Ανατολικής Ακτής. Γιατί;

Το καλά κρυμμένο μυστικό ήταν πως πλούτισαν παραβιάζοντας κάθε νόμο που υπήρχε, για να εισάγουν λαθραία ουίσκι την εποχή της ποτοαπαγόρευσης. Δεν του είχε πει ο πατέρας του Τζόζεφ Πάτρικ πόσους συνεργάτες του έπρεπε να προδώσει, πόσους φίλους του έπρεπε να αδειάσει, για να βγουν τα χρήματα –ξεπλυμένα πια– που έστειλαν και τα εννέα αδέλφια του στα ακριβά κολλέγια της Ανατολικής Ακτής. Μέχρι εκείνη τη στιγμή ο νεόκοπος Πρόεδρος θεωρούσε πως η Προεδρία θα ήταν μια χολλυγουντιανή άσκηση δημοσίων σχέσεων υψηλού επιπέδου, με πολλή τηλεόραση και αρκετές σταρλετίτσες σαν αλατοπίπερο στα διαλείμματα.

Ο μικρός δεν είχε ιδέα

Η διαφορά όμως ανάμεσα στις εκλογές, που απλώς μιλάς και ψηφίζεσαι από τις λέξεις (που σου γράφουν άλλοι και απλώς καλείσαι να τις διαβάζεις εσύ), είναι ότι στην Προεδρία, πρέπει να αποφασίσεις και κρίνεσαι από τις δικές σου πράξεις. Η ευθύνη είναι τεράστια! Ούτε του είπε ποτέ ο πατέρας του, πώς “πιάστηκε” ο Τζίμμυ Χόφα και τα άλλα συνδικάτα για να τον στηρίξουν στις εσωκομματικές εκλογές. Τα primaries του Δημοκρατικού Κόμματος τους είχαν κοστίσει το ίδιο με την προεδρική εκλογή.

Ο “μικρός” όμως δεν είχε ή δεν ήθελε να έχει ιδέα. Ζούσε σε “ροζ συννεφάκι”, όπου φαντασιωνόταν τον εαυτό του μέσα σε μια αστραφτερή ασημένια πανοπλία, επάνω σε ένα λευκό άλογο. Στρατιώτες του ήταν οι καλοπληρωμένοι λογογράφοι, όπλο του το autoque (αφού δεν ήταν και τόσο δεινός ρήτορας), σφαίρες του οι δημοσκοπήσεις και άρματα τα καλολαδωμένα τηλεοπτικά κανάλια.

Μόνο που ξαφνικά άρχισε να ζει εφιάλτη… Έπρεπε να πάρει απόφαση μόνος του. Αυτός δεν ήταν που είχε εκπαιδευτεί να νομίζει πως τα ξέρει όλα; Η αλαζονεία της άγνοιας και η φιλαυτία της ωραιοπάθειας κατέρρεαν μπροστά στον καθρέφτη της πραγματικότητας. Ξαφνικά, όλα τα αγορίστικα παιχνίδια που στόλιζαν το παιδικό του δωμάτιο, αεροπλανάκια, τανκς, στρατιωτάκια, (όπως και μερικά κουκλάκια που έπαιρνε από τις αδελφές του) είχαν πάρει σάρκα και οστά. Ακόμη χειρότερα… Κινδύνευαν να γίνουν τσουρουφλισμένα πτώματα στα χέρια του. Άψυχες σάρκες από μια και μόνη του απόφαση μπορούσαν να τον ρίξουν από τα ροζ συννεφάκια στα καζάνια της κόλασης.

«Πού είναι η Τζάκυ;», φώναξε έντρομος. «Πού είναι ο Μπόμπυ;» και η φωνή του έτρεμε από την κρίση πανικού που τον περικύκλωνε. Έψαχνε απελπισμένα τα μοναδικά του στηρίγματα. Την “πολυπροδομένη” γυναίκα του και τον αδελφό του. Μόνο αυτούς εμπιστευόταν τελικά…