Ένα αναίμακτο “πραξικόπημα”

της Νεφέλης Λυγερού  – 

Έντεκα μέλη της βασιλικής οικογένειας, τέσσερις εν ενεργεία υπουργοί, πολλοί πρώην υπουργοί και υφυπουργοί, στρατιωτικοί, σημαντικοί επιχειρηματίες και 800 δισ. ευρώ αποτελούν τον απολογισμό της εκκαθάρισης που  διοργάνωσε και εκτέλεσε ο πρίγκιπας-διάδοχος Μωάμεθ Μπιν Σαλμάν. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη και αμεσότερη αναδιανομή πλούτου και εξουσίας που έχει δει ο πλανήτης στην σύγχρονη Ιστορία του. Η ελίτ της Σαουδικής Αραβίας και ο τρόπος που η τεράστια αυτή οικονομική δύναμη κάνει μπίζνες άλλαξε δια παντός.

Και όλα αυτά χωρίς να χυθεί μία στάλα αίμα, καθώς ο εγκλεισμός των συλληφθέντων στις σουίτες του πεντάστερου ξενοδοχείου Ritz-Carlton δεν θυμίζει διόλου τη “Νύχτα των Μαχαιριών”. Είναι, όμως, το τελευταίο και πιο κομβικό επεισόδιο σε μια σειρά ενεργειών που έχει ως στόχο την παγίωση της εξουσίας του πρίγκιπα Μωάμεθ Μπιν Σαλμάν, του αγαπημένου γιου και κορυφαίου συμβούλου τού βασιλιά Σάλμαν. Το δίδυμο πατέρα και γιου κατέχει πια αδιαμφισβήτητα την εξουσία.

Ο 32χρονος διάδοχος  ̶ γνωστός με τα αρχικά MbS ̶  παρουσιάζει τον εαυτό του ως συνεχιστή του ιδρυτή της Σαουδικής Αραβίας. Φέρεται να εμφανίζεται ως ο νέος Αμπντέλ Αζίζ, αυτός που θα οδηγήσει τη χώρα στη νέα εποχή και στην ακόμα πιο εξόφθαλμη οικονομική ευημερία. Δεν χωράει αμφιβολία ότι σκοπεύει να το επιτύχει αυτό, γυρίζοντας νέα σελίδα και εξοντώνοντας όποιον και ό,τι σκοπεύει να σταθεί εμπόδιο στον δρόμο του. Αυτό έγινε εμφανές όταν, μετά από πολλές παρασκηνιακές διεργασίες, εκτόπισε τον εξάδελφό του Μωάμεθ Μπιν Νάιντ, πείθοντας τον πατέρα του να του αφαιρέσει τον τίτλο, σε κάτι που αποτέλεσε σεισμική μετατόπιση στη βασιλική διαδοχή.

Ο Μωάμεθ Μπιν Νάιντ αποτελούσε την πιο ισχυρή πολιτική φιγούρα, έως ότου πρόσφατα απογυμνώθηκε ξαφνικά από όλες τις εξουσίες του με απανωτά βασιλικά διατάγματα. Ο νέος διάδοχος διορίστηκε αμέσως αναπληρωτής πρωθυπουργός του Βασιλείου, διατηρώντας παράλληλα τον έλεγχο του υπουργείου Άμυνας και άλλων χαρτοφυλακίων.

Στροφή προς τον μετριοπαθή ισλαμισμό

Η κινηματογραφικού τύπου εξόντωση των εν δυνάμει αντιπάλων του είχε ιδιαίτερη απήχηση στον λαό. Εξάλλου, ο Σάλμαν είχε ήδη κάνει κάποιες στρατηγικές κινήσεις για να κερδίσει την εύνοια του λαού και να καλλιεργήσει έδαφος για την επικράτησή του. Μία από αυτές ήταν η στροφή προς τον μετριοπαθή ισλαμισμό, καθώς φρόντισε να απομακρυνθεί από το υπερσυντηρητικό θρησκευτικό δόγμα που ακολουθεί εδώ και χρόνια η Σαουδική Αραβία.

Όπως συγκεκριμένα τόνισε ο πρίγκιπας, «επιστρέφουμε σε αυτό που ήμασταν πριν, μια χώρα μετριοπαθούς ισλαμισμού, που είναι ανοιχτή σε όλες τις θρησκείες του κόσμου. Δεν θα περάσουμε τα επόμενα 30 χρόνια της ζωής μας αντιμετωπίζοντας καταστρεπτικές ιδέες. Θα τις καταστρέψουμε σήμερα». Και συμπλήρωσε: «Θα τελειώσουμε με τον εξτρεμισμό πολύ σύντομα».

Ο πρίγκιπας Μπιν Σαλμάν είχε αρχίσει να χτίζει από νωρίτερα τη φήμη του τολμηρού και φιλελεύθερου μεταρρυθμιστή, όταν έσπρωξε στο περιθώριο κληρικούς, οι οποίοι θεωρούσε πως δεν συμμερίζονταν το 15ετές «μεταρρυθμιστικό πρόγραμμά του», το οποίο, όπως έχει πει ο ίδιος, θα αλλάξει ριζικά το πρόσωπο της Σαουδικής Αραβίας. Αυτοί ήταν που αντέδρασαν στην απόφασή του να αποδείξει ότι είναι πιο «ανοιχτόμυαλος» σε σχέση με τους προκατόχους του όσον αφορά στη θέση της γυναίκας στην κοινωνία της Σαουδικής Αραβίας.

Ο νέος πρίγκιπας επέτρεψε για πρώτη φορά στις γυναίκες να παρακολουθούν ελεύθερα αθλητικά γεγονότα. Σύμφωνα με τη νέα νομοθεσία, οι γυναίκες μπορούν να εισέλθουν στα στάδια, ωστόσο θα παρακολουθούν από συγκεκριμένες περιοχές των εξεδρών, δεδομένου ότι διατηρείται ο χωροταξικός διαχωρισμός των δύο φύλων σε δημόσιους χώρους.

Μια «μικρή επανάσταση» αποτέλεσε και το νεοαποκτηθέν δικαίωμα των γυναικών να λαμβάνουν διπλώματα οδήγησης, αλλά και το δικαίωμα των μαθητριών να αθλούνται στα δημόσια σχολεία της χώρας. Ο νεαρός πρίγκιπας λέγεται τώρα πως προωθεί ένα σχέδιο για τη δημιουργία θέσεων εργασίας για τις γυναίκες και τον εκσυγχρονισμό μιας κοινωνίας, στην οποία σχεδόν τα δύο τρίτα του πληθυσμού είναι κάτω των 30 ετών και οι γυναίκες αποτελούν το 22% του εργατικού δυναμικού.

Αντιδράσεις ήγειρε και η απόφασή του να φτιάξει ένα στέγαστρο, μια αναδιπλούμενη οροφή, πάνω από την Κάαμπα, τη μαύρη δομή στο κέντρο του Μεγάλου Τζαμιού στη Μέκκα, προκειμένου να προστατέψει τους προσκυνητές από τον καυτό ήλιο της ερήμου. Αυτό προκάλεσε την οργή των πιστών, που θεωρούν ότι οι όποιες τροποποιήσεις θα καταστρέψουν τον ιστορικό χαρακτήρα ενός από τους πιο ιερούς τόπους στο Ισλάμ.

Ανατρέποντας τα εσκαμμένα

Ως υπουργός Άμυνας, είναι υπεύθυνος για τη σαουδική εκστρατεία στην Υεμένη. Ως επικεφαλής του Οικονομικού Συμβουλίου, έχει επιβλέψει τις προσπάθειες για την αναμόρφωση της ενεργειακής πολιτικής του Βασιλείου και την οικοδόμηση μιας πολυδιάστατης οικονομίας, που θα μπορέσει να αποτελέσει στιβαρό κινητήριο μοχλό της χώρας για μεγάλο χρονικό διάστημα μετά την εξάντληση των αποθεμάτων πετρελαίου.

Εκτός, όμως, από την πιο μετριοπαθή προσέγγισή του, ο Μωάμεθ Μπιν Σαλμάν είναι σκληρός και απαιτεί απόλυτη αφοσίωση από ανώτερους αξιωματούχους. Τον περιβάλλει μια μικρή ομάδα πολύ πιστών συνεργατών. Η άνοδός του συνοδεύτηκε από δεκάδες διορισμούς νεαρών πριγκήπων, πιστών σε αυτόν, κυρίως σε ευαίσθητες διπλωματικές αποστολές και σε θέσεις εθνικές ασφαλείας. Μεταξύ αυτών ήταν ο πρίγκηπας Καλέντ, ο 28χρονος νεότερος αδελφός του πρίγκιπα, ο οποίος έγινε πρεσβευτής στις Ηνωμένες Πολιτείες, και ένας ετεροθαλής αδελφός του, που ονομάστηκε υπουργός Εξουσίας για την Ενέργεια.

Παρ’ ότι δεν υπήρξαν εμφανή σημάδια αντίστασης, ο Σαλμάν δεν εμπιστεύεται τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειάς του. Αν και είχε χτίσει τις συμμαχίες που χρειαζόταν, υπήρχε έκδηλος ανταγωνισμός ανάμεσα σε συγγενείς του. Εξάλλου, δεν είναι λίγοι εκείνοι που πιστεύουν ότι η αναρρίχηση του πρίγκιπα θα προκαλέσει αργά ή γρήγορα σφοδρές αντιδράσεις στην πολιτική ελίτ της χώρας. Είναι γεγονός ότι ο Σαλμάν έχει φέρει τεκτονικές αλλαγές στον τρόπο που εδώ και δεκαετίες παιζόταν το πολιτικό παιχνίδι στην χώρα της Σαουδικής Αραβίας.