Τι Ετσεβίτ, τι Ντεμιρέλ, τι Εβρέν, τι Ερντογάν! – Η προφητική δήλωση του Ανδρέα

Ο Ανδρέας Παπανδρέου, μιλώντας, στις 18 Ιανουαρίου του 1983, στην 21η κοινοβουλευτική συνάντηση αντιπροσωπειών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Αμερικανικού Κογκρέσου, στην Αθήνα, προσέγγισε με απλό τρόπο, όχι απλοϊκό, τρόπο τα ζητήματα των ελληνοτουρκικών σχέσεων, καθώς και τη βαθύτερη (αναθεωρητική) επιδίωξη της τουρκικής πλευράς, η οποία παραμένει ίδια μέχρι σήμερα.

Αφού αναφέρθηκε πρώτα στο γεγονός, ότι η χώρα αντιμετώπιζε (και αντιμετωπίζει) μια σημαντική υπαρκτή απειλή ενάντια στην ασφάλειά της και την εδαφική της ακεραιότητα, προερχόμενη εξ Ανατολών, εννοώντας τη “σύμμαχο” και γείτονα Τουρκία, υποστήριξε στη συνέχεια, ότι οι δαπάνες της χώρας σε εξοπλισμούς ήταν ίσως οι μεγαλύτερες στην Ευρώπη σε σχέση με το εθνικό ακαθάριστο προϊόν (ΑΕΠ). Το 1983, ήταν κοντά στο 6,7% του ΑΕΠ και όπως είπε ο Παπανδρέου «είναι κάτι που είμαστε υποχρεωμένοι να κάνουμε, για να προστατεύσουμε την ανεξαρτησία μας και την ακεραιότητά μας. Όπως, όμως, καταλαβαίνετε, αυτό σημαίνει λιγότερα σχολεία, λιγότερα νοσοκομεία, λιγότερη κοινωνική πρόνοια».

Στη συνέχεια, ο Παπανδρέου αναφέρθηκε στο ζήτημα του Αιγαίου, λέγοντας τα εξής:
«Θα ήθελα να σας πω μερικά λόγια για το Αιγαίο. Δεν θα σας κουράσω. Θα κοιτάξω να μιλήσω μόνο για τις κρίσιμες όψεις του θέματος. Πρόβλημα στο Αιγαίο δεν υπήρχε προ του 1973. Αυτό είναι σημαντικό να το τονίσουμε. Το πρόβλημα στο Αιγαίο, ξεκινάει από το 1973. Και ξεκινάει πρώτα από όλα με το περιβόητο θέμα της υφαλοκρηπίδας. Το 1973, τον Νοέμβριο για την ακρίβεια, η Τουρκία έδωσε άδεια εκμετάλλευσης του πετρελαίου, αν θέλετε έρευνας και εκμετάλλευσης του πετρελαίου στο Αιγαίο, στη δική της κρατική εταιρεία πετρελαίου και δημοσίευσε επίσημα και ένα χαρτί που υποδείκνυε ποιά είναι η τουρκική υφαλοκρηπίδα στο Αιγαίο. Και αυτή υφαλοκρηπίδα, ήταν περίπου το μισό Αιγαίο, δηλαδή διχοτόμηση του Αιγαίου.

»Εδώ υπάρχει το βασικό και απλό ερώτημα: Τα νησιά έχουν υφαλοκρηπίδα, ναι ή όχι; Η Σύμβαση της Γενεύης του 1958, λέει ότι τα νησιά έχουν υφαλοκρηπίδα και η Διάσκεψη για το Δίκαιο της Θάλασσας (1982), που πρόσφατα έβγαλε τις αποφάσεις της, η μεγάλη αυτή η διάσκεψη, αναγνώρισε και πάλι ότι τα νησιά έχουν τη δική τους υφαλοκρηπίδα. Αυτή είναι η θέση και της ελληνικής κυβέρνησης. Η θέση της Τουρκίας είναι ότι το Αιγαίο πρέπει σε ό,τι αφορά την υφαλοκρηπίδα να μοιραστεί σε δύο τμήματα. Ανατολικό, που θα είναι της Τουρκίας. Δυτικό, που θα είναι της Ελλάδας. Φυσικά, αυτό σημαίνει ότι τα ελληνικά νησιά του ανατολικού Αιγαίου θα επικάθονται πάνω σε τουρκική υφαλοκρηπίδα. 

Αυτό αρχίζει να σημαίνει κάτι παραπάνω από ένα οικονομικό πρόβλημα, του ποιος έχει τα πετρέλαια. Αρχίζει να γίνεται θέμα που αφορά την εθνική κυριαρχία, διότι όπως η Τουρκία υποστηρίζει ότι τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου κάθονται επάνω σε τουρκική υφαλοκρηπίδα, υποστηρίζει ταυτόχρονα ότι ο εναέριος χώρος του Αιγαίου πρέπει να διχοτομηθεί: Το ανατολικό τμήμα, την στρατιωτική και πολιτική ευθύνη, αν θέλετε, στην Τουρκία, και το δυτικό τμήμα του εναέριου χώρου να είναι ελληνικό. 

»Και θα βρισκόμαστε εδώ, μπροστά σε μια πάρα πολύ παράξενη, απίθανη περίπτωση. Ότι, δηλαδή, τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου, που είναι ελληνικά, θα κάθονται σε τουρκική υφαλοκρηπίδα και θα προστατεύονται στον αέρα από την τουρκική αεροπορία. Ερωτώ: θα χρειαστεί πολύς χρόνος μετά ταύτα, για να γίνουν τα νησιά αυτά τουρκικά; Ίσως θεωρήσετε ότι απλοποίησα πολύ το πρόβλημα. Αλλά αυτό είναι στην ουσία του.

»Η Ελλάδα δεν έχει καμία απολύτως διεκδίκηση και επιδίωξη απέναντι στην Τουρκία. Ζητούμε και θέλουμε να ζήσουμε ειρηνικά σαν καλοί γείτονες. Και πράγματι, αν οι δυο λαοί μπορούσαν να ξεπεράσουν τα προβλήματά τους –που είναι τεχνητά προβλήματα, ψευδοπροβλήματα θα έλεγα– αν δει κανείς το θέμα της συνεργασίας δύο λαών, τα αποτελέσματα θα ήταν έξοχα και για την Ελλάδα και για την Τουρκία. Δυστυχώς, όμως, ακολουθείτε αυτή η πολιτική από πλευράς των τουρκικών κυβερνήσεων, είτε μιλάμε για τον Ετσεβίτ, είτε μιλάμε για τον Ντεμιρέλ, είτε μιλάμε για τον Εβρέν.

»Οι διεκδικήσεις τους απέναντι στην Ελλάδα παραμένουν, είναι οξείες, επαναλαμβάνονται σε κείμενα και στηρίζονται σε ποια αρχή; Εμείς τουλάχιστον λέμε καθαρά, ότι το καθεστώς του Αιγαίου έχει προσδιοριστεί από διεθνείς συμβάσεις, ό,τι λέει ο διεθνής νόμος. Η Τουρκία λέει: όχι, δεν την ενδιαφέρει το νομικό καθεστώς. Την ενδιαφέρει η αρχή της équité… ευθυδικία στα ελληνικά, που σημαίνει ξαναγράφουμε το νομικό καθεστώς και συζητούμε πια με την αρχή της δικαιοσύνης της équité, που θυμίζει τις θεωρίες του ζωτικού χώρου της περιόδου του 1930 στην Ευρώπη».

Ο Παπανδρέου έκλεισε την ομιλία του, επαναλαμβάνοντας τη γνωστή φράση του, για την περίπτωση της Τουρκίας, ότι «δεν διεκδικούμε τίποτα, αλλά τονίζουμε ότι δεν πρόκειται να παραχωρήσουμε ούτε μια σπιθαμή αέρα, εδάφους, θάλασσας, υφαλοκρηπίδας, πού ανήκει στο ελληνικό έθνος και στον ελληνικό λαό». Τι, λοιπόν, άλλαξε από το 1983, σχέση με την τουρκική απειλή; Άλλαξαν μόνο τα πρόσωπα της απειλής, η ίδια η απειλή παραμένει.