Η δήλωση Πάιατ και οι υπερβολικές προσδοκίες του Μητσοτάκη

Η ισορροπημένη δήλωση του Αμερικανού πρεσβευτή Τζέφρι Πάιατ, με την οποία επιβεβαιώνεται η στενή αμυντική συνεργασία Ελλάδας-ΗΠΑ και ταυτόχρονα μετατίθεται στο απώτερο μέλλον η προμήθεια των αεροσκαφών F-35, επαναφέρει στην πραγματικότητα όσους κυβερνητικούς παράγοντες (ιδιαίτερα στο Μέγαρο Μαξίμου) υπερβάλλουν για την επιρροή της Αθήνας στα κέντρα ισχύος της Ουάσιγκτον.

Η κακή αρχή των υπερβολικών προσδοκιών και των λανθασμένων παρεμβάσεων της κυβέρνησης προς τις ΗΠΑ έγινε από τον ίδιο τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη στην πρώτη συνάντησή του με τον υπουργό Εξωτερικών Μάικ Πομπέο, τον Οκτώβριο 2019. Σύμφωνα με πηγές που είχαν άμεση γνώση των τότε διαμειφθέντων, ο πρωθυπουργός έθεσε ζήτημα συμμετοχής αμερικανικών εταιριών σε (συνολική ή μερική) ιδιωτικοποίηση της ΕΑΒ. Ξέχασε ότι πέρασαν οι εποχές του Ψυχρού Πολέμου, που ίσως το Στέιτ Ντιπάρτμεντ μπορούσε να συμβουλεύσει πού και πώς θα μπορούσαν να γίνουν αμερικανικές επενδύσεις στο εξωτερικό.

Τα σύγχρονα κριτήρια είναι αμιγώς οικονομικά και εμπορικά. Είναι δε βέβαιο πως αν η ΕΑΒ ήταν σήμερα εκ των “διαμαντιών του στέμματος” της διεθνούς αεροναυπηγικής, όπως ήταν το 1978, κατά την ίδρυσή της από τους Κωνσταντίνο Καραμανλή και Ευάγγελο Αβέρωφ ή έστω το 1991-93 κατά την ανάληψη του μάνατζμεντ από την τότε Lockheed, οι ξένες εταιρίες θα είχαν σπεύσει αυτοβούλως, χωρίς ανάγκη πολιτικών προσκλήσεων. Ο Μάικ Πομπέο φέρεται ότι δεν απάντησε στο αίτημα του Κυριάκου Μητσοτάκη.

Στη διάρκεια των ίδιων συνομιλιών του Οκτωβρίου 2019, μέλη της ελληνικής αντιπροσωπείας πρότειναν έναρξη συνομιλιών για την προμήθεια μαχητικών F-35 και άλλων αεροσκαφών, καθώς και για επενδύσεις στο ναυπηγικό κλάδο. Η αμερικανική πλευρά αρκέστηκε να υπογραμμίσει πως ό,τι γίνει θα πρέπει να βασίζεται στις αρχές της διαφάνειας και της σταθερότητας της επενδυτικής και φορολογικής νομοθεσίας.

Ενδιαφέρον για F-35

Η συνέχεια, τον Ιανουάριο του 2020 στον Λευκό Οίκο, δεν ήταν καλύτερη, επειδή προσωπικά ο Κυριάκος Μητσοτάκης παρουσίασε ορισμένες περίπλοκες, ως και αντιφατικές, προτάσεις στον πρόεδρο Τραμπ. Ο πρωθυπουργός έκανε λόγο αφενός για αγορά συγκεκριμένου αριθμού F-35 προς κάλυψη των αναγκών της Πολεμικής Αεροπορίας, αφετέρου για συμμετοχή της Ελλάδας στο πρόγραμμα του συγκεκριμένου αεροσκάφους.

Όμως, άλλο το ένα και άλλο το άλλο. Γιατί το βιομηχανικό και αναπτυξιακό πρόγραμμα των αεροσκαφών F-35 είχε διαφορετικές διαβαθμίσεις (πρώτη των ΗΠΑ και κατόπιν των εταίρων ποικίλων επιπέδων) από το 1999-2001. Επιπλέον, οι συζητήσεις γίνονται μόνον για πωλήσεις και εξαγωγές. Ως αποτέλεσμα, η αμερικανική πλευρά δεν κατανόησε την ακριβή φύση του ελληνικού δίδυμου αιτήματος.

Παράλληλα, ο Κυριάκος Μητσοτάκης διευκρίνισε στον Αμερικανό πρόεδρο πως το ενδιαφέρον για τα αεροσκάφη F-35 αφορά την περίοδο μετά την ολοκλήρωση του εν εξελίξει προγράμματος αναβάθμισης των 84 μαχητικών F-16 από τη Lockheed Martin, δηλαδή μετά το 2025. Ωστόσο, πέφτοντας πάλι σε αντίφαση, ο Έλληνας πρωθυπουργός ζήτησε οι διαβουλεύσεις για τα F-35 να αρχίσουν αμέσως.

Πάιατ και συνωμοσιολογικές θεωρίες

Ο πρόεδρος Τραμπ, με γενικόλογες –ως εκ της θέσεώς του– απαντήσεις, δεν διαφώνησε, αλλά σύντομα αποδείχθηκε πλήρως ανεδαφική η έναρξη διαπραγματεύσεων το 2020 για μια προμήθεια που ενδεχομένως θα γίνει μετά το 2025-26. Γιατί κανείς δεν μπορεί να προβλέψει φέτος το ακριβές κόστος του F-35 και των ηλεκτρονικών και οπλικών συστημάτων του τόσα χρόνια αργότερα, όπως και το ύψος της δαπάνης που θα αντέχει το ελληνικό κράτος και το χρονοδιάγραμμα πληρωμών.

Ούτε, ασφαλώς, μπορεί να γίνει πρόβλεψη για τις επιλογές, το 2025-26, του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας του Λευκού Οίκου, του Στέιτ Ντιπάρτμεντ και του Πενταγώνου ως προς τη στρατηγική και τακτική των ΗΠΑ στην Ανατολική Μεσόγειο και την ευρύτερη περιοχή. Η εμπειρία δείχνει ότι απαιτούνται χρόνος και έκδοση ως και 32 αδειών από την αμερικανική διοίκηση και το Κογκρέσο όχι μόνον για την πώληση, αλλά ακόμα και για την απλή επίδειξη προηγμένων αεροπλάνων.

Στους μήνες που ακολούθησαν, δεν υπήρξαν ουσιαστικά στοιχεία –πέραν συζητήσεων σε εταιρικό επίπεδο– που να επέτρεπαν αισιοδοξία για ταχεία πρόοδο στο θέμα των αεροσκαφών F-35. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης, όμως, έκανε σχετικές κατηγορηματικές αναφορές ακόμα και σε συνομιλίες του με ξένους αξιωματούχους.

Ως συνήθως, μετά τη δήλωση του Τζέφρι Πάιατ επαναλήφθηκαν και οι συνωμοσιολογικές θεωρίες περί αμερικανικής υποβάθμισης του ενδιαφέροντος για τα αεροσκάφη F-35, για την αναβάθμιση των ελληνικών ναυπηγείων και την προμήθεια φρεγατών. Ασφαλώς και υφίσταται σχεδιασμός των ΗΠΑ για το ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό, αλλά οι δυσχέρειες διογκώνονται. Ενδεικτικά, ο επενδυτικός φορέας DFC δεν ικανοποίησε το κυβερνητικό αίτημα περί ολοκλήρωσης των διαδικασιών εγγύησης δανείων για την εξαγορά των Ναυπηγείων Ελευσίνας μέχρι τις 31 Οκτωβρίου 2020.