Η εποικοδομητική ασάφεια, η ονοματολογία και η στρατηγική συμφωνία

Στόχος των Ηνωμένων Εθνών είναι να διαμορφωθεί ένα συμφωνημένο κείμενο, ανακοινωθέν, στην άτυπη Πενταμερή Διάσκεψη, που θα είναι δεσμευτικό για όλους τους συμμετέχοντες. Όπως συναφώς αναφέρουν ενημερωμένες πηγές, η απεσταλμένη του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών, Τζέιν Χολ Λουτ, η οποία φθάνει σήμερα για επαφές στην Κύπρο, θα επιχειρήσει να διαμορφώσει μέσα από τις συζητήσεις αυτό το κείμενο.

Επιδίωξη των Ηνωμένων Εθνών είναι να είναι έτοιμο το ανακοινωθέν, πριν φθάσουν οι συμμετέχοντες στη σύναξη, ώστε να αποφευχθεί η αποτυχία και να μη χαθεί η “παράσταση” της Πενταμερούς στη… μετάφραση. Το περιεχόμενο του ανακοινωθέντος, στα πρότυπα εκείνου που εκδόθηκε στη συνάντηση Αναστασιάδη- Ακιντζί-Γκουτέρες, στο Βερολίνο, στις 25 Νοεμβρίου 2019, θα αποτελεί τον “οδηγό” για τα επόμενα βήματα, που θα καθοριστούν ενδεχομένως μέσα από έναν οδικό χάρτη.

Το γεγονός ότι η προσπάθεια είναι να γίνει η άτυπη Πενταμερής το πρώτο δεκαήμερο Φεβρουαρίου –κατά πάσα πιθανότητα στη Γενεύη– τούτο συνδέεται με το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Μαρτίου, που θα συζητήσει, όπως είχε λεχθεί, θέμα κυρώσεων κατά της Τουρκίας. Ενόψει, λοιπόν, τούτου, υπάρχει μια βιασύνη να υπάρξει αποτέλεσμα (ή να παρουσιαστεί αποτέλεσμα), ώστε να αποφευχθεί και η συζήτηση για τα ευρωτουρκικά.

Ο Αντόνιο Γκουτέρες από την αρχή της θητείας του, αναδεικνύει την ανάγκη να καταλήξουν οι συζητήσεις σε μια στρατηγική συμφωνία, μία ενδιάμεση λύση, δηλαδή. Κατά πόσο το κοινό ανακοινωθέν θα μπορεί να λειτουργήσει ως στρατηγική συμφωνία, αυτό προφανώς συνδέεται και με το περιεχόμενο αλλά και το πώς θα παρουσιασθεί δημόσια. Όπως σημειώνουν ενημερωμένες πηγές, η επιλογή μιας ενδιάμεσης λύσης βρίσκει πρόσφορο έδαφος μεταξύ των εμπλεκομένων.

Η Λευκωσία καλοβλέπει αυτή την επιλογή, αν και υπάρχει ο κίνδυνος να μείνει η στρατηγική συμφωνία και να μην προχωρήσει η συνολική λύση. Πληροφορίες αναφέρουν πως από διάφορες πλευρές υποδεικνύεται πως θα πρέπει να υπάρξει “ευελιξία” ως προς το περιεχόμενο των συζητήσεων, αν και διευκρινίζεται πως θα πρέπει γίνουν “σεβαστά τα συμφωνηθέντα”, οικοδομώντας πάνω στην εργασία που ήδη έχει επιτευχθεί (existing body of work).

Πενταμερή και λύση δυο κρατών

Αυτό διατυπώθηκε και σε επιστολή του Γενικού Γραμματέα, Αντόνιο Γκουτέρες προς τον πρόεδρο Αναστασιάδη και τον κατοχικό ηγέτη Ερσίν Τατάρ, τον περασμένο Νοέμβριο. Η θέση των Ηνωμένων Εθνών συνδέεται με την ανησυχία του να μην ξεκινήσει η συζήτηση από μηδενική βάση και να χρειαστούν, όπως χαρακτηριστικά ανέφερε αξιωματούχος του διεθνούς οργανισμού, άλλα 46 χρόνια συζητήσεων!

Είναι, πάντως, σαφές πως οι υποδείξεις για “ευελιξία”, παραπέμπουν στη λογική για μια “ανοικτή συζήτηση” με τη δυνατότητα να τεθούν κι άλλες απόψεις στο τραπέζι. Τούτο είναι αποτέλεσμα της επιμονής της τουρκικής πλευράς να συζητηθεί η λύση δύο κρατών.
Την ίδια ώρα, οι βασικοί παίκτες του παρασκηνίου, οι Βρετανοί, επιστρατεύουν τη γνωστή προσέγγιση της “εποικοδομητικής ασάφειας”.

Δηλαδή, οι διατυπώσεις να μπορούν να τυγχάνουν πολλαπλής ανάγνωσης και ερμηνειών. Αυτή η λογική δοκιμάσθηκε και στο παρελθόν και στις πλείστες των περιπτώσεων επιβεβαιώθηκε πως επί της ουσίας ίσχυε η τουρκική εκδοχή. Στα πλαίσια αυτά, διπλωματικές πηγές σημείωναν, πως μπορούν οι συντονιστές των συζητήσεων (Ηνωμένα Έθνη στο προσκήνιο και παρασκηνιακά οι Βρετανοί), είτε θα “παίξουν”με την ονοματολογία (να γίνεται λόγος για ομοσπονδία, αλλά να είναι συνομοσπονδία) είτε θα αποφευχθεί η ονοματολογία.

Η τουρκική πλευρά επιμένει –και θα πράξει τούτο μέχρι τέλους– στην αποδοχή από την ελληνική πλευρά της “κυριαρχικής ισότητας”, που παραπέμπει σε συνομοσπονδία δύο κρατών. Όπως σημειώνει ο πρέσβης Τάσος Τζιωνής (άρθρο στο αφιέρωμα «Φ» για 60χρονα Κυπριακής Δημοκρατίας), η τουρκική πλευρά στοχεύει στην επίτευξη συμφωνίας για λύση δύο κρατών στη βάση της κυριαρχικής ισότητας και της συνεργασίας “μεταξύ των δύο κρατών στο νησί”.

Το “φάουλ” Αναστασιάδη

Αυτό, όπως αναφέρει, σημαίνει ότι θα επιδιώξει μια λύση που θα διαλαμβάνει την νομιμοποίηση της εδαφικής και θεσμικής διχοτόμησης της Κύπρου. Η πραγματοποίηση της άτυπης Πενταμερούς Διάσκεψης, παρά τις δυσκολίες, τα εμπόδια και την έλλειψη “κοινού εδάφους”, θα πραγματοποιηθεί. Θα αναζητηθεί, έστω και κάτω από πιέσεις, η ελάχιστη συναίνεση. Η Άγκυρα, ωστόσο, καθιστά σαφές πως δεν συζητά στην “παλιά βάση”, την οποία θεωρεί ξεπερασμένη.

Επικαλείται συνεχώς τα όσα κατ΄ ιδίαν είπαν ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου με τον πρόεδρο Αναστασιάδη, υποστηρίζοντας πως ο τελευταίος ξεκίνησε τις συζητήσεις για δύο κράτη. Ανεξαρτήτως τι αναφέρει η τουρκική εκδοχή, ο πρόεδρος Αναστασιάδης, όπως και ο εκάστοτε πρόεδρος, δεν νομιμοποιείται να συζητά μοντέλο, που εκχωρεί εδάφη, “ακρωτηριάζει” την Κυπριακή Δημοκρατία. Οπότε αυτό δεν μπορεί να γίνει, ακόμη κι εάν υπάρχουν φωνές, εντός και εκτός Κύπρου, που συναινούν σε μια τέτοια εξέλιξη.

Ποια θα είναι η στάση της κατοχικής Τουρκίας σε μια Πενταμερή Διάσκεψη, είναι γνωστή και από τις δημόσιες τοποθετήσεις. Η αξιωματούχος του ΟΗΕ, Τζέιν Χολ Λουτ, κατέγραψε τις τουρκικές θέσεις στη διάρκεια της επίσκεψης της, στα μέσα Δεκεμβρίου, στην Άγκυρα. Την ίδια ώρα, αν και ο Τατάρ δεν είναι καλά ενημερωμένος για το Κυπριακό και αποφεύγει τις λεπτομέρειες, στη διάρκεια της (πρώτης) συνάντησης, που είχε με τον πρόεδρο Αναστασιάδη, στις 3 Νοεμβρίου 2020, ξεκαθάρισε το τοπίο. Έχει, πάντως, μάθει το… ποίημά του και το επαναλαμβάνει συνεχώς. Στα δύσκολα παραπέμπει στην Τουρκία για τα περαιτέρω.

Όταν ρωτήθηκε από τον πρόεδρο εάν δεσμεύεται από το ανακοινωθέν του Βερολίνου, απάντησε αρνητικά, αν και δεν ήταν σαφής. Ο Τατάρ είπε πως η θέση της Τουρκίας είναι ότι πρέπει να αναγνωριστεί κυριαρχία. Όταν τον ρώτησε εάν εννοεί δύο κράτη, ο κατοχικός ηγέτης έκανε λόγο για “κυρίαρχες κοινότητες”. Όταν του υπέδειξε πως δύο κράτη δεν δέχεται η Ευρωπαϊκή Ένωση, υποστήριξε πως σε δέκα χρόνια δεν θα υπάρχει ΕΕ.

Η συμφωνία και οι κινήσεις της Λευκωσίας

Τόσο για το θέμα των στρατευμάτων κατοχής και των εγγυήσεων όσο και για το ζήτημα των υδρογονανθράκων, ο Τατάρ είπε πως θα πρέπει να ληφθούν υπόψη τα συμφέροντα της Τουρκίας. Για το φυσικό αέριο επανέλαβε την τουρκική θέση για συνδιαχείριση. Ο Τατάρ είχε πει στον πρόεδρο ότι στην άτυπη Πενταμερή Διάσκεψη, η τουρκική πλευρά θα θέσει κι άλλες προτάσεις, πέραν από αυτές που έχουν συζητηθεί μέχρι σήμερα.

Η Λευκωσία προσπαθεί να ενεργοποιήσει την ΕΕ αλλά κι άλλους διεθνείς παίκτες ενόψει εξελίξεων στο Κυπριακό και για την ΟΥΝΦΙΚΥΠ. Υπενθυμίζεται ότι προ ημερών, ο Κύπριος υπουργός Εξωτερικών Νίκος Χριστοδουλίδης, συναντήθηκε με τον Κινέζο ομόλογό του, που στάθμευσε στην Κύπρο, με το Πεκίνο να διαβεβαιώνει πως η αναβαθμισμένη ενεργή εμπλοκή των τελευταίων χρόνων θα συνεχιστεί.

Τις επόμενες ημέρες ο κ. Χριστοδουλίδης θα έχει τηλεφωνική επικοινωνία με τον Ρώσο υπουργό Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ. Ρωσία και Κίνα αποτελούν στήριγμα ενόψει και των συζητήσεων για το ψήφισμα ανανέωση της θητείας της ΟΥΝΦΙΚΥΠ. Ο Κύπριος υπουργός Εξωτερικών, ο οποίος την περασμένη Τετάρτη συναντήθηκε με τον Πορτογάλο ομόλογό του, η χώρα του οποίου προεδρεύει της ΕΕ αυτό το εξάμηνο, θα έχει τηλεφωνικά συζητήσεις εντός της εβδομάδας με τους συναδέλφους των ΗΠΑ (τον απερχόμενο κ. Πομπέο) και της Βρετανίας.