Ζακί Γιαμανί: Ο “μίστερ πετρέλαιο” που έκανε τη Δύση να τρέμει

Στη Μέκκα επιστρέφει για το “τελευταίο ταξίδι” του ο Ζακί Γιαμανί. Ο θάνατός του στο Λονδίνο, σηματοδοτεί την ολοκλήρωση ενός κύκλου που ξεκίνησε στην ιερή για τους μουσουλμάνους πόλη της Σαουδικής Αραβίας το 1930. Και τί κύκλος! Με την προσωπικότητα και τις ικανότητές του, άφησε τη δική του σφραγίδα στις διεθνείς πολιτικές και οικονομικές εξελίξεις πολλών δεκαετιών, με όπλο το πετρέλαιο.

Πρόκειται για τον άνθρωπο που αν και δεν ανήκε στη βασιλική οικογένεια της Σαουδικής Αραβίας, εισήλθε στα ενδότερά της, κερδίζοντας την εμπιστοσύνη αρκετών βασιλιάδων και ξεπερνώντας τις εμφύλιες έριδες και τις κακοτοπιές, με εντυπωσιακούς ελιγμούς. Παρέμεινε επικεφαλής στο υπουργείο Πετρελαίου επί 24 ολόκληρα χρόνια. Ήταν αυτός που ενσάρκωσε την άνοδο της αραβικής πετρελαϊκής ισχύος.

Έπληξε τη Δύση, ως αρχιτέκτονας του πετρελαϊκού εμπάργκο του 1973. Έπεσε, μάλιστα, θύμα απαγωγής του περιβόητου τρομοκράτη Κάρλος. Οι επόμενες επιχειρηματικές του δραστηριότητες στέφτηκαν με τεράστια επιτυχία. Ατάκες του, όπως «όταν παζαρεύεις για λεφτά ποτέ μην αναφέρεις πρώτος τα ποσά», βρέθηκαν σε μαθήματα κορυφαίων πανεπιστημίων ανά τον πλανήτη.

Καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του ισορρόπησε με ιδιαίτερη δεξιοτεχνία μεταξύ της αφοσίωσής του στο Ισλάμ και της ροπής του στη δυτικότροπη κοσμική ζωή. Το σημαντικότερο; Έζησε μέχρι τα βαθιά του γεράματα για να μπορέσει να εξιστορήσει όλα τα παραπάνω, αλλά και να κερδίσει τον τίτλο του αδιαμφισβήτητου “γκουρού” της πετρελαϊκής αγοράς.

Ο κατάλληλος άνθρωπος για την Σαουδική Αραβία

Κομψός, δυτικότροπος, κοσμογυρισμένος, μιλώντας άπταιστα αγγλικά και γαλλικά, ντυμένος με τα ακριβότερα ιταλικά κοστούμια της εποχής, ο Ζακί Γιαμανί ήταν ανέκαθεν φιλόδοξος, αποζητώντας για τον εαυτό του τίποτα λιγότερο από μία θέση στην κορυφή.

Γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Μέκκα, όπου δέχθηκε Ισλαμική, αλλά και κοσμική εκπαίδευση. Φοίτησε στο πανεπιστήμιο του Καϊρου και στη συνέχεια διέσχισε τον Ατλαντικό, κερδίζοντας μία θέση σε κορυφαία πανεπιστήμια των ΗΠΑ. Έζησε και σπούδασε στη Νέα Υόρκη, πριν βρεθεί με υποτροφία στη διάσημη Νομική Σχολή του Χάρβαρντ.

Τα πτυχία του δεν ήταν τα μοναδικά όπλα στην φαρέτρα του, επιστρέφοντας στην πατρίδα του. Είχε αποφασίσει να ιδρύσει το πρώτο δικηγορικό γραφείο υψηλών προδιαγραφών στη Σαουδική Αραβία. Τόσο υψηλών που ο Ζακί είχε ήδη επιλέξει την πελατεία του, η οποία δεν ήταν άλλη από την βασιλική οικογένεια. Μέσω αυτής της σχέσης σταδιακά αναβαθμίστηκε σε πολύτιμο σύμβουλο της δυναστείας.

Έσπασε στεγανά δεκαετιών, όταν ο βασιλιάς Φαϊζάλ τον διόρισε υπουργό Πετρελαίου, αφού αυτό το κορυφαίο αξίωμα, όπως και τα υπουργικά χαρτοφυλάκια, περιορίζονταν μέχρι τότε αποκλειστικά για τα μέλη της βασιλικής οικογένειας. Ο Φαϊζάλ, όμως, είχε από νωρίς διακρίνει στο νεαρό νομικό ταλέντο, ευφυϊα, φιλοδοξία, μία ευρεία κατανόηση των διεθνών ισορροπιών, αλλά κυρίως κατάλληλο για τον ρόλο που εκείνη την εποχή επιδίωκε να κερδίσει η Σαουδική Αραβία.

Πετρέλαιο, διεθνής οικονομία και πολιτική

Η επένδυσή του στο νεαρό Ζάκι απέδωσε, παρ’ ότι στην αρχή είχε προκαλέσει αντιδράσεις αρκετών υψηλόβαθμων στην ιεραρχία μελών της βασιλικής οικογένειας. Την πρώτη δεκαετία που εκείνος διοίκησε το νευραλγικό υπουργείο, η Σαουδική Αραβία εκτοξεύθηκε από ένας μέτριος παραγωγός πετρελαίου, σε έναν από τους δυνατότερους παγκόσμιους παίκτες του “μαύρου χρυσού”.

Ήταν η εποχή που ο σεϊχης Γιαμανί θεωρούνταν ένας από τους ισχυρότερους ανθρώπους του πλανήτη. Μία δήλωσή του ήταν αρκετή για να ρίξει ή να ανεβάσει την τιμή του πετρελαίου και κατά συνέπεια να αναταράξει την παγκόσμια οικονομία. Φίλοι και αντίπαλοι αναγνώριζαν σε εκείνον ότι, εκτός από την απέραντη γνώση του για την αγορά πετρελαίου, κατανοούσε συνολικά την διεθνή οικονομία και πολιτική.

«Αυτά τα τρία πάνε μαζί», συνήθιζε να λέει και με αυτό στο μυαλό ίδρυσε πανεπιστήμιο Πετρελαίου και Οικονομίας στην Σαουδική Αραβία. Ο βασιλιάς Φαϊζάλ και μέντοράς του δολοφονήθηκε σε απόσταση αναπνοής από εκείνον. Βρισκόταν δίπλα του τη στιγμή που ένας δυσαρεστημένος Σαουδάραβας πρίγκιπας τον δολοφόνησε εν ψυχρώ. Ο Γιαμανί, όμως, είχε ήδη καταξιωθεί και έτσι συνεργάστηκε με τρείς ακόμα βασιλιάδες.

Θεωρείται πρωταγωνιστής της πρώτης πετρελαϊκής κρίσης τον Οκτώβριο του 1973. Υπενθυμίζουμε ότι πρόκειται για γεγονός μείζονος πολιτικής και οικονομικής σημασίας σε παγκόσμιο επίπεδο. Τον είχαν αποκαλέσει, μάλιστα, αρχιτέκτονα του εμπάργκο που είχε στόχο να υποστηρίξει διπλωματικά την Αίγυπτο και τη Συρία και να ασκήσει πίεση στη Δύση και στο Ισραήλ.

Όμηρος του τρομοκράτη Κάρλος

Στις 21 Δεκεμβρίου του 1975, βρέθηκε μαζί με άλλους υπουργούς Πετρελαίου στη Βιέννη για τη συνεδρίαση του περιβόητου ΟΠΕΚ, του Οργανισμού Εξαγωγών Πετρελαιοπαραγωγών Χωρών. Ο περιβόητος τρομοκράτης Κάρλος και έξι ακόμη άνδρες με μάσκες εισέβαλαν στον χώρο. Δολοφόνησαν εν ψυχρώ έναν Αυστριακό αστυνομικό, έναν Ιρακινό υπάλληλο και ένα μέλος της αντιπροσωπείας της Λιβύης και έτσι έθεσαν σε ομηρία 60 άξιωματούχους. Μεταξύ αυτών βρισκόταν και ο Γιαμανί.

Ο Κάρλος ανάγκασε τις αρχές της Αυστρίας να διαβάζουν ένα κείμενο υπέρ της παλαιστινιακής αντίστασης στα αυστριακά ραδιοτηλεοπτικά δίκτυα κάθε δύο ώρες. Τους απείλησε ότι αν δεν το έκαναν, θα σκότωνε έναν όμηρο κάθε 15 λεπτά. Η αυστριακή κυβέρνηση δεν το διακινδύνευσε και δέχτηκε. Ο Κάρλος, οι συνεργοί του και οι όμηροι έφτασαν στο Αλγέρι.

Ο σεΐχης Γιαμανί ήταν από τους τελευταίους που αφέθηκε ελεύθερος. Παρέμεινε και μετά από αυτό το επεισόδιο στο υπουργείο του. Ξεχώριζε, μάλιστα, επειδή, σε αντίθεση με τα άλλα μέλη του ΟΠΕΚ, εκείνος δεν πίστευε στην συνεχή αύξηση των τιμών πετρελαίου.

Ο ισχυρός άνδρας του πετρελαίου

Όταν εγκατέλειψε τον υπουργικό θώκο, ίδρυσε το Investcorp, έναν ιδιωτικό επενδυτικό όμιλο που είχε έδρα το Μπαχρέιν. Η Investcorp έγινε η μεγαλύτερη εταιρεία του είδους της στη Μέση Ανατολή, με περιουσιακά στοιχεία περίπου 35 δισ. δολαρίων και εμπλοκή σε εταιρείες όπως η Tiffany & Co. και η Gucci Ltd.

Ο ίδιος έγινε και ιδιοκτήτης μιας αρωματοποιίας στα περίχωρα της Τζέντας. Γρήγορα, όμως, μετακόμισε στο Λονδίνο. Καταπιάστηκε με το Κέντρο Διεθνών Ενεργειακών Μελετών. Πρόκειται για ένα ερευνητικό κέντρο που ίδρυσε ο ίδιος. Πρόκειται για έναν ανεξάρτητο συμβουλευτικό οργανισμό, με αποστολή να μελετά, να αναλύει και να σχολιάζει θέματα που αφορούν στην αγορά της ενέργειας. Οι επισκέπτες του εκεί συνήθιζαν να τον ρωτάνε γιατί πίσω από το γραφείο του είχε κορνιζάρει ένα απόσπασμα του Κορανίου, το οποίο αναφέρεται στις αρετές του ελαιολάδου και όχι του πετρελαίου…