Πως μπορεί η Ελλάδα να κόψει δρόμο…

Όπως κατέδειξε με δραματικό τρόπο και η πανδημία, η γραμμική εξέλιξη των πραγμάτων για την ελληνική οικονομία και κοινωνία δεν μπορεί να είναι αποτελεσματική. Ο μέσος πολίτης συμπαρατάσσεται πλέον μόνο με σχέδια που υπόσχονται αποτέλεσμα το πολύ σε ορίζοντα 4ετίας. Οποιαδήποτε υπόσχεση ή όραμα τοποθετείται χρονικά μετά –ειδικά μετά τον “εφαρμοσμένο λαϊκισμό” της τελευταίας 20ετίας– εκλαμβάνεται σαν εμπαιγμός. Γι’ αυτό η Ελλάδα πρέπει να κόψει δρόμο, προετοιμάζοντας ρηξικέλευθες πολιτικές με σκοπό πολλαπλά θετικά αποτελέσματα. Μια τέτοια στρατηγική θα μπορούσε να ενισχυθεί καθοριστικά από τα ελληνικά κεφάλαια εξωτερικού, αλλά και εσωτερικού.

Είναι πολύ θολό πόσα είναι τα ελληνικά κεφάλαια που έχουν φυγαδευτεί στο εξωτερικό και πόσα είναι στα σεντούκια στο εσωτερικό. Κάποιοι λένε για 60 δισ. ευρώ, άλλοι για 200 δισ. ευρώ, ενώ ορισμένοι σιγοψιθυρίζουν για 600 δισ. ευρώ. Είχε υπολογιστεί προ τριετίας ότι στην Ελλάδα μπορεί να φυλάσσονταν εκτός τραπεζών περί τα 35 δισ. ευρώ (ας ήταν και 20), ενώ άλλα 9,6 δισ. ευρώ επαναπατρίστηκαν την διετία 2016-2017. Βεβαίως είναι λίγα σε σχέση με τα 37 δισ. ευρώ που έφυγαν την περίοδο 2009-15 μέσω τραπεζών και αμοιβαίων κεφαλαίων.

Η πρώτη αποτυχημένη νομοθετική ρύθμιση των τελευταίων χρόνων περί επαναπατρισμού κεφαλαίων ήταν με το νόμο 3259/2004 και πρόβλεπε φόρο 3% και εξάντληση της φορολογικής τους υποχρέωσης. Η δεύτερη προσπάθεια, που έγινε το 2010 (άρθρο 18 του νόμου 3842/2010), προέβλεπε δύο συντελεστές φορολόγησης, 5% εφόσον τα κεφάλαια εισάγονταν στην Ελλάδα και τοποθετούνταν σε προθεσμιακό λογαριασμό διάρκειας τουλάχιστον ενός έτους και 8% αν παρέμεναν στην αλλοδαπή.

Επίσης, σε περίπτωση που τα εισαχθέντα κεφάλαια τοποθετούνταν σε τίτλους του Ελληνικού Δημοσίου, οι οποίοι θα διακρατούνταν τουλάχιστον για δύο έτη, ή σε αμοιβαία κεφάλαια οποιασδήποτε μορφής (μετοχικά κλπ), ή σε αγορά-ανέγερση ακινήτου ή άλλη επένδυση επιχειρηματικής δραστηριότητας, επιστρεφόταν άτοκα το 50% του φόρου που έχει καταβληθεί (ΠΟΛ 1059/2010).

Συνεπώς, ο επαναπατρισμός με το νόμο 3842/2010, όπως εν συνεχεία τροποποιήθηκε με το νόμο 3943/2011, επέβαλε υψηλότερους συντελεστές φορολογίας, αλλά είχε έντονα αναπτυξιακό χαρακτήρα. Ούτε κι αυτή η ρύθμιση, όμως, είχε επιτυχία. Σημειωτέον, ότι υπήρχε και το “εμπόδιο” του νόμου 3691/2008 περί “Νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες” που δυσχέραινε ακόμα περισσότερο τα πράγματα. Όποιος επιθυμούσε να ενταχθεί σε ένα πιθανό νέο πρόγραμμα επαναπατρισμού όφειλε να προσδιορίζει με ακρίβεια τις πηγές, από τις οποίες προήλθαν τα εκάστοτε κεφάλαια.

Επιστροφή στην Ελλάδα κεφαλαίων

Η ολοκλήρωση του 3ου μνημονίου, η μερική διευθέτηση του χρέους, η κατάργηση των capital control και η επαναχρηματοδότηση της χώρας από τις αγορές υποτίθεται ότι δημιούργησε ένα πλαίσιο ευνοϊκό για την παλιννόστηση των ξενιτεμένων κεφαλαίων. Η ανταπόκριση, όμως, ήταν μάλλον περιορισμένη. Χρειάζεται μια ριζοσπαστική λύση που θα υπερβαίνει τις δίκαιες δυσκολίες της ισχύουσας νομοθεσίας.

Η πρόταση που καταθέτουμε συνίσταται στο εξής: Δημιουργία ενός λογαριασμού υποδοχής ελληνικής ιδιοκτησίας κεφαλαίων, καταθέσεων κλπ από το εξωτερικό και το εσωτερικό, χωρίς καμία ποινή ή φόρο, για 18 μήνες. Μετά το 18μηνο (ίσως 12μηνο) επανέρχεται η ισχύς των υφιστάμενων νόμων. Οι κεφαλαιούχοι παίρνουν ένα τίτλο (ομόλογο ειδικού σκοπού και εξασφάλισης μη διαπραγματεύσιμο σε αγορές) 5ετούς διάρκειας.

Στην 5ετία ο δικαιούχος παίρνει πίσω το 50% του κεφαλαίου του σε μετρητά, το 25% σε νέα ομόλογα του ελληνικού δημοσίου διαπραγματεύσιμα στις αγορές και το 25% σε μετοχικούς τίτλους από τις επιχειρήσεις, στις οποίες θα έχουν επενδυθεί τα κεφάλαια του Ειδικού Λογαριασμού. Η “επιστροφή” στον κεφαλαιούχο μπορεί να γίνει τμηματικά και αφορολόγητα σε όποια πρόσωπα επιθυμεί με πρώτο βαθμό συγγένειας. Έτσι, θα έχει νομιμοποιήσει τα χρήματά του, χωρίς κανένα κόστος και θα τα έχει μεταβιβάσει στα παιδιά του χωρίς φόρο, ενώ θα διαθέτει ισχυρούς τίτλους πέρα από τα μετρητά. Εννοείται ότι αυτή η πρόταση μπορεί να έχει διαφορετικές εκδοχές και κίνητρα.

Στρατηγικές επενδύσεις

Τα κεφάλαια που θα συγκεντρωθούν δεν θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν παρά μόνο για συγκεκριμένους αναπτυξιακούς σκοπούς (εκτός του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων) και θα τα διαχειριστεί Ειδικό Αναπτυξιακό Ταμείο (Τράπεζα). Ο στόχος που μπορεί να τεθεί σε ό,τι αφορά τα κεφάλαια είναι 70-100 δισ. ευρώ. Τα πεδία ανάπτυξης που μπορεί να χρηματοδοτήσει το Αναπτυξιακό Ταμείο είναι στρατηγικού χαρακτήρα σε τομείς αιχμής και εντάσσονται σε ένα ευρύτερο αναπτυξιακό σχεδιασμό:

Ένα πρώτο παράδειγμα είναι να δημιουργηθούν 100.000 στρέμματα θερμοκηπίων υψηλής τεχνολογίας. Συγκέντρωση (με εξαγορές ή κοινοπραξίες οργάνωσης) καλλιεργήσιμης αγροτικής γης για την ανάπτυξη αποδοτικών καλλιεργειών υψηλής ποιότητας. Επίσης, να στηριχτούν τα εξαγωγικά σχήματα και νέες βιομηχανίες τροφίμων που θα προωθούν τα ελληνικά προϊόντα και την ελληνική κουζίνα. Ταυτόχρονα, θα υποκαταστήσουν τις εισαγωγές. Εξαγωγές μόνο τυποποιημένου ελαιόλαδου. Χρηματοδότηση καινοτομιών στη γεωργία, την κτηνοτροφία και την αλιεία.

Ένα δεύτερο παράδειγμα είναι η ανασυγκρότηση των ελληνικών πολεμικών βιομηχανιών και των ναυπηγείων και η χρηματοδότηση νέων έξυπνων ελληνικής επινόησης οπλικών συστημάτων και συστημάτων ηλεκτρονικού πολέμου, με στόχο την κάλυψη εγχώριων αμυντικών αναγκών, αλλά και για εξαγωγές. Οι δυνατότητες είναι πολύ μεγάλες και η συνεργασία με τα ελληνικά πολυτεχνεία μπορεί να παραγάγει σημαντικά οφέλη. Λεπτομέρειες εδώ.

Ένα τρίτο παράδειγμα είναι η ίδρυση ενός ευέλικτου κρατικού οργανισμού που θα αναλαμβάνει την κατοχύρωση ελληνικών ευρεσιτεχνιών και πατεντών σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο, αλλά και την παροχή νομικών και οικονομικών συμβουλών σε συνεργασίες ελληνικών επιχειρήσεων και start up με ξένα fund ή εταιρείες.

Ενδεικτικές προτάσεις

Ένα τέταρτο παράδειγμα είναι η ίδρυση ενός Διεθνούς Πανεπιστημίου Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα (ίσως στην περιοχή της Ιεράς Οδού στο Βοτανικό στα κτίρια της Γεωπονικής που μετακομίζει στη Λάρισα και στις εγκαταστάσεις του Πολεμικού Ναυτικού), ώστε να δημιουργηθεί ένας χώρος υψηλών συμβολισμών απέναντι από την Ακρόπολη. Εκεί θα καλούνται να διδάξουν οι καλύτεροι ελληνιστές από όλο τον κόσμο και να συμμετάσχουν στην διοίκηση και στην εκπόνηση των προγραμμάτων σπουδών και ιδιαίτερα στα μεταπτυχιακά προγράμματα. Τα μαθήματα θα γίνονται στα αγγλικά.

Ένα πέμπτο παράδειγμα είναι η ανάπτυξη σε νέα βάση του Αρχαιολογικού Μουσείου Αθηνών με την ενσωμάτωση του ξενοδοχείου “Ακροπόλ” της Πατησίων που βρίσκεται απέναντι και όλου του συγκροτήματος του Πολυτεχνείου, όπως και του κτιρίου της Μπουμπουλίνας ως γραφεία για τις υπηρεσίες του μουσείου.

Η Πατησίων πρέπει να υπογειοποιηθεί και να δημιουργηθεί ένα μεγάλο υπόγειο πάρκινγκ για πούλμαν. Όλο ο χώρος να ενοποιηθεί με σήραγγες ή στεγασμένους διαδρόμους, δημιουργώντας ένα μοναδικό χώρο πολιτιστικού τουρισμού. Το Μουσείο απλώνει όλες τις κορυφαίες συλλογές του (ελληνική, αιγυπτιακή, ισλαμική, ρωμαϊκή κλπ), που σήμερα βρίσκονται σε μεγάλο βαθμό στις αποθήκες. Έτσι, λανσάρεται ως ανταγωνιστικό των μεγάλων μουσείων της Ευρώπης και προσελκύει νέα κύματα τουρισμού, με έμφαση τα short breaks στη low season.

Καινοτομικές ιδέες υψηλής απόδοσης υπάρχουν πολλές. Αναφέραμε κάποιες, όχι ίσως τις καλύτερες. Σημασία έχει να γίνει η παλιννόστηση των κεφαλαίων και να διοχετευθεί σε ανταποδοτικές επενδύσεις. Αυτή θα έχει πολλαπλασιαστικά φαινόμενα στις αγορές εξωτερικού που θα θεωρήσουν μείζον τεκμήριο εμπιστοσύνης στην ελληνική οικονομία την επιστροφή των ελληνικών κεφαλαίων, ενώ θα αντιληφθούν το σχεδιαζόμενο αναπτυξιακό μπουμ μετά το πέρας της πανδημίας.