Οκτώ φιλέλληνες στην υπηρεσία της Επανάστασης

Ο Καποδίστριας είχε πει κάποτε ότι “ο φιλήκοος των ξένων είναι προδότης“. Αρκετά χρόνια πιο πριν ο Γάλλος Βολταίρος παρότρυνε “υπερασπιστείτε την Ελλάδα, διότι σε αυτήν οφείλουμε το πνεύμα μας, τις επιστήμες και όλες μας τις αρετές“. O πρώτος ήταν πολιτικός και ο δεύτερος φιλόσοφος. Ο πρώτος μιλούσε, έχοντας στο μυαλό του τα “γεράκια” της Βιέννης και τις “αλεπούδες” του Λονδίνου και ο δεύτερος έκανε μια ρομαντική παρότρυνση, δημιουργώντας φιλέλληνες.

Ουσιαστικά και οι δύο επαληθεύτηκαν. Τα φιλοδυτικά κόμματα πολέμησαν τον Καποδίστρια και την μεταπαναστατική οργάνωση της χώρας, ενώ υπήρξε μια σειρά ξένων κοσμοπολιτών που ήρθαν, όπως θα ήθελε ο Βολταίρος, να βοηθήσουν τους επαναστατημένους Έλληνες: Ένας Πορτογάλος, ένας Αμερικανός, ένας Ελβετός, ένας Σκωτσέζος, ένας Ιρλανδός, , ένας Άγγλος, ένας  Γερμανός και ένας Πολωνός. Οκτώ προσωπικότητες, που δεν είναι τόσο γνωστές, όπως ο Λόρδος Βύρων, που αποφάσισαν να δώσουν είτε χρήματα, είτε αίμα είτε την απογοήτευσή τους σε ένα επαναστατημένο έθνος της νοτιοανατολικής Ευρώπης.

Antonio Figuerra d’ Almeida: ο έμπιστος

O Πορτογάλος Antonio Figuerra d’ Almeida πιστώνεται για την επιδέξια άμυνα των ελληνικών δυνάμεων όταν ο στρατός του ικανότατου Ιμπραήμ Πασά εμφανίστηκε μπροστά στην Τριπολιτσά το 1826. Λειτούργησε, μάλιστα, πολλές φορές “πυροσβεστικά” στις διαμάχες καποδιστριακών και αντικαποδιστριακών -είχαμε και αυτά. Ο Καποδίστριας το 1829 τον είχε διόρισε επιθεωρητή Ιππικού. Ένα από τα βασικότερα χαρακτηριστικά του Πορτογάλου ήταν η νομιμοφροσύνη του. Tου είχαν οι εμπιστοσύνη, τόσο ο Κολοκοτρώνης όσο και ο Καποδίστριας.

Μετά την δολοφονία του Κυβερνήτη, αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την διοίκηση των οχυρώσεων στο Ναύπλιο. Το μοναδικό ελάττωμά του ήταν η πίστη του στον Καποδίστρια. Θα ήταν ένα κακό προηγούμενο όταν ανέλαβε η βαυαρική Αντιβασιλεία, καθώς δεν εκτιμούσε του υποστηρικτές του δολοφονημένου κυβερνήτη. Έτσι τον δυσκόλεψε πολύ στις προαγωγές που δικαιούνταν στον στράτευμα.

Samuel Gridley Howe: το μάχιμο νυστέρι

Ο Samuel Gridley Howe ήταν από τις συμβολικές μορφές της αμερικανικής ιστορίας στην χειραφέτηση των έγχρωμων στις ΗΠΑ. Γεννημένος το 1801 στην Βοστόνη από πλούσια οικογένεια σπούδασε στο Πανεπιστήμιο του Brown και αργότερα στο Harvard ιατρική.

Το πρόβλημα του Howe ήταν ότι είχε ερωτευθεί! Εκείνη η ερωτική ιστορία δεν είχε καλή συνέχεια και ο Howe απογοητεύτηκε. Είχε ανάγκη να φύγει, να κάνει κάτι σημαντικό και να αλλάξει σελίδα στη ζωή του. Έτσι μετά τις σπουδές του και επηρεασμένος από τα γραπτά του Λόρδου Βύρωνα, σαλπάρει για την επαναστατημένη Ελλάδα για να προσφέρει τις γνώσεις του χειριζόμενος τις πιστόλες εξίσου καλά με το νυστέρι.

Τον φώναζαν “Lafayette της Ελληνικής Επανάστασης”. Το 1827 επέστρεψε στις ΗΠΑ για να συγκεντρώσει χρήματα για την αγορά πολεμοφοδίων για τις ανάγκες της επανάστασης. Περίπου 60.000 δολάρια κατάφερε να μαζέψει… not bad. Το 1828 δημοσίευσε τα απομνημονεύματά του με τίτλο “Historical Sketch of the Greek Revolution”.

Εϋνάρδος: το πορτοφόλι της επανάστασης

Ο Καποδίστριας γνώρισε εκείνον και την σύζυγό του στην Βιέννη το 1815, όταν αυτοκράτορες διαιρούσαν την Ευρώπη -και τον κόσμο- σε ζώνες επιρροών και συμφερόντων μετά την ήττα του Ναπολέοντα. Μετά από εκείνη την κουβέντα με τον Έλληνα διπλωμάτη απεσταλμένο του Τσάρου, ο Ελβετός Τραπεζίτης Ιωάννης–Γαβριήλ Εϋνάρδος απέκτησε μια πλήρη εικόνα για την κατάσταση στην οθωμανική Ελλάδα.

Με την τεράστια επιρροή που διαθέτει αφιερώνεται σε μια άνευ προηγουμένου εκστρατεία επαφών με τα ισχυρότερα κέντρα εξουσίας στην Ευρώπη για να συγκεντρώσει βοήθεια για τους Έλληνες. Οι Έλληνες απορρίπτουν την μεσολάβησή του στην σύναψη δανείου με ευνοϊκούς όρους γιατί θέλανε αυτοί οι ίδιοι να το διαχειριστούν και όχι η Φιλελληνική Επιτροπή που συγκρότησε με κόπο ο Εϋνάρδος. Οι λόγοι είναι εύλογοι.

Από την πτώση του Μεσολογγίου μέχρι τις πρώτες μέρες του 1827, είχαν σταλεί στην Ελλάδα, με φροντίδα του Εϋνάρδου τρόφιμα συνολικού βάρους 7,4 εκατομμυρίων λιβρών. Μόνο το 1827 τα έσοδα από εράνους που οργάνωσε άγγιξαν τα 800.000 φράγκα. Μόνο από τον εβδομαδιαίο έρανο που πραγματοποίησε ο Εϋνάρδος το 1826 είχαν αποσταλεί στην Ελλάδα συνολικές εισφορές άνω των 2,5 εκατομμυρίων φράγκων. Όταν ανέλαβε την διακυβέρνηση του νεοπαγούς κράτους ο Καποδίστριας, ο Εϋνάρδος θα ήταν ο πιστός σύμβουλος και σύμμαχος του στην δύσκολα διαχειρίσιμη Ευρώπη, βάζοντας το χέρι στην τσέπη όποτε χρειαζόταν.

Οικονομική στήριξη, κεφάλαια για τη γεωργική ανάπτυξη και την ίδρυση της Γεωπονικής Σχολής, αποστολή σπόρων, πατάτας, εργαλείων, φαρμάκων, συμβολή του στην ανοικοδόμηση χωριών, στην οργάνωση της παιδείας και του στρατού, δημιουργία της Εθνικής Χρηματιστικής Τράπεζας (στέλνει συνολικά 100.000 φράγκα για την Τράπεζα), χορήγηση κρατικών δανείων που είχαν αρνηθεί στην Ελλάδα οι Δυνάμεις.

Παρά το μεγάλο χτύπημα που δέχτηκε με την δολοφονία του στενού του φίλου Καποδίστρια, ο Ελβετός δεν έπαψε να βοηθάει με τα χρήματά του και τις επαφές του το νέο ελληνικό κράτος χωρίς να εισακούγεται πάντα από τον Όθωνα.

Thomas Gordon: ο απογοητευμένος υποστράτηγος

Έχοντας σπουδές ιστορίας στα καλύτερα Πανεπιστήμια της Ευρώπης, το Ίτον και την Οξφόρδη, φόρεσε τα στρατιωτικά για δύο χρόνια, υπηρετώντας στους Scots Greys. Αργότερα έκανε ταξίδεψε από Κωνσταντινούπολη μέχρι Θεσσαλονίκη και Μπαρμπαριά. Δεν μπορούσε να καθίσει σε ένα σημείο, λάτρευε τα ταξίδια. Όταν ξέσπασε η Επανάσταση ήταν από τους πρώτους ξένους που ήρθαν να πολεμήσουν με το μέρος των Ελλήνων.

Στην πολιορκία της Τριπολιτσάς, όμως, ένιωσε απέχθεια για τη σφαγή εναντίον των Τούρκων μετά την πτώση της πόλης. Παρόλα αυτά έφυγε πίσω στο Λονδίνο και εκεί μάζευε χρήματα και όπλα για τους Έλληνες. Το 1826 επέστρεψε στην Ελλάδα μετά από ελληνικά παρακάλια και το 1827 συγκρούστηκε με τον επικίνδυνο Κιουταχή, αλλά ξαναέφυγε για τον ίδιο λόγο: δεν μπορούσε να συμβιβαστεί εύκολα με κάποιες συμπεριφορές των Ελλήνων.

Επέστρεψε και πάλι, όμως, για να αναλάβει την στρατιωτική διοίκηση της Πελοποννήσου, ώσπου τα ξανατσούγκρισε αυτή τη φορά με τον Αντιβασιλέα Άρμανσμπεργκ. Κατόπιν αυτού εγκατέλειψε για πάντα την Ελλάδα. Ο Άρμανσμπεργκ όμως δεν ήταν Έλληνας οπότε…

Ρίτσαρντ Τσωρτς: O generalissimo 

Τον Ιρλανδό Ρίτσαρντ Τσωρτς τον κάλεσαν οι επαναστατημένοι Έλληνες να τους βοηθήσει, λόγω της αδιαμφισβήτητης στρατιωτικής του εμπειρίας. Στην διάρκεια των Ναπολεόντειων Πολέμων είχε διοικήσει ελληνικά συντάγματα που υπηρετούσαν στον βρετανικό στρατό. 

Στις αρχές του 1827 αποβιβάστηκε στην Ερμιόνη και μέσα σε δύο μήνες οι Έλληνες τον έκαναν αρχιστράτηγο του Στρατού Ξηράς μετά από εισήγηση του Κολοκοτρώνη. Η μέρα όμως δεν ξεκίνησε καλά και η επιχείρησή του να λύσει την πολιορκία της Ακρόπολης απέτυχε παταγωδώς. Κατάφερε, όμως, να συγκρατήσει τους υποχωρούντες στρατιώτες, σώζοντας την κατάσταση από μεγαλύτερη καταστροφή.

Μετά την έλευση του Καποδίστρια στάλθηκε στην Δυτική Στερεά Ελλάδα (1829), καταφέρνοντας με τον Άστιγγα να κυριεύσει τη Βόνιτσα, το Αιτωλικό και το Μεσολόγγι, συμβάλλοντας καθοριστικά στην χάραξη των συνόρων που συμπεριελάμβαναν τα απελευθερωμένα εδάφη στο ελληνικό κράτος.

Frank Abney Hastings: η ναυτική διάνοια

Στο Τραφάλγκαρ, στην σημαντικότερη ίσως ναυμαχία που έδωσε το πολεμικό ναυτικό της Μεγάλης Βρετανίας, συμμετείχε και ένας 12χρονος πιτσιρίκος. Φαινόταν ότι ο μικρός είχε κλίση στον ναυτικό πόλεμο και θα είχε μια ξεχωριστή καριέρα στο Βρετανικό Ναυτικό. Εξαιτίας, όμως, ενός πειθαρχικού παραπτώματος τα τσούγκρισε με το ναύαρχο και έφυγε για το Παρίσ,ι έχοντας ήδη φτάσει στον βαθμό του πλοιάρχου.

Μόλις έναν χρόνο μετά το ξέσπασα της Ελληνικής Επανάστασης ήρθε στην Ύδρα όπου και κατατάχτηκε στο ελληνικό ναυτικό, αναλαμβάνοντας την διοίκηση της πολεμικής κορβέτας «Θεμιστοκλής». Ο Χέιστιγκς ή Άστιγγας έβλεπε πιο μακριά από την εποχή του. Αντιλήφθηκε ότι τα ατμοκίνητα πλοία θα ήταν πιο αποτελεσματικά από τα ιστιοφόρα, καθότι δεν περιορίζονταν από την άπνοια.

Έτσι πρότεινε στην ελληνική κυβέρνηση να επιβλέψει ο ίδιος προσωπικά την ναυπήγηση ενός υπερσύγχρονου πλοίου στην Αγγλία βάζοντας μάλιστα και 5.000 λίρες από την τσέπη του ενώ τα ναυτιλιακά όργανα και οι χάρτες ήταν με δικά του έξοδα. Στις 1η Σεπτεμβρίου 1826 το «Καρτερία» το νέο όπλο του ελληνικού στόλου και μοναδικό πολεμικό ατμόπλοιο παγκοσμίως ήταν στο λιμάνι του Ναυπλίου.

Το Καρτερία υποστήριξε τις επιχειρήσεις στον Πειραιά. Συμμετείχε στον αποκλεισμό της Ερέτριας τον χειμώνα του 1827, ενώ βομβάρδισε τον Ωρωπό κυριεύοντας και δύο εχθρικά φορτηγά γεμάτα με εφόδια. Την άνοιξη του 1827 η «Καρτερία» βομβάρδισε το Νιόκαστρο, οχυρό του Μεσολογγίου και την Ναύπακτο, ενώ τον Απρίλιο με μια τολμηρή καταδρομή, εισήλθε στον Παγασητικό κόλπο και έκαψε 8 εχθρικά δικάταρτα φορτηγά.

Τον Σεπτέμβριο του 1827 μπήκε μέσα στον Κορινθιακό παρακάμπτοντας τις παράκτιες άμυνες των Οθωμανών και κατάφερε να στείλει στον πάτο της θάλασσας έναν τουρκικό στολίσκο 10 πλοίων μεταξύ των οποίων ήταν και η τουρκική ναυαρχίδα. Τον Μάρτιο του 1828 βομβάρδισε το Αιτωλικό αλλά στην τελική επίθεση συμμετείχε και ο ίδιος και τραυματίστηκε στο χέρι. Οι γιατροί δεν αντιλήφθηκαν την σοβαρότητα του τραύματος και ο άνθρωπος πέθανε τον Μάιο του 1828.

Ο άτυχος Καρλ φον Νόρμαν-Έχρενφελς

Ο πατέρας του ήταν δικαστικός και πρωθυπουργός στο Βασίλειο της Νυρεμβέργης. Ο Καρλ φον Νόρμαν-Έχρενφελς είχε πολεμήσει με τους Αυστριακούς ενώ αργότερα πολέμησε στο πλευρό των Γάλλων, φθάνοντας στο βαθμό του αντισυνταγματάρχη. Συμμετείχε στην εισβολή των Γάλλων στην Ρωσία το 1812 ενώ τον Οκτώβριο του 1813 άλλαξε πάλι στρατόπεδο και πολέμησε με το μέρος των αντιπάλων της Γαλλίας του Ναπολέοντα. Ο τυχοδιωκτισμός ήταν σύνηθες φαινόμενο για τους Ευρωπαίους αξιωματικούς.

Το 1822 κατέβηκε στην Ελλάδα αναλαμβάνοντας αρχηγός του Επιτελείου του Μαυροκορδάτου. Δυστυχώς, όμως, η επαναστατημένη Ελλάδα δεν πρόλαβε να δει τα στρατιωτικά του ταλέντα καθότι τραυματίστηκε όπως και όλη σχεδόν η μονάδα φιλελλήνων στην μάχη του Πέτα το καλοκαίρι του 1822 και λίγους μήνες μετά υπέκυψε στο Μεσολόγγι.

Mirziewski: Ο “σωματοφύλακας” του Ναπολέοντα

Ανάμεσα στους επίλεκτους αξιωματικούς που συνόδευσαν το 1814 τον εξόριστο πρώην αυτοκράτορα Ναπολέοντα στο νησί Έλβα ήταν ο Πολωνός Mirziewski. Στην Φρουρά του Ναπολέοντα δεν έμπαινε όποιος κι όποιος. Ο Πολωνός αυτός αξιωματικός Ιππικού, όμως, είχε αποδείξει τις μαχητικές τους ικανότητες. Είχε πολεμήσει σε δεκάδες μάχες με αντιπάλους τους Ρώσους, τους Πρώσους, τους Βρετανούς, και τους Αυστριακούς, συσσωρεύοντας σπάνια εμπειρία.

Ο Ιταλός συνταγματάρχης Dania θα έγραφε γι αυτόν ότι “μιλούσε με τόσο αυτοπεποίθηση, ώστε οι Έλληνες υποκλίνονταν μπροστά του χωρίς να τον καταλαβαίνουν και σταύρωναν τα χέρια όπως έκαναν στην εκκλησία”. Δυστυχώς η Ελληνική Επανάσταση δεν πρόλαβε να καρπωθεί για πολύ τις υπηρεσίες του Πολωνού αξιωματικού. Ο Mirziewski ήταν από τους πολλούς Ευρωπαίους φιλέλληνες που σφαγιάστηκαν στην μάχη του Πέτα την στιγμή που επιχείρησε να διασπάσει τον τουρκικό κλοιό.

Πριν την μάχη είχε πει: «Παντού όπου πολέμησα, υπό τον Ναπολέοντα και τον Μπολιβάρ, στη Γαλλία, στη Ρωσία, στο Πεδεμόντιο, στη Νεάπολη και τη Νότια Αμερική, διαπίστωσα πόσο άσκημα πάει ο κόσμος. Έχω, όμως, ήσυχη τη συνείδησή μου γιατί από νέος αγωνίστηκα για τη δικαίωση των καταπιεζομένων. Πιστός στην αρχή μου αυτή, μια μόνο έχω επιθυμία. Να πεθάνω για την απελευθέρωση των Ελλήνων. Ας δώσει ο Θεός να αναπαυτώ στην ηρωική αυτή γη».