Αλβανία, Κόσσοβο και Σκόπια: Ακτινογραφώντας τις μυστικές υπηρεσίες τους

Μπορεί οι τρεις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων, Αλβανία, Βόρεια Μακεδονία και Κόσσοβο να μην έχουν άξιες λόγου ένοπλες δυνάμεις, αλλά δεν συμβαίνει το ίδιο με τις μυστικές υπηρεσίες τους. Αυτές έχουν κληρονομήσει πρακτικές καταστολής και επιτήρησης στο εσωτερικό. Οι προσπάθειες να εναρμονιστούν με τις ευρωατλαντικές δομές και πρακτικές έχουν αποδώσει ελάχιστα. Οι μυστικές υπηρεσίες σε κάθε μία από αυτές τις χώρες είναι όργανο της εκάστοτε εξουσίας.

Στην Αλβανία μπορεί το καθεστώς Χότζα να είναι παρελθόν εδώ και 30 χρόνια, αλλά η νοοτροπία εκείνης της εποχής παραμένει ζωντανή στις μυστικές υπηρεσίες. Στη Βόρεια Μακεδονία η υπηρεσία πληροφοριών αναπτύχθηκε τη δεκαετία του 1990 από τους Σλαβομακεδόνες που υπηρετούσαν στην ενιαία γιουγκοσλαβική υπηρεσία πληροφοριών και επηρεάστηκε από τις πολιτικές διενέξεις της δεκαετίας 2010. Στο Κοσσυφοπέδιο υπηρεσία πληροφοριών ιδρύθηκε στα τέλη της δεκαετίας 2000 από το μηδέν, αφού το κράτος αυτό συγκροτήθηκε σε σύγκρουση με τη Σερβία, στην οποία ανήκε ως αυτόνομη περιοχή.

Ανεξάρτητα από τους διαφορετικούς τρόπους συγκρότησης και ανάπτυξης, οι μυστικές υπηρεσίες και στις τρεις αυτές χώρες ρέπουν στην αυθαιρεσία και έχουν μεγάλη εξάρτηση από την εκάστοτε κυβέρνηση. Έχουν την τάση να αποκρύπτουν πληροφορίες και να ιδιοποιούνται διαθέσιμους πόρους, με αποτέλεσμα υψηλό επίπεδο διαφθοράς. Και στις τρεις χώρες οι μυστικές υπηρεσίες χειραγωγούνται από πολιτικούς και κόμματα, ιδίως από όποιον κατέχει την εξουσία.

Χρησιμοποιούνται για να παρακολουθούν και να διαβάλουν πολιτικούς αντιπάλους, να απαλλάξουν ένοχους συνεργάτες, να προωθήσουν οικονομικά συμφέροντα και να βοηθήσουν την εδραίωση των εκάστοτε πατρόνων τους. Ένας ακόμα κοινός παρονομαστής είναι οι μυστικές υπηρεσίες και στις τρεις αυτές χώρες έχουν σε μεγάλο βαθμό διαβρωθεί από τη συνεργασία τους με την ΜΙΤ και άλλες τουρκικές υπηρεσίες.

Οι μυστικές υπηρεσίες της Αλβανίας

Η Κρατική Υπηρεσία Πληροφοριών (Shërbimi Informativ Shtetëror), γνωστή με το ακρωνύμιο SHISH, είναι η κύρια υπηρεσία πληροφοριών της Αλβανίας. Συστάθηκε το 1999 σε μια προσπάθεια οι υπηρεσίες πληροφοριών να αποκτήσουν και εξωστρέφεια πέραν του χαφιεδισμού στο εσωτερικό. Είχε προηγηθεί η SHIK (συστάθηκε το 1991 σε αντικατάσταση της διαβόητης Sigurimi του καθεστώτος Χότζα) της οποίας καθήκοντα ήταν η προστασία του καθεστώτος και των μελών του, αλλά και η καταστολή των αντιφρονούντων.

Η υπηρεσία πληροφοριών ανήκει στην αρμοδιότητα του πρωθυπουργού. Ο επικεφαλής της διορίζεται και απολύεται από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας μετά από πρόταση του Πρωθυπουργού. H SHISH λειτουργεί εντός αυτού του πλαισίου και ενώ έχει αναγνωριστεί ως «γενικά υπό αποτελεσματικό πολιτικό έλεγχο» (Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ, 2004) η υπηρεσία εξακολουθεί να εμπλέκεται σε διάφορες καταχρήσεις εντός της Αλβανίας και να παίζει σημαντικό ρόλο στην τοπική πολιτική.

Η SHISH παίζει κομβικό ρόλο στις δραστηριότητες που στοχεύουν την ελληνική μειονότητα στην Βόρειο Ήπειρο και θεωρεί επιτυχία την δολοφονία του Κωνσταντίνου Κατσίφα. Είναι αυτή που οργανώνει την άσκηση πιέσεων σε Έλληνες μειονοτικούς, αλλά και διάφορους βανδαλισμούς, ενώ βρίσκεται πίσω και από τις κινητοποιήσεις των Αλβανοτσάμηδων κατά της Ελλάδας.

Σύμφωνα με πληροφορίες η αλβανική μυστική υπηρεσία διατηρεί εκτεταμένο δίκτυο πρακτόρων στην αλβανική κοινότητα της Βόρειας Μακεδονίας, όπως και στο Κοσσυφοπέδιο.  Έπαιξε –με τη βοήθεια της CIA– σημαντικό ρόλο στην οργάνωση και στον εξοπλισμό των Αλβανών ανταρτών του UCK στο Κόσσοβο, οι οποίοι προκάλεσαν τις συγκρούσεις με τον σερβικό στρατό και έτσι έδωσαν το πρόσχημα στο ΝΑΤΟ να βομβαρδίσει τη Σερβία και να αποσχίσει το Κόσσοβο.

Η SHISH, όπως και ο αλβανοκοσοβάρικος UCK έπαιξαν αποφασιστικό ρόλο στην οργάνωση και στον εξοπλισμό του UCK στην τότε FYROM. Είχαν προσπαθήσει να επαναλάβουν το σενάριο του Κοσσόβου και να διασπάσουν τη FYROM, αλλά η Δύση ήταν αντίθεση και έτσι Σλαβομακεδόνες και Αλβανομακεδόνες υποχρεώθηκαν να υπογράψουν τη Συμφωνία της Αχρίδας το 2001.

Η αλβανική διασπορά

Η SHISH διατηρεί άγνωστο, αλλά σημαντικό αριθμό πρακτόρων στην Ελλάδα ανάμεσα στους πολυάριθμους Αλβανούς οικονομικούς μετανάστες. Όλα αυτά τα χρόνια, χρησιμοποιεί το δίκτυό της για συλλογή κάθε είδους πληροφοριών, τις οποίες –σύμφωνα με πηγές – συνήθως διοχετεύει στην τουρκική ΜΙΤ έναντι ανταλλαγμάτων. Μπορεί το δίκτυο της αλβανικής μυστικής υπηρεσίας στην Ελλάδα να μην έχει πρόσβαση σε υψηλού επιπέδου πληροφορίες, αλλά επειδή είναι μάλλον εκτεταμένο, μπορεί και συγκεντρώνει πλήθος πληροφοριών, οι οποίες αθροιστικά και συνδυαστικά είναι χρήσιμες έως και πολύτιμες στην ΜΙΤ.

Η SHISH έχει δίκτυα σ’ όλη την αλβανική διασπορά και κυρίως στην αλβανική μαφία, με την οποία συνεργάζεται στενά. Αυτή χρησιμοποιεί του μαφιόζους και ως αντάλλαγμα τους προσφέρει διευκολύνσεις και ασυλία. Έτσι, η SHISH έχει πρόσβαση σε υπόγειες διαδρομές και δραστηριότητες σε διάφορες πόλεις της Ευρώπης και της Βόρειας Αμερικής.

Το 2018 η SHISH εκτέθηκε από ρεπορτάζ των δημοσιογράφων Μπόρζου Νταράγκι και Βίνσεντ Τριέστ, οι οποίοι έφεραν στην επιφάνεια μια τεράστια ποσότητα δεδομένων, τα οποία μοιράστηκε η SHISH με μη διαβαθμισμένες κρατικές υπηρεσίες της Αλβανίας. Έτσι αποκαλύφθηκε η ύπαρξη τουλάχιστον οκτώ ανώτερων Αλβανών πρακτόρων, που μάλλον καθοδηγούσαν δίκτυα, αποκαλύπτοντας τα ονόματα, τις θέσεις, τους μισθούς και τα έξοδά τους. Αυτοί εργαζόντουσαν στο Βέλγιο, την Ελλάδα, το Κόσσοβο, την Ιταλία, τα Σκόπια και τη Σερβία.

Τα αρχεία δείχνουν τα ονόματα και τους αριθμούς ταυτότητας και πρακτόρων της SHISH, που δρουν εντός και εκτός της Αλβανίας. Μεταξύ αυτών και δύο που υπηρετούν σε ευαίσθητες θέσεις στο αρχηγείο του ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες. Η SHISH αργότερα παραδέχτηκε ότι διέρρευσαν ευαίσθητες πληροφορίες. Τα αρχεία περιλάμβαναν, εκτός από ονόματα, και μεγάλο αριθμό στοιχείων για οχήματα, οικήματα και αποθήκες της υπηρεσίας.

Η ΚΙΑ του Κοσσόβου

Ο Οργανισμός Πληροφοριών του Κοσσόβου (ΚΙΑ) είναι ένας μη στρατιωτικός οργανισμός πληροφοριών υπεύθυνος για την παροχή πληροφοριών εθνικής ασφάλειας στην κυβέρνηση. Αποστολή του είναι να εντοπίσει απειλές. Ενώ η υπηρεσία υποτίθεται ότι εξυπηρετεί τα συμφέροντα του κρατιδίου, στην πραγματικότητα είναι υποχείριο διαφόρων φατριών του πρώην UCK, οι οποίες προσπαθούν να εξυπηρετήσουν τα δικά τους συμφέροντα.

Αυτό φαίνεται και από το γεγονός ότι έχει αλλάξει πέντε διευθυντές σε δέκα χρόνια, ενώ έχει εμπλακεί σε σωρεία σκανδάλων, μεταξύ των οποίων και η παράνομη απαγωγή Τούρκων υπηκόων υποστηρικτών του Γκιουλέν από την τουρκική ΜΙΤ χωρίς την άδεια της κυβέρνησης. Στα τέλη του 2020 ο πρωθυπουργός του Κοσσόβου Avdullah Hoti και η αναπληρωτής (και νυν) Πρόεδρος Vjosa Osmani απέλυσαν τον επικεφαλής της KIA.

Η αιτία ήταν ότι πράκτορας της ΚΙΑ βρέθηκε στο γραφείο της Προέδρου του Κοσσόβου στις 6 Νοεμβρίου, προσπαθώντας να αποσπάσει εμπιστευτικά έγγραφα από το χρηματοκιβώτιο, μαζί με τον πρώην επικεφαλής της υπηρεσίας πληροφοριών Ντρίτον Γκάσι, ο οποίος ήταν ο γραμματέας του πρόσφατα παραιτηθέντος προέδρου Χασίμ Θάτσι. Ο Θάτσι παραιτήθηκε για να αντιμετωπίσει κατηγορίες εγκλημάτων πολέμου στη Χάγη.

Ο Ντρίτον Γκάσι είχε προειδοποιήσει ότι αξιωματούχοι της αποστολής EULEX της ΕΕ, επρόκειτο να ερευνήσουν το προεδρικό γραφείο. Ένας σύμβουλος της Osmani ο Φάτον Πέτσι ανέφερε σχετικά: «Μεταφερθήκαμε στο γραφείο της Προέδρου και ακυρώσαμε ορισμένες συναντήσεις. Ενώ συζητούσαμε στο γραφείο της, η Πρόεδρος με πληροφόρησε ότι είμαι υπεύθυνος για το τι συμβαίνει στην Προεδρία, οπότε πήγα να δω ποιες ήταν οι εξελίξεις… σχετικά με την ανακοινωμένη δράση της EULEX».

Ο Πέτσι είπε ότι βρήκε έναν άγνωστο πράκτορα της KIA που προσπαθούσε να ανοίξει το γραφείο του Προέδρου, ενώ ο Ντρίτον Γκάσι ήταν στο τηλέφωνο. Ο Πέτσι είπε ότι ο Γκάσι του είπε: «Δεν θέλω αυτά τα έγγραφα να πέσουν στα χέρια της EULEX». Σύμφωνα με τον Πέτσι, η επιδρομή της EULEX έλαβε χώρα αργότερα εκείνη την ημέρα. Ο Γκάσι αρνήθηκε όλη την ιστορία.

Παρά την έλλειψη άμεσης εμπλοκής του, ο Κρέσνικ Γκάσι, ο οποίος διαδέχθηκε τον Ντρίτον Γκάσι ως επικεφαλής της ΚΙΑ, επίσης απολύθηκε. Ο Ντρίτον Γκάσι απολύθηκε το 2019 ως επικεφαλής της KIA για τις εξαιρετικά αμφιλεγόμενες απελάσεις έξι Τούρκων υπηκόων τον Μάρτιο 2018. Ο Γκάσι ήταν παρών στο αεροδρόμιο της Πρίστινα κατά τη διάρκεια της απέλασης. Ο τότε πρωθυπουργός, Ραμούς Χαραντινάι, ισχυρίστηκε ότι το συμβάν είχε λάβει χώρα χωρίς να το γνωρίζει.

Ο AR της Βόρειας Μακεδονίας

Ο Οργανισμός Πληροφοριών (АR) είναι μυστική υπηρεσία που έχει εξουσιοδοτηθεί για τη συλλογή, ανάλυση και επεξεργασία των πληροφοριών που σχετίζονται με την ασφάλεια, την άμυνα, τα πολιτικά, οικονομικά και άλλα συμφέροντα της Βόρειας Μακεδονίας. Στην πραγματικότητα είναι βορά των κομματικών συμφερόντων των εκάστοτε κυβερνώντων. Από το 2000 μέχρι σήμερα η υπηρεσία έχει αλλάξει δέκα διευθυντές.

Στις αρχές του μήνα, κυκλοφόρησαν φήμες για μια μυστική επιχείρηση με όνομα “Κίνηση του Ιππότη” (“Rosselsprung”) με απώτερο στόχο την επιστροφή του Νίκολα Γκρουέφσκι (VMRO-DPMNE) στην εξουσία και την ανατροπή της κυβέρνησης Ζάεφ. Η υλοποίηση της μυστικής επιχείρησης επιβεβαιώθηκε έμμεσα από τον Διευθυντή της υπηρεσίας Erold Musliu. Οι τοπικές εκλογές, οι οποίες θα πραγματοποιηθούν τον Οκτώβριο 2021, ήταν το τελευταίο μέρος του σεναρίου για την ανατροπή του Ζάεφ. Πάντα κατά τις ίδιες πληροφορίες, έχουν διατεθεί για την επιχείρηση μεγάλα ποσά.

Σύμφωνα με πληροφορίες από το περιβάλλον Ζάεφ, ο Sasho Mijalkov, πρώην διευθυντής της Υπηρεσίας Εθνικής Ασφάλειας και ο Orce Kamchev, ο πλουσιότερος επιχειρηματίας της χώρας, έχουν ιδρύσει και χρηματοδοτούν ένα παράλληλο σύστημα πληροφοριών, μέσω του οποίου ασκούν έλεγχο στο δικαστικό και αστυνομικό σύστημα. Στην πραγματικότητα, αυτό που δείχνουν τέτοιες πληροφορίες είναι η διάσπαση της υπηρεσίας και η μη αποτελεσματικότητά της. Στο παρελθόν στελέχη της υπηρεσίας AR έχουν  κατηγορηθεί για ανάμειξη σε υποθέσεις αμαύρωσης υπολήψεων κομμάτων και προσωπικοτήτων, Αλβανών και Σλάβων, πολλές φορές με την ανάμειξη αντίστοιχων αλβανικών, σερβικών, αλλά και βουλγαρικών υπηρεσιών και ατόμων.

Σε γενικές γραμμές οι υπηρεσίες πληροφοριών των βορείων γειτόνων είναι πηγή αστάθειας για τις ίδιες τις χώρες τους και η ένταξη τους σε κάποιο ελεγχόμενο σύστημα ένας ηράκλειος άθλος, ο οποίος δεν φαίνεται να μπορεί να πραγματοποιηθεί, λόγω των συστημικών αδυναμιών αυτών των κρατών.