Πώς να προστατεύσουμε την ιδιωτικότητα στο διαδίκτυο

Η νέα τεχνολογία παραβιάζει βάναυσα την ιδιωτική ζωή και εάν κάποιος θεωρεί υπερβολή το γεγονός να παρακολουθείται στο διαδίκτυο, κυρίως λόγω του ότι αποτελεί τυχαίο πρόσωπο, αυταπατάται. Οι συνεχείς αναβαθμίσεις του Facebook, διευκολύνουν την παρακολούθηση, όπως και το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο (email) και τα έξυπνα τηλέφωνα (smart phones), που επιπλέον δίδουν συνεχώς στοιχεία κινήσεων.

Ο απλός πολίτης δεν φαντάζεται το πόσα γνωρίζει το διαδίκτυο για το άτομό του και πόσον πολύτιμες είναι αυτές οι πληροφορίες για συγκεκριμένες υπηρεσίες, εταιρείες ή πρόσωπα. Οι διαφημιστικές εταιρείες έχουν πλέον την δυνατότητα να προσδιορίζουν με ακρίβεια την συμπεριφορά κάποιου, ώστε να προγραμματίζουν στοχευμένες πωλήσεις, ενώ οι πάροχοι υπηρεσιών γνωρίζουν τις προτιμήσεις του, ώστε να του προσφέρουν λύσεις μέσω εφαρμογών που έχουν προσαρμοσθεί στις επιθυμίες του.

Οι κυβερνήσεις κατασκοπεύουν τους πολίτες με πρόφαση –όπως ισχυρίζονται– να εντοπίσουν παρανόμους και να αποτρέψουν την διάπραξη εγκλημάτων. Τα μεγάλα ψηφιακά μέσα, όπως η Google, το Twitter, το YouTube και το Facebook, παρακολουθούν τους χρήστες τους και ακόμα και οι έξυπνοι θερμοστάτες καταγράφουν τις κινήσεις ενός ατόμου στον ιδιωτικό του χώρο. Κάθε βήμα στον εικονικό ψηφιακό κόσμο παρακολουθείται με προσοχή, καταγράφεται και κατόπιν αξιοποιείται με διάφορους τρόπους, χωρίς την έγκριση του ενδιαφερόμενου, που κατά κανόνα το αγνοεί. Το διαδίκτυο δυστυχώς αποτελεί έναν ψηφιακό χώρο παρακολουθήσεων και μάλλον θα παραμείνει έτσι τουλάχιστον μεσοπρόθεσμα.

Είναι πρακτικά αδύνατον να θωρακίσει κάποιος την ιδιωτική του ζωή 100%, λόγω του ότι αφήνει ψηφιακά ίχνη με οποιαδήποτε κίνηση. Κάθε ιστότοπος που επισκέπτεται, κάθε διαφήμιση που επιλέγει με το γνωστό click, κάθε προτίμηση (like), κάθε συμμετοχή (share), παρακολουθείται, καταγράφεται και κατά κανόνα διατίθεται προς πώληση. Όμως, υπάρχουν μερικές απλές κινήσεις για να ελαχιστοποιήσει κάποιος τα ψηφιακά του ίχνη και να προστατεύσει τα προσωπικά του δεδομένα.

Μέτρα προστασίας του χρήστη

Βασικό στοιχείο για να αποφύγει κάποιος τις συνέπειες της διαδικτυακής κατασκοπείας, παρά το γεγονός ότι θεωρείται αναπόφευκτη απειλή κατά των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της ιδιωτικής ζωής, είναι να συνειδητοποιήσει ότι σε καθημερινή βάση παραχωρεί πληθώρα προσωπικών πληροφοριών χωρίς να το καταλαβαίνει. Όταν ένα άτομο πληκτρολογεί προσωπικές λεπτομέρειες για μία έκπτωση σε ένα αγαπημένο προϊόν, δεν διανοείται πως η διαδικασία είναι ανασφαλής, ότι αυτές οι πληροφορίες είναι πιθανό να αξιοποιηθούν για να τον στοχεύσουν σαν καταναλωτή.

Μία απλή περίπτωση συνιστά ο βομβαρδισμός διαφημιστικών μηνυμάτων στο έξυπνο τηλέφωνο κάποιου χρήστη που δεν αντιλαμβάνεται όμως ότι ταυτόχρονα με την αγορά που έχει πραγματοποιήσει, τα προσωπικά του δεδομένα έχουν πωληθεί στην αγορά και χρησιμοποιούνται για την προώθηση πωλήσεων. Με αφετηρία αυτό το γεγονός, ο οποιοσδήποτε οφείλει να αποφεύγει τις ανασφαλείς διαδικτυακές κινήσεις όπως:

• Να ελέγχει τον τραπεζικό λογαριασμό του από δημόσιο δίκτυο Wi-Fi.
• Να δίδει την θέση του όταν αναρτά φωτογραφίες.
• Να κοινοποιεί με το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο (email) ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα (όπως κωδικούς προσβάσεων, κωδικούς PIN).
• Να ανοίγει επισυναπτόμενα αρχεία ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (email), από άγνωστο αποστολέα.
• Να ανοίγει κάθε μήνυμα διαφήμισης (banner) και ειδοποίησης (pop-up).
• Να χρησιμοποιεί τον ίδιο κωδικό πρόσβασης σε όλους τους λογαριασμούς.
• Να χρησιμοποιεί προβλέψιμους κωδικούς πρόσβασης (το όνομά του, 12345, τα αρχικά του+123 και άλλα).
• Να αποδέχεται μικρά αρχεία (cookies) όταν επισκέπτεται τυχαία διάφορους ιστότοπους.
• Να αγνοεί όρους και υποχρεώσεις (ειδικά όταν μεταφέρει εφαρμογές από το διαδίκτυο στην συσκευή του).
• Να δίδει την ηλεκτρονική του διεύθυνση (email), την διεύθυνση κατοικίας ή τον αριθμό του τηλεφώνου του έναντι κάποιας ειδικής προσφοράς.

Τα μέτρα απόκρυψης

Εάν κάποιος αποφασίσει να εγκαταλείψει τις ανασφαλείς του κινήσεις στο διαδίκτυο, υιοθετώντας νέες καθημερινές συνήθειες, οφείλει να μεγιστοποιήσει τη θωράκιση της ιδιωτικής του ζωής. Αν και μερικά μέτρα ασφαλείας εφαρμόζονται με μεγάλη ευχέρεια, κάποια άλλα απαιτούν μερικές απλές τεχνικές γνώσεις με τα άμεσα να περιλαμβάνουν:

• Να υιοθετήσει κωδικούς που δεν αποκρυπτογραφούνται με ευχέρεια, ειδικά για τους ευαίσθητους λογαριασμούς του.
• Να αναβαθμίσει το λογισμικό κατά των ψηφιακών ιών.
• Να ρυθμίσει την εφαρμογή επικοινωνίας (browser) σε διαδικασία αυτόματης διαγραφής μικρών αρχείων (cookies) όταν απενεργοποιεί τον υπολογιστή του.
• Να ασφαλίσει τους λογαριασμούς του με δύο βήματα επαλήθευσης.
• Να χρησιμοποιεί μέτρα ασφαλείας για την πρόσβαση στην βασική οθόνη του υπολογιστή με κάποιου τύπο κωδικό.
• Να χρησιμοποιεί ασφαλή μηχανή αναζήτησης που δεν καταγράφει προσωπικά δεδομένα (λόγου χάρη DuckDuckGo)
• Να θέσει την εφαρμογή επικοινωνίας (browser) σε ανώνυμη λειτουργία.
• Να θέσει εκτός τις υπηρεσίες εύρεσης θέσης στο έξυπνο τηλέφωνό του (smart phone).

Αν και οι προσεκτικοί χρήστες πάντοτε φροντίζουν να κρυπτογραφούν τις κινήσεις του στο διαδίκτυο, η πλειοψηφία γνωρίζει ελάχιστα για τα πραγματικά οφέλη αυτών των διαδικασιών προστασίας. Με την απόκρυψη και κρυπτογράφηση τα δεδομένα αναμειγνύονται σε τυχαίες δομές και σειρές, που καθιστούν αδύνατη την αναγνώριση κατανοητών αρχείων για όσους επιχειρήσουν να τα υποκλέψουν και να τα ερμηνεύσουν.

Έλεγχος κωδικοποίησης

Επιλέγοντας κατά συνέπεια μηχανισμούς ασφαλείας, ο χρήστης οφείλει να προσέξει το εάν και κατά πόσον προσφέρουν πλήρη απόκρυψη και κωδικοποίηση μεταξύ των μέσων που επιλέγονται για την ψηφιακή επικοινωνία και στους απλούς συγκαταλέγονται:

• Το Cryptocat για την ασφαλή αποστολή και παραλαβή μηνυμάτων, που βασίζεται σε εφαρμογή ανοικτού κώδικα και κρυπτογραφεί την διαδικτυακή επικοινωνία. Το λογισμικό είναι συμβατό με τα λειτουργικά συστήματα Windows, OS X, και Linux, παρέχοντας πλήρη κωδικοποίηση μεταξύ των δύο χρηστών που επικοινωνούν.
• Το Spideroak χρησιμοποιείται για την ασφαλή αποθήκευση αρχείων, όταν ο χρήστης εκτός από τον υπολογιστή του, αξιοποιεί και τηλεχειριζόμενη βάση αποθήκευσης δεδομένων (cloud-based server) εγκατεστημένη συνήθως σε κέντρο δεδομένων (Data Center). Το συγκεκριμένο λογισμικό κωδικοποιεί και κρυπτογραφεί αρχεία, στα οποία πλέον μόνον ο χρήστης τους διαθέτει δυνατότητα πρόσβασης.
• Το SilentPhone για την κρυπτογράφηση των τηλεφωνικών συνδιαλέξεων που εγγυάται κατά 100% την απόλυτη ασφάλεια των κλήσεων, με την κρυπτογράφηση να πραγματοποιείται στην συσκευή και όχι σε κάποιο τρίτο κέντρο.
• Το Tutanota για την αποστολή μηνυμάτων με απόκρυψη και κρυπτογράφηση. Η εφαρμογή βασίζεται σε ανοικτό κώδικα και ανταλλάσσει κρυπτογραφημένα μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου με οποιονδήποτε, με ευχέρεια και ασφάλεια. Όλα τα μηνύματα και οι επαφές αποθηκεύονται κρυπτογραφημένα και παραμένουν απροσπέλαστα για οποιοδήποτε τρίτο πρόσωπο.
• Το Tor αξιοποιείται για εφαρμογή ανώνυμης επικοινωνίας και διατίθεται ελεύθερα στο διαδίκτυο, με την ονομασία του να αποτελεί διακομιστών με σκοπό να αποκρύψει την τοποθεσία ενός χρήστη ή την χρήση της κίνησης από οποιονδήποτε διεξάγει διαδικτυακή παρακολούθηση ή ανάλυση της ακρωνύμιο του ειδικού λογισμικού The Onion Router. Το λογισμικό δρομολογεί τη διαδικτυακή κίνηση μέσω ενός παγκόσμιου εθελοντικού δικτύου διαδικτυακής κίνησης.

Στην περίπτωση των νομικών προσώπων προτιμάται η προσφυγή σε πάροχο υπηρεσιών ασφαλείας (Virtual private networks-VPN), που φροντίζει να αποκρύψει την ταυτότητα της ψηφιακής διεύθυνσης του χρήστη και να κρυπτογραφεί όλες τις ψηφιακές επικοινωνίες με απαραβίαστα πρωτόκολλα ασφαλείας, σε βαθμό που ακόμα που και ο διαδικτυακός πάροχος του χρήστη (internet service provider-ISP) δεν έχει την δυνατότητα να γνωρίζει τις ψηφιακές του κινήσεις. Κατά συνέπεια όσοι επιθυμούν να προστατεύσουν τα προσωπικά τους δεδομένα και την ιδιωτική τους ζωή δεν έχουν παρά να ακολουθούν απλούς κανόνες ασφαλείας και να εγκαταλείψουν από την στιγμή που γνωρίζουν τι συμβαίνει την τωρινή ανέμελη συμπεριφορά τους.